Τί δίδαξε η αποτυχημένη ουκρανική αντεπίθεση του 2023

Τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια του πολέμου στην Ουκρανία έχουν επιβάλει μια σοβαρή εκτίμηση σχετικά με τη βιωσιμότητα του κλασικού ελιγμού συνδυασμένων όπλων, ενάντια σε μια καλά προετοιμασμένη και πλούσια σε αισθητήρες άμυνα. Εικόνες από το Βούχλενταρ, το Μπαχμούτ, τη Μαριούπολη και κατά μήκος του Σιβέρσκι Ντόνετς, αποτελούν εμβληματική απόδειξη ότι τα ώριμα συστήματα ακριβείας κρούσης και η διάχυτη αναγνώριση, μπορούν να αμβλύνουν και να εξουδετερώσουν αποφασιστικά τους επιθετικούς σχηματισμούς.

Αυτή η δυναμική έγινε αντιληπτή σε πολλούς δυτικούς στρατούς μόνο μετά την αποτυχημένη αντεπίθεση της Ουκρανίας, το καλοκαίρι του 2023: Παρά την εντατική εκπαίδευση και εξοπλισμό από τη Δύση, μια ουκρανική επίθεση δώδεκα ταξιαρχιών βρέθηκε ακινητοποιημένη στη ρωσική αμυντική γραμμή και αναγκασμένη σε έναν σκληρό πόλεμο φθοράς.

Αυτή η επιχειρησιακή αποτυχία έχει προκαλέσει έντονες συζητήσεις σχετικά με τις τακτικές, τον σχεδιασμό δυνάμεων και το μέλλον του τεθωρακισμένου πολέμου. Μέρος των συζητήσεων είναι και η προσπάθεια της Ευρώπης να επανεξοπλισθεί και πως θα ξοδέψει τα όποια κονδύλια, όπως και η αλλαγή στάσης Τραμπ στο Ουκρανικό.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μόνο ελαφριές, διασκορπισμένες ομάδες συνδυασμένων όπλων θα μπορούσαν να επιβιώσουν μέσα σε ένα εχθρικό δίκτυο αισθητήρων-θηρευτών, χωρίς να υποστούν μεγάλες απώλειες. Στον αντίποδα, πολλοί Δυτικοί (και ιδιαίτερα Αμερικανοί) αξιωματικοί, έκριναν ότι η δέσμευση μεγαλύτερων τεθωρακισμένων σχηματισμών και η αποδοχή υψηλότερων άμεσων απωλειών δικαιολογούνταν από τη δυνατότητα επίτευξης ταχείας διάσπασης και, ως εκ τούτου, αποκατάστασης ελιγμών και επιχειρησιακής ορμής.

Η αποτυχημένη αρχική επίθεση και η επιχείρηση που ακολούθησε, δεν διευθέτησαν αυτή τη διαμάχη. Στον αντίποδα, ενέτειναν την πρακτική συνδυασμένων όπλων του ΝΑΤΟ (που δεν έχει τέτοιες δυνατότητες), ιδίως του αμερικανικού Στρατού – ειδικά του δόγματος και της χρήσης ομάδων μάχης τεθωρακισμένων ταξιαρχιών.

Τα μαθήματα από την Νοβονταρίβκα

Η μικρή εμπλοκή στη Νοβονταρίβκα τον Ιούνιο του 2023, αποκρυσταλλώνει το επιχειρησιακό δίλημμα σε τακτικό επίπεδο. Η Νοβονταρίβκα είναι ένα μικρό χωριό ανάμεσα στη Ζαπορίζια και το Ντόνετσκ, λειτουργώντας ως προωθημένο φυλάκιο σε έναν άξονα υποστήριξης προς το Μπερντιάνσκ.

Οι Ουκρανοί σχεδίασαν μια μηχανοκίνητη επίθεση βασισμένη σε γνωστά δυτικά πρότυπα: Οι μηχανικοί θα παραβίαζαν μια λωρίδα, τα άρματα μάχης θα ηγούνταν και θα έδιναν άμεσα πυρά, και το μηχανοκίνητο πεζικό θα ακολουθούσε για να εκμεταλλευτούν την παραβίαση. Η φάλαγγα θα υποστηριζόταν από πυροβολικό, ηλεκτρονικό πόλεμο και μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Ωστόσο, το σχέδιο κατέρρευσε κατά την εκτέλεση, υπό τις πραγματικότητες του σύγχρονου πεδίου μάχης. Αν και τα ουκρανικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη είχαν καταστρέψει μία εφεδρική ρωσική ίλη αρμάτων μάχης, τα επιζώντα ρωσικά τεθωρακισμένα αποκαλύφθηκαν και κατέστρεψαν την προελαύνουσα φάλαγγα. Το επιζών ουκρανικό πεζικό κατέφυγε στο χωριό, ή επέστρεψε στις φίλιες γραμμές.

