Η ΕΕ προετοιμάζεται για ενδεχόμενο πόλεμο με την Ρωσία – “Βόμβα” για το SAFE και την Τουρκία

Το σχέδιο το οποίο δημοσιοποιήθηκε από το Politico, με τίτλο “Defence Readiness Roadmap 2030”, προβλέπει ότι μέχρι το 2030 η Ευρώπη (ΕΕ) πρέπει να διαθέτει «μια επαρκώς ισχυρή αμυντική στάση, ικανή να αποτρέπει αξιόπιστα τους αντιπάλους της και να ανταποκρίνεται σε κάθε επιθετική ενέργεια».

Το έγγραφο, που αποκάλυψε το Politico, αναμένεται να εγκριθεί από το Κολέγιο των Επιτρόπων την Πέμπτη, θα τεθεί προς συζήτηση στους ηγέτες της ΕΕ την επόμενη εβδομάδα. Αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη στρατηγική προετοιμασίας της Ένωσης για την ενίσχυση της αμυντικής της ικανότητας, σε ένα περιβάλλον που καθορίζεται από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την αβεβαιότητα γύρω από τη μελλοντική στάση των Ηνωμένων Πολιτειών υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

Σύμφωνα με το προσχέδιο, «η στρατιωτικοποιημένη Ρωσία συνιστά επίμονη απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στο ορατό μέλλον». Παρότι οι αμυντικοί προϋπολογισμοί των κρατών-μελών αυξάνονται ταχύτατα, το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών παραμένει «κατά βάση εθνικό, οδηγώντας σε κατακερματισμό, αυξημένο κόστος και έλλειψη διαλειτουργικότητας».

Η Κομισιόν προτείνει τουλάχιστον το 40% των αμυντικών προμηθειών να γίνονται μέσω κοινών συμβάσεων έως το τέλος του 2027 (από λιγότερο του 20% σήμερα), ενώ μέχρι το 2028 το 55% των προμηθειών θα πρέπει να προέρχεται από ευρωπαϊκές ή ουκρανικές εταιρείες, ποσοστό που θα αυξηθεί σε 60% έως το 2030.

Εννέα προτεραιότητες για την ΕΕ

Το σχέδιο απαριθμεί εννέα βασικές προτεραιότητες για την κάλυψη κρίσιμων κενών δυνατοτήτων: αεράμυνα και αντιπυραυλικά συστήματα, στρατιωτική κινητικότητα, πυροβολικό, τεχνητή νοημοσύνη και κυβερνοάμυνα, πυραύλους και πυρομαχικά, drones και αντι-drone τεχνολογίες, συστήματα μάχης εδάφους, ναυτικά μέσα και γενική ετοιμότητα άμυνας. Παράλληλα, θέτει σε προτεραιότητα τρία μεγάλα προγράμματα που η Κομισιόν θέλει να εγκριθούν έως το τέλος του έτους:

• Eastern Flank Watch, για ολοκληρωμένη άμυνα στα ανατολικά σύνορα της Ε.Ε.
• European Air Shield, για πολυεπίπεδο ευρωπαϊκό δίκτυο αεράμυνας.
• Defence Space Shield, για την προστασία των διαστημικών υποδομών της Ένωσης.

Η ΕΕ σχεδιάζει όλα τα έργα να έχουν ξεκινήσει το πρώτο εξάμηνο του 2026, με πλήρη χρηματοδότηση και συμβάσεις σε ισχύ έως το τέλος του 2028.

Οικονομικό κόστος

Η Κομισιόν εκτιμά ότι η Ένωση μπορεί να κινητοποιήσει έως 800 δισ. ευρώ για την άμυνα, αξιοποιώντας χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το πρόγραμμα SAFE ύψους 150 δισ. ευρώ (δάνεια για εξοπλισμούς), το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Βιομηχανικό Πρόγραμμα των 1,5 δισ. ευρώ, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας και τον επόμενο επταετή προϋπολογισμό που θα υιοθετηθεί το 2027.

