Το who is who της Χαμάς

Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε την ιστορική διαδρομή της οργάνωσης αυτής: Ποια είναι, πως δημιουργήθηκε, ποια η ηγεσία και η ιδεολογία της. Διαδρομή που την οδήγησε στην φρικτή-τρομοκρατική επίθεση κατά του Ισραήλ, στις 7 Οκτωβρίου του 2023. Έχουμε λοιπόν και λέμε:

Χαμάς στα αραβικά σημαίνει ζήλος ή θάρρος και είναι το ακρωνύμιο για το Harakat Al Muqawima Al Islamiyya, δηλαδή Κίνημα Ισλαμικής Αντίστασης. Η Χαμάς ιδρύθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1987, στη Γάζα, αμέσως μετά την έναρξη της πρώτης Ιντιφάντα (1987-1992). Η δεύτερη παλαιστινιακή Ιντιφάντα άρχισε τον Σεπτέμβριο 2000 και ουσιαστικά τελείωσε το 2005. Έκτοτε έχουμε πολλούς πολέμους με το Ισραήλ, σχεδόν κάθε δύο χρόνια, με εκατοντάδες νεκρούς.

Ιδρύθηκε ως ένοπλη πτέρυγα του Ισλαμικού Φονταμενταλιστικού Κινήματος των Αδελφών Μουσουλμάνων (Ikhwan al-Muslimin), το οποίο είχε ιδρυθεί στη Γάζα το 1946. Οι ιδρυτές της Χαμάς ήταν οι εξής: Ο σεΐχης Ahmad Yassin ιστορικός πνευματικός της ηγέτης, ο οποίος σκοτώθηκε το 2004 από Ισραηλινή αεροπορική επιχείρηση στη Γάζα, ο Abd al-Fattah Dukhan, Muhammed Shama, ο Ibrahim al-Yazuri, ο Issa al-Najjar, ο Salah Shehadeh και ο Abd al-Aziz Rantisi.

Το σύνθημα της Χαμάς είναι ότι «ο Θεός είναι ο στόχος της, ο Προφήτης είναι το πρότυπό της, το Κοράνι είναι το Σύνταγμά της, η Τζιχάντ (Ιερός Πόλεμος) είναι η οδός της και ο θάνατος εις το όνομα του Θεού είναι η υψηλότερη επιθυμία της».

Ο Ισμαήλ Χανίγιε

Η Χαμάς ιστορικά απορρίπτει «κάθε επαφή με το Ισραήλ, τις αποκαλούμενες ειρηνευτικές διαδικασίες και τις διεθνείς συνδιασκέψεις, ως ανίκανες να αποδώσουν δικαιοσύνη ή να αποκαταστήσουν τα δικαιώματα των καταπιεσμένων και πιστεύει ότι η λύση για το παλαιστινιακό ζήτημα υπάρχει μόνο μέσα από την συνεχή και αδιάλλακτη ένοπλη αντίσταση και αντιπαράθεση (Τζιχάντ) με τους ¨σιωνιστές¨, οι οποίοι θα πρέπει να εκδιωχθούν από την ιερή γη της Παλαιστίνης» .

Η Χαμάς θεωρεί ότι η γη της Παλαιστίνης, στην οποία συμπεριλαμβάνεται όλο το σημερινό Ισραήλ, χωρίς τα υψώματα του Γκολάν (που ανήκουν στην Συρία και κατελήφθησαν από το Ισραήλ το 1967) είναι η ισλαμική πατρίδα, ιερή γη για τις επερχόμενες γενιές των μουσουλμάνων μέχρι την Ημέρα της Κρίσεως, που δεν μπορεί να παραδοθεί ποτέ σε μη μουσουλμάνους. Υποστηρίζει ότι ο Τζιχάντ για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης από το Ισραήλ, που είναι κατακτητής αυτής της γης, είναι θρησκευτικό καθήκον για κάθε μουσουλμάνο (και όχι μόνο για τους Παλαιστίνιους) και να εξαφανίσει το κράτος του Ισραήλ. Μάλιστα η Χαμάς όχι μόνο δεν αναγνωρίζει το Ισραήλ, ως κυρίαρχο κράτος, αλλά αναφέρεται σε αυτό στην διακήρυξη της, του 1988 , ως “σιωνιστική οντότητα”.

