Οι τρεις αβρααμικές θρησκείες και η σύγχρονη γεωπολιτική

Ο Ιουδαϊσμός είναι η αρχαιότερη από τις τρεις Αβρααμικές θρησκείες, βασισμένη στην Τορά και στις προφητικές παραδόσεις. Η ιστορική σχέση των Εβραίων με τη γη του Ισραήλ έχει διαμορφώσει μια ισχυρή εθνική ταυτότητα, η οποία κορυφώθηκε με την ίδρυση του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ το 1948. Σήμερα, ο Ιουδαϊσμός συνδέεται άρρηκτα με την πολιτική και γεωστρατηγική θέση του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή.

Οι εσωτερικές διαφοροποιήσεις, όπως οι Ορθόδοξοι, οι Συντηρητικοί και οι Προοδευτικοί Εβραίοι, επηρεάζουν κοινωνικά ζητήματα, στρατιωτικές υπηρεσίες και σχέσεις με την παλαιστινιακή κοινότητα. Η γεωπολιτική διάσταση του Ιουδαϊσμού γίνεται εμφανής στις συνεχείς εντάσεις για την Παλαιστίνη, στις διαπραγματεύσεις για ειρήνη και ασφάλεια και στη διεθνή διπλωματία. Το Ισραήλ, υποστηριζόμενο κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, λειτουργεί ως κέντρο πολιτικής και στρατιωτικής επιρροής στην περιοχή, ενώ ταυτόχρονα οι Εβραίοι της διασποράς διαδραματίζουν ρόλο στη διεθνή οικονομία και πολιτική πίεση υπέρ των συμφερόντων του κράτους, χωρίς αυτό να είναι κανόνας χωρίς εξαιρέσεις.

Ο Χριστιανισμός, με κεντρικό δόγμα τη ζωή και τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού, διακρίνεται σε Καθολικούς, Ορθόδοξους και Προτεστάντες. Ιστορικά, αποτέλεσε βάση για τη δυτική πολιτική, την κοινωνική οργάνωση και τις διεθνείς συμμαχίες. Στη Μέση Ανατολή, οι χριστιανικές μειονότητες συχνά ζουν υπό δύσκολες συνθήκες, σε χώρες όπως ο Λίβανος, η Συρία και το Ιράκ, επηρεάζοντας την εσωτερική πολιτική και τις διεθνείς στρατηγικές. Στη σύγχρονη γεωπολιτική, ο Χριστιανισμός λειτουργεί και ως εργαλείο “ήπιας ισχύος”. Οι χριστιανικές οργανώσεις, τα ανθρωπιστικά προγράμματα και η εκπαίδευση αποτελούν παράγοντες διπλωματικής επιρροής. Παράλληλα, οι πολιτικές των δυτικών κρατών, όπως των ΗΠΑ και της ΕΕ, επηρεάζονται από ιστορικούς χριστιανικούς δεσμούς και αξίες, ιδιαίτερα σε θέματα ανθρωπισμού, μετανάστευσης και προστασίας θρησκευτικών μειονοτήτων.

Το Ισλάμ, που διακρίνεται κυρίως σε Σουνίτες και Σιίτες, αποτελεί βασικό στοιχείο πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης πολλών χωρών. Το Κοράνι και η σαρία επηρεάζουν νομοθεσία, οικονομία και στρατιωτική στρατηγική, καθιστώντας το Ισλάμ ένα πολύπλευρο εργαλείο γεωπολιτικής. Στη Μέση Ανατολή, η αντιπαλότητα Σουνιτών και Σιιτών καθορίζει συμμαχίες και συγκρούσεις, όπως στην Υεμένη, στο Ιράκ και στη Συρία.

Η γεωπολιτική διάσταση του Ισλάμ φαίνεται επίσης σε διεθνείς οργανώσεις και τοπικές ένοπλες ομάδες. Ορισμένες ισλαμικές ομάδες, όπως η Χαμάς και το Ισλαμικό Κράτος, χρησιμοποιούν τη θρησκεία για πολιτική νομιμοποίηση, ενώ κράτη όπως η Σαουδική Αραβία και το Ιράν προωθούν την επιρροή τους μέσω θρησκευτικών δεσμών και οικονομικών συμφερόντων. Το Ισλάμ, επομένως, δεν είναι μόνο θρησκευτικό φαινόμενο, αλλά και καθοριστικός κοινωνικός παράγοντας στη διεθνή πολιτική σκηνή.

Οι Αβρααμικές θρησκείες καθορίζουν τη διεθνή σκηνή

Εν κατακλείδι, οι τρεις Αβρααμικές θρησκείες συνδέονται άμεσα με τις μεγάλες σύγχρονες συγκρούσεις και συμμαχίες. Ο Ιουδαϊσμός και το Ισλάμ βρίσκονται στο επίκεντρο της ισραηλινο-παλαιστινιακής κρίσης, ενώ η παρουσία χριστιανικών μειονοτήτων σε ισλαμικές χώρες καθορίζει τις διεθνείς πολιτικές για προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η ΕΕ χρησιμοποιούν θρησκευτικούς δεσμούς για να ενισχύσουν τη διπλωματική τους επιρροή, ενώ οι χώρες του Κόλπου αναπτύσσουν στρατηγικές συμμαχίες με βάση το σουνιτικό ή σιιτικό Ισλάμ.

Επιπλέον, η θρησκεία επηρεάζει τις κοινωνικές δομές και τη μετανάστευση. Οι προσφυγικές κρίσεις από τη Συρία, το Ιράκ και την Παλαιστίνη οδηγούν σε κοινωνικές προκλήσεις στην Ευρώπη και την Αμερική, όπου οι θρησκευτικές κοινότητες καλούνται να προσαρμοστούν και να συνυπάρξουν. Παράλληλα, η πολιτική επιρροή των θρησκειών διαμορφώνει διεθνείς στρατηγικές, όπως η ενεργειακή πολιτική, η ασφάλεια και η αντιτρομοκρατική συνεργασία. Οι Αβρααμικές θρησκείες δεν είναι μόνο πνευματικές παραδόσεις αλλά κοινωνικά συστήματα και κρίσιμοι παράγοντες γεωπολιτικής.

Ο Ιουδαϊσμός, ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ συνδέουν θρησκευτικά δόγματα, εθνικές ταυτότητες και στρατηγικά συμφέροντα, καθορίζοντας τη σύγχρονη διεθνή σκηνή. Η κατανόηση αυτών των σχέσεων είναι απαραίτητη για την ερμηνεία των πολιτικών κρίσεων, των κοινωνικών αλλαγών και των διεθνών συμμαχιών στον 21ο αιώνα, όπου η θρησκεία εξακολουθεί να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Επομένως μόνο χαρά μας δίνει η δημιουργία μεταπτυχιακού προγράμματος στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ, με θέμα “Θρησκεία Γεωπολιτική και διεθνής ασφάλεια”.