Η δομή, οι δαπάνες και οι απώλειες του ουκρανικού και ρωσικού στρατού

Για τους αγγλοσάξονες (αργότερα το σύνολο της Δύσης) στόχος δεν ήταν να επιλύσουν την κρίση υπέρ της Ουκρανίας, αλλά να προκαλέσουν πρόβλημα στη ρωσική πλευρά και στη σχέση Ρωσίας-Ευρώπης. Η διαφορά ανάμεσα στα δυο είναι μεγάλη. Εφόσον με μια συμφωνία, στην οποία βρέθηκαν κοντά Κίεβο και Μόσχα, το 2022 στην Κωνσταντινούπολη, οι Ρώσοι θα αποχωρούσαν από τα ουκρανικά εδάφη, πλην Κριμαίας, η απόφαση για συνέχιση του πολέμου μπορούσε να δικαιολογηθεί μόνο με έναν μαξιμαλιστικό πόλεμο “μέχρι τα σύνορα του 1991”. Σχετική είναι η σπόντα Τραμπ ότι θυμήθηκαν την Κριμαία μετά από οκτώ χρόνια.

Η πολιτική ρίζα ενός στρατιωτικού προβλήματος

Η Δύση παρείχε στην Ουκρανία μια πολεμική ικανότητα, που είχε ανάγκη περισσότερο η Δύση, παρά η Ουκρανία. Επιπλέον, η παροχή δεν ήταν δωρεάν και σε αντάλλαγμα ο Ζελένσκι θα υποχρεωνόταν διαρκώς στη σπατάλη ουκρανικού στρατεύματος, για να στηρίζει τη στήριξη της Δύσης (!) στην Ουκρανία, τα αφηγήματα και ευφάνταστα πολεμικά ανακοινωθέντα Ουάσιγκτον και Λονδίνου, και όχι μια στοιχειώδη πολεμική στρατηγική του Κιέβου. 

Σύμφωνα με δυτικές και ουκρανικές πηγές, όλες οι μέχρι σήμερα μεγάλης κλίμακας επιθετικές επιχειρήσεις οργανώθηκαν με υπόδειξη και οργάνωση στρατιωτικών από ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία. Είναι βέβαιο πως δεν θα υποδείκνυαν το ίδιο, αν ήταν τα δικά τους στρατεύματα. Απ’ την άλλη, κρίσιμες αμυντικές επιλογές των Ουκρανών είχαν κριτήριο τη διατήρηση της δυτικής στήριξης και όχι την άμυνα σε βάθος, που εμφανώς επέτασσε η τροπή του πολέμου.

Με τον ερχομό Τραμπ ο παραλογισμός να προσπαθεί το Κίεβο με στρατιωτικό κόστος να πείσει τη Δύση, για αυτό που η Δύση το έβαλε να κάνει, πήρε νέες διαστάσεις. Συνέπεια ήταν η άτακτη υποχώρηση από την άρνηση κάθε διαπραγμάτευσης και τον πρώην “πόλεμο μέχρι τα σύνορα του 1991” στις φετινές απεγνωσμένες πιέσεις για “εκεχειρία εδώ και τώρα”, που συνιστά και τη σύντομη ιστορία αυτού του πολέμου. 

Αντίθετα, η Μόσχα, μετά την αποτυχία της αρχικής επέμβασης, δεν επέμεινε στον προηγούμενο στρατιωτικό σχεδιασμό. Αποχώρησε από το Κίεβο αποδεχόμενη το πολιτικό κόστος. Αρκετούς μήνες αργότερα, κι ενώ είχε επιθετικά προσαρτήσει τέσσερις περιοχές, οπισθοχώρησε προσωρινά στις δυο από αυτές συν το Χάρκοβο, με ακόμη μεγαλύτερο πολιτικό κόστος, επειδή είχε γίνει ασύμφορο στρατιωτικά να επιμείνει. 

Έμεινε προσηλωμένη στους αρχικούς πολιτικούς στόχους της “ειδικής στρατιωτικής” επέμβασης, που πλέον, χωρίς να το επιδιώκει εξαρχής, είχε εξελιχθεί σε πόλεμο διαρκείας, που όριζε διαφορετικούς στρατιωτικούς στόχους και στρατηγική από την αρχική στρατιωτική επέμβαση, και αυτούς ακολούθησε χωρίς κόμπλεξ. Αυτή η πολιτική διαφορά Κιέβου-Μόσχας είναι από στρατιωτική άποψη καθοριστική. 