Η Χαμάς είναι μια μαχητική οργάνωση αλλά συγχρόνως και ένα μαζικό κοινωνικό, πολιτικό και θρησκευτικό κίνημα δομημένο σε τρεις πτέρυγες. Η πρώτη πτέρυγα είναι το πολιτικό σκέλος με επικεφαλής μέχρι το 2005 τον εκτελεσθέντα σεΐχη Αχμάντ Γιασίν, που ασχολείται με την πολιτική γραμμή του κινήματος, την παραγωγή ενημερωτικών φυλλαδίων, την ανεύρεση οικονομικών πόρων (μεγάλος χρηματοδότης η Σαουδική Αραβία και τώρα το Ιράν), την οργάνωση και λειτουργία φιλανθρωπικών οργανώσεων, το κτίσιμο σχολείων, τζαμιών, νοσοκομείων και γενικά με φιλανθρωπίες και κοινωνικά προγράμματα.

Από το 2017 πολιτικός ηγέτης της Χαμάς ήταν ο Ισμαήλ Χανίγια, μία εξαιρετικά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, και αντίπαλο δέος του προέδρου Μαχμούντ Αμπάς και της Παλαιστινιακής Αρχής. Στις 31 Ιουλίου του 2024, το Ισραήλ τον εξόντωσε σε αεροπορική επιδρομή στην Τεχεράνη. Επρόκειτο για τον σημαντικότερο πολιτικό ηγέτη της Χαμάς που είχαν σκοτώσει οι Ισραηλινοί. Ακολούθησε η εξόντωση και του διαδόχου του, Γιαχία Σινουάρ, πρωτεργάτη της τρομοκρατικής επίθεσης του Οκτώβρη, που σκοτώθηκε μαχόμενος στην Γάζα, με συγκλονιστικό βίντεο να καταγράφει τις τελευταίες του στιγμές:

Η δεύτερη πτέρυγα είναι η υπηρεσία πληροφοριών, γνωστή ως Al – Majd (Δόξα) , η οποία εκτός από καθήκοντα εσωτερικής αστυνόμευσης στην Γάζα προέβαινε (και προβαίνει) σε εξουδετερώσεις (εκτελέσεις) Παλαιστινίων ¨συνεργατών¨ με το Ισραήλ, καθώς και μια άλλη υπηρεσία “ηθικής” ασφάλειας, που καταδιώκει όσους παραβιάζουν τον ισλαμικό νόμο. Η τρίτη πτέρυγα είναι η επιχειρησιακή τοιαύτη, με τις γνωστές Ταξιαρχίες Ιζ Αλ Ντιμ Αλ Κασάμ (Izz al-Dim al-Qassam brigades), στη μνήμη του εν λόγω σεΐχη, του πατέρα της σύγχρονης αραβικής αντίστασης που σκοτώθηκε από τους Βρετανούς το 1935.

Οι πληροφορίες φέρουν την ένοπλη πτέρυγα της οργάνωσης να έχει σοβαρές ενστάσεις για την συμφωνία, την οποία έχει αποδεχτεί το πολιτικό της τμήμα. Να σημειωθεί ότι η ένοπλη πτέρυγα είναι αυτή που πολεμά στην Γάζα, ενώ οι ηγεσία της πολιτικής διαμένει στο εξωτερικό. Ένα από τα “αγκάθια” του σχεδίου Τραμπ φαίνεται ότι είναι ο αφοπλισμός της οργάνωσης. Τα δε μέλη της ένοπλης πτέρυγας έχουν πολλούς λόγους να ζητούν πρόσθετες εγγυήσεις για την ασφάλεια τους, φοβούμενοι ότι στο μέλλον θα βρεθούν στο στόχαστρο του Ισραήλ.

Επιθέσεις αυτοκτονίας

Οι Ταξιαρχίες Ιζ Αλ Ντιμ Αλ Κασάμ  είναι υπεύθυνες για πολλές επιθέσεις αυτοκτονίας με τους Shahid της (μάρτυρες) εντός του Ισραήλ, τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα και για πολλές άλλες ενέργειες, που άλλοι ονομάζουν τρομοκρατικές και άλλοι πράξεις αντίστασης, εξαρτάται από ποια γωνία βλέπει κανείς τα γεγονότα, καθώς και ποιοι είναι οι στόχοι. Π.χ. αν ο στόχος είναι άμαχοι πολίτες, αθώα γυναικόπαιδα κλπ τότε θεωρούμε ότι είναι τρομοκρατική ενέργεια, ενώ αν είναι στρατιωτικά ένοπλα τμήματα τότε είναι πράξη αντίστασης.