Οι εφεδρείες είχαν παρόμοια μοίρα, διοχετευόμενες σε “λωρίδες θανάτου”, όπου τα πυρά αντιαρματικών και οι νάρκες προκάλεσαν βαριές απώλειες. Μόνο αφού ένας τρίτος λόχος διείσδυσε σε ένα αποβιβασμένο πεζικό και αφού κατέστρεψε ένα συγκρότημα ρωσικών τεθωρακισμένων, τότε οι ουκρανικές δυνάμεις κατέλαβαν το μισό χωριό.

Για να καταλάβουν το ανατολικό οχυρό και να εξουδετερώσουν γειτνιάζοντες ρωσικούς λόχους, οι διοικητές ελαχιστοποίησαν σκόπιμα την έκθεση σε τεθωρακισμένα: Τα άρματα μάχης χρησιμοποιήθηκαν σε ρόλο επίθεσης με πυρά από απόσταση, ενώ οι αποβιβασμένες διμοιρίες κινούνταν καλυπτόμενες για να πλησιάσουν και να εκκαθαρίσουν περιοχές. Υπό έντονη επαφή, οι Ρώσοι υποχώρησαν από τις προεξέχουσες θέσεις τους και η ουκρανική ταξιαρχία κατέλαβε στη συνέχεια το Ρίβνοπολ.

Η Νοβονταρίβκα αποτελεί παράδειγμα του ευρύτερου μοτίβου που εξαπλώθηκε σε όλο το μέτωπο: Οι ταξιαρχίες γενικά ηγούνταν με αποβιβασμένο πεζικό αντί για θωρακισμένα οχήματα μάχης, αποδεχόμενες πιο αργό επιχειρησιακό ρυθμό για να διατηρήσουν το προσωπικό και εξοπλισμό. Αυτή η προσέγγιση αξιοποίησε τα δυνατά σημεία της Ουκρανίας στην ηγεσία μικρών μονάδων και στους ελιγμούς αποβιβασμένου πεζικού, αντισταθμίζοντας παράλληλα κρίσιμες ελλείψεις – κυρίως στην αεράμυνα μικρής εμβέλειας, τις εφοδιαστικές και μηχανικές ικανότητες. Με λίγα λόγια, οι Ουκρανοί έδωσαν προτεραιότητα σε μια μέθοδο προέλασης χαμηλότερου κινδύνου και λιγότερων απωλειών, κατάλληλη για ένα πεδίο μάχης που κυριαρχείται από αισθητήρες, πυρά ακριβείας και πολυ-επίπεδες άμυνες.

Οι αξιωματικοί μπροστά σε δίλημμα

Η αναζωπύρωση της συζήτησης στο West Point και στην αμερικανική κοινότητα των τεθωρακισμένων, κυρίως μέσω του περιοδικού του Armor, επικεντρώνεται στο πως μπορεί να αποκατασταθεί μια ισορροπία χρήσης του όπλου στο σύγχρονο πεδίο, αλλά και πως θα είναι τα μελλοντικά άρματα για αυτόν τον σκοπό.

Η κουλτούρα των τεθωρακισμένων διδάσκει δεκαετίες τώρα μια σχεδόν αξιωματική σύνδεση: Όπου τα άρματα μάχης προχωρούν, ακολουθεί η νίκη. Ο συνδυασμός ισχύος πυρός, προστασίας και κινητικότητας του άρματος μάχης αποτελεί το κεντρικό στοιχείο του δόγματος ελιγμών των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ – σχεδιασμένο να διαπερνά τις άμυνες, να εκμεταλλεύεται το βάθος και να καταστρέφει τα νώτα του εχθρού.

Αλλά η σύγχρονη εμπειρία στην Ουκρανία – που αποκαλύφθηκε από τη Νοβονταρίβκα και αμέτρητες παρόμοιες μάχες – επιβάλλει μια επανεξέταση. Η ίδια η ιστορία μετριάζει την θριαμβευτική υπόθεση: Οι προηγούμενες τεθωρακισμένες επιθέσεις, όσο επιτυχημένες κι αν ήταν, συχνά προκαλούσαν απώλειες βαρέων οχημάτων και βασίζονταν σε μαζική υποστήριξη και βιομηχανικό βάθος για να ανακάμψουν.