Το σχέδιο διευκρινίζει ότι τα κράτη-μέλη «παραμένουν κυρίαρχα για την εθνική τους άμυνα», ωστόσο καλεί σε στενότερη συνεργασία, καθώς οι μεμονωμένες επενδύσεις οδηγούν σε αναποτελεσματικότητα. Η Γερμανία, στη δική της τοποθέτηση, τόνισε ότι ο στόχος πρέπει να είναι «η δημιουργία συνθηκών ώστε τα κράτη να επιτύχουν τους εθνικούς και διεθνείς στόχους ικανοτήτων τους», ενώ η Σουηδία ζήτησε οι δείκτες να μετρούν «χειροπιαστά αποτελέσματα» και όχι τη χρήση συγκεκριμένων εργαλείων.

Συντονισμός ΕΕ και ΝΑΤΟ

Η Κομισιόν επισημαίνει ότι το σχέδιο θα υλοποιηθεί σε πλήρη συντονισμό με το ΝΑΤΟ, προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία παράλληλων δομών άμυνας. Το έγγραφο αναγνωρίζει επίσης τις ανησυχίες χωρών του Νότου, όπως της Ιταλίας και της Ισπανίας, υπογραμμίζοντας ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοεί απειλές που προέρχονται από άλλες περιοχές του κόσμου, όπως η Μέση Ανατολή και η Αφρική».

Κεντρικός στόχος, σύμφωνα με το κείμενο, είναι η ΕΕ να αποκτήσει μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία σε έναν ολοένα πιο αβέβαιο κόσμο. «Τα αυταρχικά κράτη επιδιώκουν ολοένα και περισσότερο να παρεμβαίνουν στις κοινωνίες και τις οικονομίες μας», σημειώνει το προσχέδιο. «Οι παραδοσιακοί μας σύμμαχοι αλλάζουν τις προτεραιότητές τους προς άλλες περιοχές του κόσμου· η ευρωπαϊκή αμυντική στάση και οι δυνατότητές μας πρέπει να είναι έτοιμες για τα πεδία μάχης του αύριο».

Ευρωπαϊκή Άμυνα και Τουρκία 

Την ίδια στιγμή, η Κομισιόν εξετάζει το ενδεχόμενο ένταξης της Τουρκίας στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Δράσης για την Ασφάλεια (SAFE), ύψους 150 δισ. ευρώ, με σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ –πλην της Ελλάδας– να υποστηρίζουν τη συνεργασία αυτή, σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Επιτροπής, Τόμας Ρενιέ, ο οποίος μίλησε σε συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες την Τετάρτη.

Ο Ρενιέ επιβεβαίωσε ότι η Επιτροπή αξιολογεί τις αιτήσεις τόσο της Τουρκίας όσο και της Νότιας Κορέας για το συγκεκριμένο αμυντικό πρόγραμμα, απαντώντας σε δημοσίευμα της ελληνικής εφημερίδας Καθημερινή, σύμφωνα με το οποίο η Γερμανία ασκεί πιέσεις στην Αθήνα να αποδεχθεί τη συμμετοχή της Άγκυρας. «Εάν το Συμβούλιο εγκρίνει αυτή τη συστατική απόφαση, τότε μπορούμε να ξεκινήσουμε διμερείς διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE. Προς το παρόν, αυτό δεν ισχύει», δήλωσε ο Ρενιέ.

Σύμφωνα με την Καθημερινή, σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ υποστηρίζουν τη συνεργασία στον τομέα της άμυνας με την Τουρκία, επικαλούμενα τη θέση της ως δεύτερης μεγαλύτερης στρατιωτικής δύναμης του ΝΑΤΟ και την άνθηση της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Μόνο η Γαλλία και η Κυπριακή Δημοκρατία φέρονται να συμμερίζονται τις ελληνικές αντιρρήσεις, ενώ οι σκανδιναβικές χώρες υποστηρίζουν επίσης τη συμμετοχή της Άγκυρας.