Μέχρι το 2004 η δύναμη της Χαμάς περιοριζόταν σχεδόν μόνο στη Λωρίδα της Γάζας, όπου είχε τον απόλυτο έλεγχο σε θέματα τάξης και ασφάλειας. Τον Μάιο 2005 η Χαμάς κέρδισε πάνω από το 1/3 των δημοτικών συμβούλων στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη παίρνοντας ουσιαστικά τον έλεγχο από τη Φατάχ, στέλνοντας το μήνυμα για τις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις. Εξελίξεις που άλλαξαν το σκηνικό στην περιοχή, όταν όπως προαναφέραμε τον Ιανουάριο 2006 κέρδισαν τις εκλογές και ανέλαβαν την διακυβέρνηση της Παλαιστινιακής Αρχής…

Το τρίγωνο Χαμάς-PLO και αραβικά κράτη

Η Χαμάς λαμβάνει δωρεές από πολλά αραβικά κράτη και ιδιαίτερα από τα κράτη του κόλπου, από ιδιώτες χορηγούς και από μουσουλμανικά φιλανθρωπικά ιδρύματα της Σαουδικής Αραβίας, από Παλαιστινίους εξόριστους, ακόμη και από Αμερικανούς δωρητές. Τα χρήματα αυτά χρησιμοποιούνται για το φιλανθρωπικό και όχι μόνο έργο της, δηλαδή εκτός από τις διάφορες ανάγκες της και την εκτέλεση φιλανθρωπικών δραστηριοτήτων της και για αγορά όπλων, εκρηκτικών και πυρομαχικών.

Η Συρία ήταν το κέντρο-κλειδί των επιχειρήσεων της Χαμάς και το καθεστώς Άσαντ συνέχιζε να παρέχει υποστήριξη και προστασία σε διάφορα ηγετικά στελέχη της Χαμάς, μέχρι το ξέσπασμα του εμφυλίου στην Συρία. Καθώς η Χαμάς υποστήριξε την ανατροπή Άσαντ, οι ηγέτες της υποχρεώθηκαν να βρουν καταφύγιο στην Τουρκία και ιδιαίτερα στο Κατάρ, που είναι και ο μεγάλος χρηματοδότης της. Να σημειωθεί ότι οι σχέσεις του Αραφάτ και της Φατάχ με το συριακό καθεστώς ήταν σχέσεις μίσους, ο δε Αραφάτ δεν πήγαινε στη Δαμασκό, ούτε επί Χαφέζ Άσαντ, ούτε επί του υιού του, Μπασάρ, προέδρου της Συρίας. Επιπλέον, Κατάρ και Τουρκία καλούν την Χαμάς να αποδεχθεί το σχέδιο Τραμπ.

Η Χαμάς είχε διαφοροποιηθεί σε πολλά πράγματα σε σχέση με την PLO και μετέπειτα Φατάχ, του Γιάσερ Αραφάτ. Σε αντίθεση με τον Αραφάτ, δεν υποστήριξε την εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και φυσικά δεν συμφώνησε με την Συνθήκη του Όσλο και ήταν από τους κύριες εκφραστές της άρνησης προς κάθε επαφή με το Ισραήλ. Στόχος της οργάνωσης είναι «να σηκώσει το λάβαρο του Θεού σε κάθε γωνιά της Παλαιστίνης και να εξαφανίσει το σιωνιστικό μόρφωμα (δηλαδή το Ισραήλ) και κάθε άλλο λαϊκό παλαιστινιακό κράτος που μπορεί να ιδρυθεί και να το αντικαταστήσει με μια Ισλαμική Δημοκρατία», όπως ξεκάθαρα αναγράφεται στη Διακήρυξη του 1988.

Η πρώτη επίθεση αυτοκτονίας εναντίον του Ισραήλ έγινε το 1993 στο Τελ Αβίβ, ως έμπρακτη ενέργεια αντίθεσης με την συνθήκη του Όσλο. Με την έναρξη της δεύτερης Ιντιφάντα, της επονομαζόμενης και Ιντιφάντα του Αλ Ακτσά, η Χαμάς, στην πράξη οι Ταξιαρχίες της, συμμετείχε ενεργά μόνη της, αλλά και συνεργαζόμενη με τις Ταξιαρχίες του Αλ Ακτσά της Φατάχ, σε πλείστες βομβιστικές επιθέσεις και επιθέσεις αυτοκτονίας κατά του Ισραήλ, με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες.

