“Ένα απλό ατύχημα”: Μία ταινία για την εκδίκηση

‘Ένα Απλό Ατύχημα’, ένα πολιτικό θρίλερ με στοιχεία road movie, μαύρης κωμωδίας και μίας αναπάντεχης ανθρωπιάς, κρατά τον θεατή σε μία σταθερή αγωνία για το μέλλον των ηρώων, με μία αφηγηματική και σεναριακή μαεστρία.

Η κατάσταση μοιάζει απλή. Ένα ατύχημα θα φέρει μία οικογένεια σε μία αποθήκη, όπου ο Βαχίντ (Vahid Mobasseri) θα αναγνωρίσει τον βασανιστή του, όταν ήταν πολιτικός κρατούμενος. Θα του στήσει καρτέρι την επομένη το πρωί, θα τον αιχμαλωτίσει και θα προσπαθήσει να τον θάψει ζωντανό, ως την εκδίκησή του για αυτά που τράβηξε στο παρελθόν από αυτόν. Οι διαμαρτυρίες του αιχμάλωτου θα φέρουν σε δίλημμα τον Βαχίντ αν έχει πιάσει τον σωστό άνδρα. Οι πολιτικοί κρατούμενοι με τα μάτια καλυμμένα δεν βλέπουν τους βασανιστές τους, μόνο τους ακούν. Ο Βαχίντ στην αγωνία του ψάχνει και βρίσκει παλαιούς συγκρατούμενους για να επιβεβαιώσει την ταυτότητα του άνδρα που έχει αιχμαλωτίσει.

Ποιος είναι τελικά ο ένοχος;

Ένα υπόγειο χιούμορ αναπτύσσεται και διαπερνά την ταινία ταυτόχρονα με την τραγικότητα της κατάστασης. Άνθρωποι μπαίνουν και βγαίνουν στο βανάκι του Βαχίντ, το οποίο γίνεται το σημείο αναφοράς της αφήγησης, όπου κρατάει δεμένο, και αργότερα ναρκωμένο, τον άνδρα που θεωρεί βασανιστή του. Οι καταστάσεις που προκύπτουν έχουν εξαιρετικές ανατροπές, αναδεικνύοντας τους προβληματισμούς και τα πάθη των ανθρώπων που βασανίστηκαν από το καθεστώς. Κανείς δεν είναι σίγουρος ότι έχουν τον σωστό άνδρα στα χέρια τους, πλην ενός. Η κατάσταση μοιάζει ανεξέλεγκτη και αδιέξοδη.

Δεν υπάρχει συμφωνία στο τι θέλουν να κάνουν με τον άνδρα αυτόν και αν πράγματι είναι αυτός που τους βασάνιζε. Οι εσωτερικές τους συγκρούσεις ξεσπούν στους ίδιους, η ασυμφωνία και οι οδυνηρές μνήμες εμπλέκονται, αναδεικνύοντας μία ψυχολογική και συναισθηματική σύγχυση. Όλοι θέλουν να πάρουν εκδίκηση και να τον σκοτώσουν, ενώ ταυτόχρονα δεν είναι σίγουροι ή δεν μπορούν. Η βία τους απωθεί, το μίσος τους ταυτόχρονα θεριεύει. Θεωρούν τον άνθρωπο αυτό υπεύθυνο για τη κατεστραμμένη ζωή τους, αυτή που ακολούθησε το βασανισμό τους. Η σύλληψη και βασανισμός του Βαχίντ θα οδηγήσει τη γυναίκα του σε αυτοκτονία, γενικότερα οι αναφορές στον τρόπο που τους βασάνιζε αυτός ο άνδρας είναι ανατριχιαστικές. Ο αιχμάλωτος συνεχώς φωνάζει ότι έχουν στα χέρια τους τον λάθος άνθρωπο. Είναι πράγματι αυτός ο άνδρας ο βασανιστής τους; Πως θα λύσουν αυτό το αίνιγμα;

Οι αισθήσεις τους, πλην της όρασης βοηθούν, η αφή, η όσφρηση και η ακοή αντικαθιστούν την όραση. Ένας εξ αυτών, ο πιο θυμώδης, ο Χαμίντ (Mohamad Ali Elyasmehr), με την αφή του, ορκίζεται ότι ο αιχμάλωτος είναι ο περίφημος βασανιστής τους, χωρίς αμφιβολία και θέλει να τον σκοτώσει. Είμαστε σε πόλεμο φωνάζει: ‘ή θα σε σκοτώσουν ή θα τους σκοτώσεις’. Η αντίθετη φωνή στις συνειδήσεις των περισσοτέρων, που δειλιάζουν στην προοπτική του φόνου αυτού του άνδρα, ακόμα και αν είναι ο βασανιστής τους, είναι ο Χαμίντ.