Αριθμητικός και οργανωτικός συσχετισμός 

Ο πρώτος πίνακας αποτυπώνει τις χερσαίες μονάδες μάχης στο μέτωπο εξαιρουμένων πυροβολικού, μηχανικού και αεράμυνας, και ο δεύτερος τις μονάδες πυροβολικού. Υπάγονται απευθείας σε σώματα και στρατιές στην περίπτωση της Ρωσίας και σώματα ή κεντρική διοίκηση στην Ουκρανία. Τα αθροίσματα βασίζονται στον αριθμό ταγμάτων, που αντιστοιχούν σε κάθε τύπο μονάδας (μηχανοκίνητη, αερομεταφερόμενη κλπ).

 

	Ρωσία	Ουκρανία
μεραρχίες	25	–
ταξιαρχίες	66	130
συντάγματα	78	30
Άθροισμα σε τάγματα	798	610

 

	Ρωσία	Ουκρανία
ταξιαρχίες	27	17
συντάγματα	26	–
Άθροισμα σε μοίρες πυροβολικού	200	85

 

Το μέτωπο στο Ντονμπάς μέχρι Κουπιάνσκ στο Χάρκοβο είναι το 18% του συνολικού μετώπου από Χερσώνα μέχρι Σούμι. Σε αυτό, συγκεντρώνονται οι μισές ουκρανικές δυνάμεις και οι περισσότερες πιο μάχιμες, ενώ οι άλλες μισές μοιράζονται βόρεια και δυτικά του Ντονμπάς. Η δυτική πτέρυγα είναι η πιο αδύναμη από πλευράς σύνθεσης.

Η αναλογία 4:3 στις μονάδες πεζικού δεν αποδίδει την αναλογία προσωπικού. Οι ουκρανικές μονάδες υποφέρουν από μεγάλες ελλείψεις.  Σύμφωνα με τον Πούτιν, το ποσοστό επάνδρωσής τους δεν υπερβαίνει το 48% και, σύμφωνα με το βρετανικό International Institute for Strategic Studies, στα τάγματα πεζικού κινείται στο 20-30%. Συνεπώς, η πραγματική συνολική αναλογία είναι πιο κοντά στο 3:1 ή χειρότερα. Το επιβεβαιώνουν δυτικές εκτιμήσεις, που συγκλίνουν πως η Ουκρανία χρειάζεται 200-300 χιλιάδες επιπλέον δυνάμεις στο μέτωπο. Προς το παρόν, το ισοζύγιο απωλειών/λιποταξιών και στρατολόγησης βαίνει αντίθετα όλο και πιο αρνητικό.

Για να φτάσει τις 600-700 χιλιάδες στο μέτωπο, η Ρωσία είχε κινητοποιήσει μέχρι το φετινό Φεβρουάριο 976 χιλιάδες, η πλειοψηφία εθελοντές με συμβόλαιο, ενώ και οι 16 στρατιές που διαθέτει συμμετέχουν στο ουκρανικό μέτωπο. Έτσι, παρά το γεγονός ότι δεκάδες χιλιάδες εθελοντές συνεχίζουν να κατατάσσονται κάθε μήνα, για να αντιμετωπίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ρωσία έχει ήδη υπερεκταθεί, και σε περίπτωση επέκτασης της σύγκρουσης από Ευρώπη δεν θα αποφύγει την υποχρεωτική επιστράτευση και το αντίστοιχο κόστος. Ή θα μετατρέψει σε ευθεία απειλή την προειδοποίηση Πούτιν ότι αυτή τη φορά “το τέλος δεν θα είναι με τανκς στο Βερολίνο”…

Η αναλογία 5:2 σε μονάδες πυροβολικού επίσης δεν αποδίδει την πραγματική αναλογία δύναμης πυρός. Κάθε ρωσική ταξιαρχία πεζικού διαθέτει τρεις μοίρες πυροβολικού, που δεν περιλαμβάνονται στον πίνακα, ενώ κάθε ουκρανική μόνο μία, τα πυροβόλα ανά ρωσική πυροβολαρχία είναι περισσότερα και, το σημαντικότερο, είναι γνώριμων τύπων ρωσικής κατασκευής, ενώ η σύνθεση του ουκρανικού υλικού παραπέμπει σε μεγάλη διεθνή έκθεση. Τέλος, η έλλειψη βλημάτων στη Δύση έχει βελτιωθεί, αλλά οι αναλογίες παραμένουν συντριπτικές, χωρίς να συνυπολογίζονται οι βόμβες ολίσθησης. Χαρακτηριστικά, το πρώτο που ζητούν Ουκρανοί διοικητές, πέραν της έμψυχης αναπλήρωσης, δεν είναι περισσότερα drones, αλλά περισσότερο πυροβολικό.

