Το Βατικανό και ένας λήσταρχος πίσω από τo λατινικό αλφάβητο στην αλβανική

Η απόφαση της κυβέρνησης Ράμα να θεσμοθετήσει ως Εθνική Γιορτή την 22α Νοεμβρίου, όπου το μακρινό 1908 σε “Συνέδριο” αποφασίστηκε η υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου για την αλβανική, δείχνει τις συνέπειες αυτού του γεγονότος για τον Ελληνισμό και την επιρροή του στον γεωγραφικό περίγυρο – κρατική αργία έχει κατοχυρωθεί και η Αγιοποίηση της Μητέρας Τερέζας από το Βατικανό.

Το Συνέδριο του Μοναστηρίου που διήρκησε από 14 έως 22 Νοεμβρίου, με αντιπροσώπους από διάφορες περιοχές όπου ομιλούνταν η αλβανική γλώσσα, στην ουσία αποτελεί την ανακεφαλαίωση των μεθοδευμένων ενεργειών της διπλωματίας της Αυστρο-ουγγρικής Αυτοκρατορίας για την συγκρότηση αλβανικής εθνικής οντότητας και του (αποκαλούμενου) “Μακεδονικού Έθνους”. Σκοπός, ο περιορισμός της επιρροής του Ελληνισμού από την στρατηγικής σημασίας Κεντρική Ευρώπη, με την καλλιέργεια ενός (επιεικώς) μη φιλικού “τοπίο” στα βόρεια σύνορα του – κάτι που βλέπουμε πως ισχύει ακόμα και στις μέρες μας.

Το “Συνέδριο” αυτό – που μνημονεύεται ακόμα ως κορυφαίο γεγονός ενοποίησης των Αλβανόφωνων πληθυσμών – είναι καίριο για την κατανόηση των θρησκευτικών ανταγωνισμών της εποχής. Ήταν το Βατικανό ο κυριότερος παρασκηνιακός παράγοντας που πίεσε για την υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου και ως εκ τούτου ο πιο ωφελούμενος.

Προφανώς το ζήτημα απαιτεί λεπτομερή γνώση ιστορίας και της ιστορικής γλωσσολογίας. Από πλευράς μας θα περιοριστούμε να αναφέρουμε ότι, προ του Συνεδρίου, για τους πληθυσμούς του σημερινού Νότου της Αλβανίας – η γνωστή περιοχή των Ηπειρωτών Τόσκηδων – η όποια αλβανόφωνη-γραπτή φιλολογία ήταν στο ελληνικό αλφάβητο. Ήταν ο καθολικός βοράς που δια της “Propaganda Fide” και αξιοποιώντας Αλβανόφωνους Αρμπερές της Ιταλίας – με την συνδρομή του Βατικανού – που στήριζε εκδόσεις σε λατινικό αλφάβητο.

Υπό αυτό το πρίσμα, το “Συνέδριο” στο Μοναστήρι δεν αποτέλεσε απλά ένα γλωσσολογικό και φιλολογικό γεγονός. Είχε και έχει πολιτική διάσταση που προσδιόρισε τις εξελίξεις που ακολούθησαν, με την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την γενεσιουργό εθνολογική συγκρότηση στην Χερσόνησο του Αίμου.

Η συμφωνία Ισμαήλ Κεμάλ και Γ. Θεοτόκη

Μπορεί η συμφωνία της 22ας Ιανουαρίου του 1907 να ήταν μεταξύ ενός ιδιώτη – πλην όμως, προσώπου με την μεγαλύτερη επίδραση στους Αλβανούς της περιόδου εκείνης – και της ελληνικής κυβέρνησης, είναι όμως ενδεικτική ως προς την διάσταση της συνομολόγησης της κοινής πορείας του ελληνικού Έθνους και των Αλβανών – μία προσπάθεια δίκαιης τοποθέτησης του ζητήματος, χωρίς παρεμβολές τρίτων που παγίως ελέγχουν τον αλβανικό παράγοντα.

Η Συμφωνία των Κεμάλ Μπέη και του Γιώργου Θεοτόκη συνομολογούσε ότι η γραμμή γεωγραφικής οριοθέτησης Αλβανίας, Ηπείρου και της Ελληνικής Μακεδονίας θα ήταν αντιληπτή σαν μια συνοριακή γραμμή που ξεκινά δυτικά του Μοναστηρίου και φτάνει στα βόρεια γειτονικά νησιά της Κέρκυρας. Με βάση αυτή την οριοθέτηση, η Ελλάδα αναλάμβανε να υποστηρίξει την Αλβανική υπόθεση στη βόρεια Αλβανία και να βοηθήσει τη δημιουργία αλβανικού κράτους.