Το Ισραήλ καταδίκασε τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς σε θάνατο και άρχισε έναν αγώνα επιλεκτικών εκτελέσεων των ηγετικών στελεχών των Παλαιστινιακών οργανώσεων που εμπλέκονταν σε βομβιστικές επιθέσεις και άλλες μορφές βίας εναντίον του Ισραήλ. Η δημοτικότητα της Χαμάς αυξήθηκε ραγδαία και ιδιαίτερα στη Γάζα μετά την εκτέλεση στις 22 Μαρτίου 2004 από την ισραηλινή αεροπορία του πνευματικού της ηγέτη και εκ των ιδρυτών της Χαμάς, σεΐχη Αχμάντ Γιασίν. Ο νέος ηγέτης της Χαμάς ο Αμπντέλ Ραντίσι εκτελέστηκε και αυτός από την ισραηλινή αεροπορία, μετά από ένα μήνα από την ανάληψη της ηγεσίας.

Μετά τον Αραφάτ

Μετά τον θάνατο του Γιάσερ Αραφάτ, πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής εξελέγη αρχές του 2005 ο Μαχμούτ Αμπάς (Αμπού Μάζεν) αναλαμβάνοντας την ηγεσία της Φατάχ και της PLO. Τότε όλες οι παλαιστινιακές οργανώσεις και της Χαμάς συμπεριλαμβανομένης, συμμετείχαν τον Μάρτιο του 2005 στην Διάσκεψη του Καΐρου, όπου αποφασίστηκε η ¨Ταχαντίγιε¨, δηλαδή η αναστολή των επιθέσεων εναντίον του Ισραήλ, καθόσον διέβλεπαν το αδιέξοδο του αγώνα.

Όντως μετά την διάσκεψη αυτή οι βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας εναντίον του Ισραήλ μειώθηκαν δραστικά (σχεδόν μηδενίστηκαν) και οι ελπίδες για την επανέναρξη των ειρηνευτικών διαδικασιών αναθερμάνθηκαν. Η απόφαση του τότε πρωθυπουργού του Ισραήλ Αριέλ Σαρόν για μονομερή και οριστική αποχώρηση από την Λωρίδα της Γάζας και η λεπτή, πρωτοφανής και παράδοξη επιχείρηση της απομάκρυνσης 7.500 Ισραηλινών εποίκων, ακόμη και με τη βία από τη Γάζα από τον ισραηλινό στρατό τον Αύγουστο του 2005, δημιούργησε περαιτέρω ελπίδες για καλύτερες προοπτικές στο Παλαιστινιακό.

Η άνοδος της Χαμάς

Μετά από αυτές τις εξελίξεις η Χαμάς αποφάσισε να συμμετάσχει στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές της Παλαιστινιακής Αρχής του Ιανουαρίου 2006, όπου κάνοντας την μεγάλη έκπληξη και πετώντας στο καλάθι των αχρήστων όλες τις δημοσκοπήσεις, κέρδισε τις εκλογές. Έτσι ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούτ Αμπάς ανέθεσε τον σχηματισμό της κυβέρνησης στην Χαμάς, η οποία ορκίστηκε περί τα τέλη Μαρτίου 2006, με πρωθυπουργό τον Ισμαήλ Χανίγιε. Η συνεργασία των δύο ανδρών, του προέδρου Αμπάς και του πρωθυπουργού Χανίγιε ξεκίνησε με καλές προοπτικές, πλην όμως την πορεία εμφανίστηκαν οι μεγάλες διαφορές απόψεων για τα εθνικά θέματα και τη ακολουθούμενη πολιτική.

Ο μετριοπαθής πρόεδρος Αμπάς ήταν ο μόνος αποδεκτός εκπρόσωπος της παλαιστινιακής πλευράς και μόνιμος συνομιλητής με το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, την ΕΕ και γενικά την διεθνή κοινότητα, ενώ η Χαμάς δεν αναγνωριζόταν και παρέμεινε στο περιθώριο, αποκλεισμένη και απομονωμένη, μη κάνοντας ούτε βήμα πίσω στις αδιάλλακτες θέσεις και απόψεις της…

Σημείο μηδέν για την οργάνωση αποτέλεσε βεβαίως η τρομοκρατική επίθεση στις 7 Οκτωβρίου του 2023 που προκάλεσε τρομακτικές συνέπειες για την Γάζα και τον αραβικό κόσμο, που όπως φάνηκε δεν μπόρεσε να διαχειριστεί ούτε η ίδια η οργάνωση. Προφανώς εκτιμούσε ότι θα άλλαζε προς όφελος της ο χάρτης της Μέσης Ανατολής, κάτι που ουδόλως επιβεβαιώνεται, με βάση τις τελευταίες εξελίξεις…