Η στράτευση στη Ρωσία είναι υποχρεωτική στα 18 και οι στρατιώτες αυτοί δεν επιτρέπεται να σταλούν στο μέτωπο, αλλά οι εθελοντές χρειάζονται μόνο μερικούς μήνες ομαδικής επανεκπαίδευσης. Αντίθετα, στην Ουκρανία οι επίστρατοι ξεκινούν από το μηδέν και η εκπαίδευση δεν υπερβαίνει τις 30-45 μέρες το πολύ. Οι καλύτερα εκπαιδευμένοι εθελοντές στη μια πλευρά και οι με το ζόρι επίστρατοι στην άλλη είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα.

Ο ρωσικός στρατός στο μέτωπο είναι οργανωμένος κατά τα σοβιετικά πρότυπα, σε πέντε ομάδες στρατιών, η κάθε ομάδα σε σώματα, μεραρχίες, ταξιαρχίες και συντάγματα. Ο ουκρανικός στρατός ήταν οργανωμένος μόνο σε επίπεδο ταξιαρχιών υπό την κεντρική διοίκηση (!). Ουκρανικές πηγές υποστηρίζουν ότι είναι η Δύση που δεν άφησε το Ζαλούζνι να οργανώσει ανώτερες δομές. Από τα τέλη 2024, ανακοινώθηκε η οργάνωση σε σώματα. Σήμερα από τα 13 σώματα συν δύο της Εθνικής Φρουράς μόνο τα έξι φαίνεται να λειτουργούν επί της ουσίας, ενώ οι ταξιαρχίες των υπολοίπων είναι διεσπαρμένες σε όλο το μήκος του μετώπου. 

Οι αρνητικές συνέπειες αυτής της αναποτελεσματικής οργάνωσης επιδεινώθηκαν από τον τρόπο αξιοποίησης των νεοσύλλεκτων. Αντί της αναπλήρωσης εμπειροπόλεμων μονάδων, διοχετεύονταν στη συγκρότηση νέων άπειρων μονάδων, με μεγάλες απώλειες πριν γίνουν αποτελεσματικές, επιλογή που αποδίδεται στην πολιτική ηγεσία (πιθανώς για να επιδείξει στη Δύση ότι πιάνουν τόπο τα λεφτά της με νέες μονάδες).

Η υποτίμηση της Ανατολής και η πραγματικότητα

Αυτό που οι στρατηγοί της Βέρμαχτ δεν συγχώρεσαν και δεν παραδέχτηκαν ποτέ ήταν ότι ο Κόκκινος Στρατός τους νίκησε, γιατί έμαθε να πολεμά. Στα απομνημονεύματά τους, οι μεν αποτυχίες οφείλονταν στις αποφάσεις του Χίτλερ, οι δε επιτυχίες του Κόκκινου Στρατού στις απεριόριστες, απολίτιστες “ορδές” (τον όρο έχει υιοθετήσει και ο Ζελένσκι). 

Ο συμπλεγματισμός αυτός αναβιώνει σήμερα. Για πολλά δυτικά Μέσα οι μεν ρωσικές προωθήσεις είναι ασήμαντες, οι δε ουκρανικές υποχωρήσεις αποδίδονται στις υποτιθέμενες τεράστιες απώλειες των “ορδών” λόγω της δήθεν αδιαφορίας του καθεστώτος Πούτιν για απώλειες. Ωστόσο, αν έμαθαν οι Ουκρανοί από το μηδέν, ίσως υπάρχει πιθανότητα να μαθαίνουν και οι Ρώσοι, με την στρατιωτική παράδοση που κληρονόμησαν, και όλα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της.

Σε περσινή συνέντευξη, ο Αρεστόβιτς, πρώην στρατιωτικός και σύμβουλος Ζελένσκι, υποστήριζε: «Έλεγα από την αρχή του πολέμου ότι το πρόβλημα της Ρωσίας είναι ότι βάζουν σοβιετικούς στόχους χωρίς να έχουν σοβιετικές ικανότητες. Τώρα σταδιακά ανεβάζουν τις ικανότητές τους σε σοβιετικά επίπεδα. Όλα τα δικά μας όνειρα (παρεμπιπτόντως και των Δυτικών) για Δυτικές δομές, Δυτική τεχνολογία και Δυτική στρατηγική είναι εντελώς ανοησίες. Προς το παρόν δεν έχουμε ούτε σοβιετικές ούτε Δυτικές ικανότητες, και αυτοί ξαναποκτούν σοβιετικές ικανότητες.

»Η Αβντίιβκα [τέλη 2023] ήταν η πρώτη τους επιχειρησιακή-τακτική επιτυχία που συνδέεται με τη μετάβαση στο σοβιετικό σύστημα. Το αδιέξοδο στο μέτωπο που διαπιστώνει ο Ζαλούζνι στον Economist ξεπεράστηκε όχι με τεχνικά αλλά με οργανωτικά μέσα. Για να χάσουμε όλη την Αριστερή Όχθη [ανατολικά του Δνείπερου] χρειάζονται πέντε τέτοιες επιχειρήσεις. Αυξάνουν τις ικανότητές τους και μειώνουν τους χρόνους ανάμεσα στις επιχειρήσεις».