Η συμφωνία αυτή προφανώς αντίκειται στους σχεδιασμούς της Βιέννης, αλλά και της Υψηλής Πύλης. Εξάλλου, οι θυελλώδεις εξελίξεις με την επανάσταση των Νεότουρκων, επέφεραν ουσιαστικές μεταβολές, πέρα από τις πραγματικές επιθυμίες των πληθυσμών της περιοχής, με αποτέλεσμα την δημιουργία εντάσεων και καχυποψίας, που διαρκούν μέχρι τις μέρες μας…

Στο Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου το 1913 δημοσιεύεται επιστολή ανώνυμου εκπαιδευτικού από τη Φλώρινα που αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο τις συνθήκες της εποχής και βοηθά στην κατανόηση τους: «… Το Μοναστήρι είναι το καταλληλότερο μέρος για να μελετήσει κανείς και να σφυγμομετρήσει την εργασία των σχολείων μας. Εδώ είναι το κοινό σημείο όπου διασταυρώνονται Κουτσόβλαχοι, Σλάβοι, Αρβανίτες, Τούρκοι, όλες οι φυλές της μακεδονικής Βαβυλωνίας…

Πριν 30-40 χρόνια όλοι οι χριστιανοί ήταν δικοί μας. Από τότε όρμησαν Βούλγαροι, Ρουμάνοι, Σέρβοι, Αλβανιστές, ιεραπόστολοι, Φράγκοι και Αμερικάνοι, με χρήματα και σχολεία, με σύστημα και μέθοδο, και μας άρπαξαν μεγάλα κομμάτια… Μας μένουν όμως αρκετοί. Μα το ζήτημα είναι αν θα μπορέσουμε στο τέλος να διατηρήσουμε κι αυτούς…».

Το τηλεγράφημα του πρόξενου

Ο τότε πρόξενος του Ελληνικού Βασιλείου στο Μοναστήρι, Κ. Δημαράς, δια τηλεγραφήματος παρουσιάζει λεπτομέρειες των εργασιών του γλωσσολογικού “Συνεδρίου”, που όπως προαναφέραμε αποτελεί μία επιτυχία του Βατικανού στην επιβολή του λατινικού αλφαβήτου στην αλβανική συγγραφή. Συνέπεια αυτής της επιτυχίας, είναι η υιοθέτηση του αλφαβήτου να καθιερωθεί ως εθνική γιορτή στην Αλβανία, όπως και η Αγιοποίηση της Μητέρας Τερέζας.

Όσοι αποσκοπούσαν στην υιοθέτηση του λατινικού αλφαβήτου για την αλβανική γλώσσα είχαν φροντίσει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα. Συγκεκριμένα, ο πρόξενος Δημαράς υπογραμμίζει την παρουσία στο Μοναστήρι του λήσταρχου Τσερτζής Τόπουλι – αυτουργού της δολοφονίας του Μητροπολίτης Κορυτσάς Φωτίου, τρία χρόνια πριν – με σκοπό τον εκβιασμό των αντιπροσώπων για την απόρριψη του ελληνικού αλφαβήτου – υπήρχε και πρόταση για το αραβικό, με ελάχιστες πιθανότητες υιοθέτησης. Να σημειωθεί ότι ο Τόπουλι ήταν αναλφάβητος!

Κατά το τηλεγράφημα του προξένου «… Θέματα προς λύσιν τρία: 1) Ζήτημα αναγνωρίσεως μιας αλβανικής διαλέκτου ως επισήμου αλβανικής γλώσσης. 2) Ζήτημα καθορισμού θρησκευτικής γλώσσης. 3) Ζήτημα καθορισμού χαρακτήρων μονίμων και ενιαίων της Αλβανικής γλώσσης».

Και σε προσθήκη του τηλεγραφήματος αναφέρει: «… Ο Ισμαήλ βέης Αλβανιστής και εξασκών επί των Αλβανών επιρροήν έλεγε το ημετέρω κ. Νάλτσα, ότι κατά τη γνώμη του η λύσις των υπό συζήτηση θεμάτων γενήσεται κατά τον εξής τρόπον: 1) Ως γλώσσα επίσημος θ’ αναγνωρισθεί η διάλεκτος του Ελβασανίου, ως η μάλλον καθαρεύουσα. 2) Θρησκευτική γλώσσα δια μεν τους Μουσουλμάνους θα επιτραπεί η αραβική, δια τους Ορθοδόξους Χριστιανούς η ελληνική, δια δε τους Καθολικούς η λατινική. 3) Θα γίνει παραδεκτή η χρήσις των χαρακτήρων, ους σήμερον χρησιμοποιεί η Λέσχη δυνάμει αποφάσεως τοπικού συνεδρίου και ους εχρησιμοποίησαν τα μετά την ανακήρυξιν του Συντάγματος δημοσιευθέντα αλβανικά βιβλία»…