Ο Χαμίντ θέλει δράση, λειτουργεί στο πλαίσιο του ‘οδόντος αντί οδόντος’. Οι υπόλοιποι, όσο περνάει ο ώρα, κι ενώ προσπαθούν να εξακριβώσουν την ταυτότητα του αιχμάλωτου ανδρός, αμφιβάλλουν και για τις ίδιες τους τις προθέσεις. Ο προβληματισμός τους ξεκινά με ένα ξέσπασμα οργής και φτάνει έως ένα σαφές προσωπικό ερώτημα και δίλημμα: ‘θα γίνουμε και εμείς δολοφόνοι σαν και αυτούς;’.

‘Ένα Απλό Ατύχημα’: Αμείλικτα ηθικά διλήμματα

Η ταινία ‘Ένα Απλό Ατύχημα’ πραγματεύεται ακριβώς αυτό. Ένα, στην ουσία, αρχέγονο ερώτημα, πως ο άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί στις ίδιες μεθόδους που απεύχεται ή πως μπορεί να τις αποφύγει. Εδώ το δίλημμα μοιάζει ισχυρό. Η εύστοχη ανατροπή του σεναρίου με την αναπάντεχη γέννα του δεύτερου παιδιού του αιχμάλωτου άνδρα και η συμμετοχή των απαγωγέων του σε αυτή τη συγκυρία, θα φέρει τους επίδοξους δολοφόνους του αιχμάλωτα άνδρα σε περισσότερα διλήμματα και την ανάπτυξη μίας αναπάντεχης ανθρωπιάς. Ο ένας παρασύρει στον άλλον, η τραγικότητα δίνει τη σειρά της στην κωμωδία. Ο Παναχί συνδέει εύστοχα δύο πτυχές της ανθρώπινης καθημερινότητας, υπενθυμίζει ότι και στις πιο δύσκολες στιγμές το χιούμορ, η ανατροπή, λειτουργούν μάλλον ευεργετικά. Οι ανατροπές εδώ προχωρούν την αφήγηση σε λύσεις και σε αποφάσεις που δεν είναι από πριν ορισμένες.

Σε όλη τη διάρκεια της ταινίας ‘Ένα Απλό Ατύχημα’ ο θεατής δεν μπορεί να καταλάβει, να υποψιαστεί αν ο αιχμάλωτος είναι πράγματι ο βασανιστής των ηρώων ή όχι. Παραμένει και ο θεατής στην ίδια αμφιβολία με τους εμπλεκόμενους χαρακτήρες, και αυτή είναι η σκηνοθετική και σεναριακή μαεστρία του σκηνοθέτη-σεναριογράφου Παναχί, ο οποίος αναπτύσσει δραματουργικά με μία απλότητα και φυσικότητα όλη την ένταση και την αφήγηση, μίας φαινομενικά αρκετά απλής ιστορίας.

Η λύση έρχεται στο τέλος, με ένα αναπάντεχο ξέσπασμα του αιχμαλώτου, του Βαχίντ και της Σίβα (Mariam Afshari), οι μόνοι που απέμειναν ως το τέλος. Το ξέσπασμα θύματος και θυτών (ποιος άραγε είναι το θύμα και ο ποιος ο θύτης;), δίνει μία ώθηση και μία απόφαση στο δίλημμα που προέκυψε. Η βία που καλούνται να αποφασίσουν και να δράσουν οι απαγωγείς φαίνεται ότι, πρακτικά, δεν είναι εύκολο εγχείρημα.

Μια ταινία που θα προβληματίσει

Ο Παναχί αναπτύσσει σταθερές γύρω από το ποιος επιλέγει τη βία. Οι συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους στη βία ή είναι ένα εσωτερικό τους χαρακτηριστικό; Μπορεί ο καθένας να σκοτώσει, να βασανίσει; Μπορεί ο άνθρωπος να επιλέξει εν τέλει τι θέση παίρνει απέναντι στον αυταρχισμό βασανιστικών καθεστώτων και πολιτικών που καταστρέφουν ζωές απλών, καθημερινών, ανθρώπων;

Αυτά τα ερωτήματα έρχονται και επανέρχονται σε μία εξαιρετικά δραματουργικά ανάπτυξη του ‘Ένα Απλό Ατύχημα’, μίας ταινίας, που το τελευταίο της πλάνο πρέπει να διδάσκεται στις κινηματογραφικές σχολές. Ο ήχος θα αποτελέσει καθοριστικής σημασίας συστατικό σε αυτή την τελευταία στιγμή της ταινίας και ο θεατής θα φύγει εξίσου προβληματισμένος με τον δημιουργό της.