Ο Ρενιέ εξήγησε ότι η Επιτροπή πρέπει πρώτα να εισηγηθεί την ένταξη της Τουρκίας στο Συμβούλιο της ΕΕ προτού αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, τονίζοντας ότι «οι ανησυχίες των κρατών-μελών θα ληφθούν εξαιρετικά σοβαρά υπόψη». «Ως εκ τούτου, κάνω μια γενική δήλωση χωρίς να συνδέω ευθέως την Τουρκία. Πάντοτε λαμβάνουμε εξαιρετικά σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες των κρατών-μελών μας», ανέφερε, απαντώντας σε ερωτήσεις για πιθανούς μηχανισμούς ασφαλείας απέναντι σε τρίτες χώρες που θα μπορούσαν να ενεργήσουν αντίθετα προς τα συμφέροντα της Ε.Ε.

Λεπτομέρειες και εμβέλεια του προγράμματος SAFE

Ο μηχανισμός SAFE, που τέθηκε σε ισχύ στις 29 Μαΐου, επιτρέπει σε χώρες της ΕΕ, την Ουκρανία, τη Νορβηγία, το Λιχτενστάιν και την Ισλανδία να έχουν πρόσβαση σε πιστώσεις έως και 150 δισ. ευρώ για κοινές αμυντικές προμήθειες. Οι χώρες αυτές μπορούν επίσης να πραγματοποιούν κοινές αγορές από τις βιομηχανίες η μία της άλλης.

Οι υποψήφιες προς ένταξη χώρες της ΕΕ και τα κράτη που έχουν ειδικές συμφωνίες με την Ένωση – όπως η Βρετανία και ενδεχομένως η Τουρκία– θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες. Ωστόσο, το 65% της αξίας των συστατικών κάθε παραγόμενου αμυντικού προϊόντος πρέπει να προέρχεται «εντός Ευρώπης», δηλαδή από χώρες της Ε.Ε., την Ουκρανία, τη Νορβηγία, το Λιχτενστάιν και την Ισλανδία. Το υπόλοιπο 35% μπορεί να προέρχεται από χώρες όπως η Τουρκία και η Βρετανία, σύμφωνα με τους κανόνες του προγράμματος.

Το SAFE αποτελεί τμήμα του ευρύτερου σχεδίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ReArm Europe / Readiness 2030, που στοχεύει στην κινητοποίηση άνω των 800 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες. Το πρόγραμμα εγκρίθηκε από τους Ευρωπαίους ηγέτες τον Μάιο, με στόχο τη χορήγηση δανείων με ανταγωνιστικούς όρους και μακροπρόθεσμη αποπληρωμή για την επιτάχυνση των επειγουσών αμυντικών προμηθειών.

Η πρωτοβουλία αυτή προέκυψε από συνεχιζόμενο πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και τις πιέσεις από την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και τα δάνεια θα είναι διαθέσιμα μόνο στα κράτη-μέλη της ΕΕ, η Ουκρανία και οι χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου θα μπορούν επίσης να συμμετέχουν σε κοινές προμήθειες στο πλαίσιο του προγράμματος.

Η Τουρκία υπέβαλε αίτηση ένταξης στην ΕΕ το 1987 και αναγνωρίστηκε ως υποψήφια χώρα το 1999. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν το 2005, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουν παγώσει λόγω πολιτικών εμποδίων που προέβαλαν ορισμένες χώρες. Η αξιολόγηση της συμμετοχής της Τουρκίας στο SAFE πραγματοποιείται παράλληλα με ευρύτερες συζητήσεις αμυντικής συνεργασίας, μεταξύ των οποίων και η πρόσφατη έγκριση της Γερμανίας για την έναρξη διαπραγματεύσεων πώλησης μαχητικών Eurofighter στην Άγκυρα.