Γιατί οι ΗΠΑ αποχωρούν από διεθνείς οργανισμούς και πολυμερείς συμφωνίες;

ΟΙ ΗΠΑ είχαν συχνά μια προβληματική σχέση με τον ΟΗΕ, ενεργώντας πάντα όμως ως πολιτικός και οικονομικός εγγυητής του. Υπήρχαν περιπτώσεις όπου η υπερδύναμη έλαβα νομιμοποίηση  και επέβαλε το πρόγραμμά της μέσω του Οργανισμού, όπως στις περιπτώσεις του Πολέμου του Κόλπου (1991) και της Συμφωνίας του Παρισίου (2015), αλλά και συγκρούστηκε, με την πιο χαρακτηριστική περίπτωση την εισβολή στο Ιράκ (2003) για την οποία δεν είχε λάβει έγκριση. Όμως σε αυτή τη φάση φαίνεται να υπάρχει δομική διαφοροποίηση. 

Οι διεθνείς οργανισμοί και οι πολυμερείς συμφωνίες από τις οποίες οι ΗΠΑ έχουν αποχωρήσει από τις 21 Ιανουαρίου 2025 έως σήμερα:

• Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
• Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό
• Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών
• Υπηρεσία Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστινίους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή
• Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα 

Που οι ΗΠΑ θα παύσουν την χρηματοδότηση

Οι διεθνείς οργανισμοί στους οποίους οι ΗΠΑ θα κάνουν (πιθανώς) παύση χρηματοδότησης για το 2026. Το Υπουργείο Εξωτερικών ολοκληρώνοντας έρευνα 180 ημερών κατάρτισε έκθεση αναφορικά με τους διεθνείς οργανισμούς στους όποιους οι ΗΠΑ χρειάζεται να έχουν παρουσία. Η πρόταση από το Γραφείο Προϋπολογισμού του Λευκού Οίκου είναι να υπάρξει μείωση κατά 83% στο ποσό εκταμίευσης για τον επόμενο χρόνο σε σχέση με το 2025, προβλέποντας χρηματοδότηση μόνο σε 7 από τους 46 οργανισμούς. Ανάμεσα σε αυτούς που δεν θα συνεισφέρουν είναι οι:

• Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου
• Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη
•  Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών΄
• Οργανισμός για την Παγκόσμια Πνευματική Ιδιοκτησία 

Οι ΗΠΑ έχουν αποδεσμεύσει έως τώρα μόλις το 1/3 του ποσού πού είχε προϋπολογιστεί πέρυσι για το 2025 για τους διεθνείς οργανισμούς. 

Φιλελεύθερος εθνικισμός και Τζακσονισμός (Jacksonism)

Το θεωρητικό πλαίσιο όπου εδράζεται η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στην δεύτερη προεδρία Ντόναλντ Τραμπ και αντιστρατεύεται την πολυμερή διπλωματία. Το έθνος-κράτος επιστρέφει για να ανακτήσει πτυχές της κυριαρχίας του που απομειώθηκαν από την παγκοσμιοποίηση.

Ο νέος εθνικισμός (με πολιτικό πρόσημο και όχι εθνοτικό) υπό την ηγεσία του 47ου πρόεδρου στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: τον οικονομικό εθνικισμό, την εθνική κυριαρχία και την αποδόμηση της άσκησης εξουσιών από διοικητικούς αξιωματούχους (εσωτερικούς και διεθνείς) στην εφαρμογή αποφάσεων της κυβέρνησης. Ο φιλελεύθερος εθνικισμός απορρίπτει τη διεθνοποίηση υπέρ της δέσμευσης στα εθνικά συμφέροντα και προκρίνει την αναθεώρηση λειτουργίας και στόχων των διεθνών οργανισμών.

Ο τζακσονισμός αποτελεί μια από τις τέσσερεις διαφορετικές προσεγγίσεις στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα που διέπουν τις διεθνείς σχέσεις. Η τζακσονική παράδοση είναι εθνικιστική και έχει ισχυρά λαϊκά ερείσματα κυρίως στην συντηρητική ενδοχώρα και ως εκ τούτου στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Οι τζακσονικοί υποστηρίζουν την υπεράσπιση των αμερικανικών εθνικών συμφερόντων με μονομερή και αποφασιστικά μέτρα. Αποβλέπουν στην απεμπλοκή των ΗΠΑ από τις πολυμερείς δεσμεύσεις και αντίκεινται στη συμμετοχή τους σε διεθνιστικά σχήματα για το ουτοπικό «καλό της ανθρωπότητας» ή προς όφελος άλλων εθνών.

Πρώτα η Αμερική στην εξωτερική πολιτική

Η εφαρμογή του δόγματος “American first foreign policy” Πρώτα η Αμερική δίνει προτεραιότητα στα του οίκου των ΗΠΑ με την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων ως γνώμονα στη χάραξη πολιτικής. Το δόγμα Πρώτα η Αμερική πρεσβεύει, μεταξύ άλλων τη μη εκχώρηση ζητημάτων εθνικής ασφάλειας σε πολυεθνικούς θεσμούς – είτε αποχωρώντας, είτε διακόπτοντας τη χρηματοδότηση –τον επανακαθορισμό της εξωτερικής βοήθειας ώστε να πηγαίνει μεταξύ οργανισμών (όπως το IDF) που θα υπάρχει άμεσο όφελος στις τοπικές κοινωνίες και την υποστήριξη ομοσπονδιακών πολιτικών για χρηματοδότηση που συνδέονται με στόχους και προς όφελος των Αμερικανών φορολογουμένων.

Σκληρή γραμμή εξωτερικής πολιτικής (Hard-line foreign policy): Πρεσβεύει την άσκηση πίεσης για την ευόδωση των εκάστοτε στρατηγικών σκοπών, συνδυάζοντας τη διπλωματική οδό, την στρατιωτική ισχύ και τα οικονομικά μέτρα. Οι υποστηριχτές της τάσης αυτής ακολουθούν άκαμπτη γραμμή ώστε να εξαναγκάζουν τους ανταγωνιστικούς δρώντες να εγκαταλείψουν τις πολιτικές τους ή να αποδεχτούν τα αμερικανικά αιτήματα. Η άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ στο διεθνές γίγνεσθαι γίνεται αυστηρά και μόνο όταν διακυβεύεται το αμερικανικό εθνικό συμφέρον.

Συμπερασματικά 

Ο 47ος πρόεδρος ευθυγραμμίζεται απόλυτα με το ρεαλιστικό παράδειγμα στη διεθνή πολιτική όπου το εθνικό συμφέρον είναι πρώτα και πάνω από τους διεθνείς θεσμούς. Προκρίνει τις διμερείς συμφωνίες σε βάση συναλλακτική, αντί πολυμερών δεσμεύσεων και απορρίπτει το φιλελεύθερο διεθνισμό στον οποίο οι ΗΠΑ βασίζονταν έως το 2016.

Επανήλθε και ξανάπιασε το νήμα εκεί που το άφησε στην πρώτη θητεία. Αποχωρώντας εκ νέου από τους οργανισμούς που έπραξε την περίοδο 2017-2021 και στοχοθετώντας την ολιστική αλλαγή πλαισίου. Θα συνεχίσει να μειώνει τη χρηματοδότηση και να επικρίνει την πολυμέρεια σε μια εποχή που η εμπιστοσύνη στους διεθνείς θεσμούς βρίσκεται σε ιστορικό χαμηλό.