Η Ουκρανία για το 2026 θα χρειαστεί 100-110 δις δολάρια σε αμυντικές δαπάνες. Θα καλύψει τα 60 με το 100% των εσόδων προϋπολογισμού και τα υπόλοιπα με ξένη βοήθεια, συν 50 για μη αμυντικές δαπάνες εξ ολοκλήρου με ξένα δάνεια. Υποθέτοντας ότι η αύξηση των ρωσικών αμυντικών δαπανών (8% του ΑΕΠ το 2025) κατά 74 δις δολάρια από το 2021 είναι αυτά που καταναλώνονται στην Ουκρανία, η Ρωσία παράγει περισσότερα και αποτελεσματικότερα όπλα με λιγότερα χρήματα από τη Δύση. Δεν οφείλεται στη διαφορά στη μισθολογικού κόστους, όσο στις διαφορές της γενικότερης οικονομικής λειτουργίας και στρατιωτικής φιλοσοφίας.

Ξεκινώντας την εισβολή με 120-150 χιλιάδες, το αριθμητικό πλεονέκτημα του ρωσικού στρατού άρχισε να γίνεται αισθητό μόλις το καλοκαίρι 2024. Η ρωσική υπεροχή στον “πόλεμο των drones” εξελίχθηκε, το μόνο πεδίο που είχε πλεονέκτημα αρχικά η Ουκρανία, ενώ βελτιώνονται τεχνολογικά και άλλα πεδία. Το σημαντικότερο (που δεν γνωρίζουμε ακόμη σε έκταση) είναι ο βαθμός επικαιροποίησης και ανάπτυξης της επιχειρησιακής τέχνης στις νέες συνθήκες. Μένει επίσης να φανεί αν είναι εφικτή η επικαιροποίηση των πάλαι ποτέ “επιχειρήσεων βάθους” του σοβιετικού δόγματος στο νέο περιβάλλον του “πολέμου των drones”.

Όπως και η Δύση, η Ρωσία έχει να πολεμήσει από το 1945 μεγάλο διακρατικό πόλεμο με ισότιμο τεχνολογικά αντίπαλο, με μόνο περιορισμό την αποφυγή έκθεσης της αεροπορίας της. 

Οι απώλειες

Βασικό στοιχείο της μέχρι σήμερα ουκρανικής ανθεκτικότητας στον αρνητικό συσχετισμό ήταν η κατασπατάληση έμψυχου υλικού, στον αντίποδα του δυτικού αφηγήματος που αν αναγνώριζε την αλήθεια θα κατέρρεε. Αυτή η “δυνατότητα”, περιορισμένη από τη μετανάστευση, τώρα εξαντλείται από τη φύση της και τη μαζική αποφυγή στράτευσης. 

Το Jamestown Foundation εκτιμούσε σε δύο εκατομμύρια τους Ουκρανούς, που είχαν στρατευτεί μέχρι Ιούλιο 2023. Μπορούμε να προσθέσουμε από τότε ένα εκατομμύριο με βάση τους ρυθμούς στρατολόγησης. Αφαιρώντας τους 900 χιλιάδες. που εκτιμά ότι υπηρετούν σήμερα, οι υπόλοιποι είναι νεκροί, αιχμάλωτοι, λιποτάκτες, προσωρινά τραυματίες και σακατεμένοι. Αυτό συμβαδίζει με τα 1,7 εκατομμύρια καταγραφής απωλειών από το ουκρανικό Γενικό Επιτελείο, που υποστηρίζουν πως υπέκλεψαν Ρώσοι χάκερ και αθροίζουν νεκρούς και αγνοούμενους (αιχμαλώτους και νεκρούς που δεν περισυνελέγησαν).

Το Μπαχμούτ ήταν πόλη χωρίς ιδιαίτερη στρατηγική σημασία για την Ουκρανία. Σύμφωνα με το BBC, δυτικός αξιωματούχος δήλωσε ότι η μάχη για το Μπαχμούτ ήταν «μια μοναδική ευκαιρία να σκοτώσουν πολλούς Ρώσους». Ενδεικτικά, ο Αμερικανός απόστρατος Alex Vershinin, στηριζόμενος σε στοιχεία ομοεθνή του πεζοναύτη, που πολέμησε στο πλευρό των Ουκρανών στο Μπαχμούτ, υπολόγισε τις δικές τους απώλειες σε 48-96 χιλιάδες νεκρούς και τις ρωσικές σε 13 χιλιάδες…