Καλό το blitzkrieg, αλλά ενέχει και φθορά

Οι γερμανικές εκστρατείες του 1939-40 και οι συμμαχικές επιχειρήσεις το 1944, δείχνουν ότι ακόμη και οι νικηφόρες τεθωρακισμένες μονάδες υπέστησαν καταστροφική φθορά αρμάτων μάχης. Μερικές φορές το κόστος ήταν συγκλονιστικό και η ανάκαμψη αργή. Αυτή η ιστορική πραγματικότητα υποδεικνύει έναν κρίσιμο, συχνά υποτιμημένο παράγοντα στη λήψη αποφάσεων της Ουκρανίας το 2023: Η συγκέντρωση δεν αφορά μόνο την εφαρμογή της μαχητικής ισχύος σε ένα σημείο παραβίασης της άμυνας, αλλά και τη διατηρήσιμη ικανότητα επισκευής και αναγέννησης μη ανακτήσιμων πλατφορμών.

Η Ουκρανία είχε συσσωρεύσει ένα σημαντικό απόθεμα αρμάτων μάχης, αλλά πολλά ήταν παλαιότερα σοβιετικά μοντέλα, ή είχαν χρησιμοποιηθεί αλλού. Η σύγχρονη ραχοκοκαλιά της αντεπίθεσης – Leopard 2 και ένας μικρός αριθμός Challenger – ήταν σπάνια, λογιστικά εύθραυστη και συνδεδεμένα με μακριές, πολυεθνικές αλυσίδες επισκευής και εφοδιασμού.

Η περιορισμένη τοπική ικανότητα επισκευής και μια μικρή ομάδα σύγχρονων τεθωρακισμένων οχημάτων σήμαιναν ότι η μεγάλης κλίμακας απασχόληση τεθωρακισμένων διακινδύνευε με μη αναστρέψιμες απώλειες. Στην πραγματικότητα, η συσσώρευση αρμάτων μάχης, χωρίς τη βιομηχανική βάση και το υπόβαθρο επιμελητείας για την αντικατάστασή τους, ήταν ένα στρατηγικό στοίχημα που η Ουκρανία δεν μπορούσε εύκολα να αντέξει.

Επιχειρησιακά, αυτός ο υπολογισμός ενισχύθηκε από το περιβάλλον επί του πεδίου της μάχης. Η ρωσική γραμμή, καλά προετοιμασμένη και συνεχώς επιτηρούμενη, επέτρεψε στους αμυνόμενους να εντοπίσουν γρήγορα και να επικεντρωθούν εναντίον των ουκρανικών αξόνων προέλασης. Παρά τις επιχειρησιακές προσπάθειες της Δύσης να αποκρύψουν τα σχέδια, μόλις ξεκίνησε η επίθεση, πολλαπλές προσεγγίσεις τους εντοπίστηκαν και ματαιώθηκαν γρήγορα, με έναν συνδυασμό αισθητήρων, ηλεκτρονικών μέσων, πυρών ακριβείας μεγάλης εμβέλειας και ναρκοπεδίων, με τρόπους που ορισμένοι Δυτικοί παρατηρητές δεν κατάφεραν να εκτιμήσουν πλήρως.

Το σοκ της αποτυχίας της ουκρανικής αντεπίθεσης

Η μεγαλύτερη επαγγελματική έκπληξη το 2023 δεν ήταν ότι οι ουκρανικές δυνάμεις αγωνίστηκαν να παραβιάσουν τη γραμμή Surovikin, αλλά ότι αυτός ο αγώνας δεν είχε προβλεφθεί επαρκώς στη Δύση, κάτι που ξαναπυροδότησε την σχετική συζήτηση. Η ταχεία και εκτεταμένη μετατόπιση των ουκρανικών μονάδων – από συνδυασμένες μηχανοκίνητες επιθέσεις σε προσεκτικές, πολύ αργές προελάσεις – φωτίζει όχι μόνο την ουκρανική προσαρμογή, αλλά και ένα άβολο μάθημα για το υπάρχον δυτικό δόγμα. Οι υποθέσεις σχετικά με την πρωτοκαθεδρία και την επιβιωσιμότητα των συγκεντρωμένων τεθωρακισμένων σε ένα σύγχρονο πεδίο μάχης πλούσιο σε αισθητήρες, πρέπει να επανεξεταστούν.

Η ουκρανική εμπειρία υπογραμμίζει την ανάγκη επανεξέτασης των μακροχρόνιων εννοιών της χρήσης τεθωρακισμένων, καλύτερης ενσωμάτωσης της εφοδιαστικής τους δυνατότητας και του σχεδιασμού αναγέννησης στο τακτικό δόγμα, λαμβάνοντας υπόψη τον τρόπο με τον οποίο οι σύγχρονες δυνατότητες ανίχνευσης και πληγμάτων ακριβείας αναδιαμορφώνουν τους κινδύνους και τα οφέλη των μαζικών τεθωρακισμένων ελιγμών.