Ούτε τους Ουκρανούς δεν πείθει ο Ζελένσκι για τα Rafale και τα Gripen!

Τίθεται το ερώτημα αν ο Ζελένσκι προχώρησε σε αυτές τις θεωρητικές συμφωνίες για μελλοντικές αγορές επειδή θέλει να αντισταθμίσει το χαμένο κύρος του λόγω των σκανδάλων, ή αν όντως θέλει να επενδύσει στην μελλοντική άμυνα της χώρας και να την “αποσοβιετικοποιήσει” πλήρως, καθώς η ουκρανική αεροπορία πετάει και με αρκετά σοβιετικής κατασκευής μαχητικά.  Βασικότατο πρόβλημα σε όλα αυτά είναι ότι επί του παρόντος η Ουκρανία δεν έχει χρήματα ούτε για τις βασικές της ανάγκες, εξ ου και το ρεπορτάζ της Kyiv Independent που αναδημοσιεύουμε μεταφρασμένο στα ελληνικά και σχολιάζουμε.

«Οι πρόσφατες ανακοινώσεις του Βολοντίμιρ Ζελένσκι για μακροπρόθεσμες συμφωνίες μαχητικών αεροσκαφών με Ευρωπαίους συμμάχους παρουσιάζουν ένα δελεαστικό όραμα για τη μελλοντική αεροπορική ισχύ της Ουκρανίας – έναν στόλο εκατοντάδων σύγχρονων αεροσκαφών έτοιμων να υπερασπιστούν τους ουρανούς της χώρας. Είναι όμως έτσι τα πράγματα», αναρωτιέται και ρωτάει ειδικούς η Kyiv Independent.

«Αλλά αυτό το όραμα συγκρούεται με την άμεση πραγματικότητα της χώρας: Τη ρωσική προέλαση στην πρώτη γραμμή, το έλλειμμα 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων στον προϋπολογισμό, το μεγαλύτερο σκάνδαλο διαφθοράς της προεδρίας Ζελένσκι εντός της δικής του κυβέρνησης και την απειλή της χειρότερης χειμερινής ενεργειακής κρίσης του πολέμου μέχρι στιγμής.

Οι πρόσφατες συμφωνίες με τη Γαλλία και τη Σουηδία μπορεί να σηματοδοτούν μακροπρόθεσμη δέσμευση της Δύσης, αλλά υπογραμμίζουν επίσης ένα διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ των πολιτικών μηνυμάτων και της ρεαλιστικής κατάστασης που αντιμετωπίζει η Ουκρανία σήμερα», όπως δήλωσαν ειδικοί στην Kyiv Independent.

Με τόσες πολλές επείγουσες πιέσεις, δεν είναι σαφές πότε (ή αν) η Ουκρανία θα μπορέσει να επωφεληθεί από αυτά τα δεκαετή σχέδια. «Η 10ετής συμφωνία μεταξύ Γαλλίας και Ουκρανίας έχει δύο θετικά στοιχεία: Θα ανακατασκευάσει τα συστήματα αεροσκαφών και πυραυλικής άμυνας της Ουκρανίας μετά τον πόλεμο και σηματοδοτεί μια μακροπρόθεσμη σχέση ασφαλείας μεταξύ Γαλλίας και Ουκρανίας», δήλωσε στην Kyiv Independent ο Μαρκ Κανσιάν, ανώτερος σύμβουλος στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών.

«Αλλά το μειονέκτημα είναι ότι δεν θα βοηθήσει την Ουκρανία βραχυπρόθεσμα – και δεν είναι καν μια πραγματική συμφωνία ακόμη, καθώς βασικά στοιχεία όπως η χρηματοδότηση πρέπει ακόμη να διευθετηθούν», πρόσθεσε.

Άλλο συμφωνία και άλλο “μνημόνιο”

Τι ακριβώς είναι αυτές οι συμφωνίες; Η Ουκρανία έχει υπογράψει δύο μακροπρόθεσμα μνημόνια με τη Γαλλία και τη Σουηδία που περιγράφουν τις προθέσεις της για την αγορά δυτικών μαχητικών αεροσκαφών και συστημάτων αεράμυνας. Το γαλλικό έγγραφο, που υπογράφηκε στις 17 Νοεμβρίου κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ζελένσκι στο Παρίσι, επιτρέπει στην Ουκρανία να αποκτήσει έως και 100 μαχητικά αεροσκάφη Rafale F4 έως το 2035, μεταξύ των πιο προηγμένων μαχητικών της Ευρώπης.

Το δεύτερο μνημόνιο, που υπογράφηκε με τη Σουηδία στις 22 Οκτωβρίου, περιγράφει επίσης μελλοντική σύμβαση για 100-150 μαχητικά αεροσκάφη Gripen E, με παραδόσεις που αναμένονται σε διάστημα 10-15 ετών. Ο Σουηδός πρωθυπουργός Ουλφ Κρίστερσον τόνισε ότι η επιστολή προθέσεων δεν περιλαμβάνει άμεσες μεταφορές. Η παραγωγική ικανότητα για το Gripen E, το οποίο τέθηκε σε σουηδική υπηρεσία μόλις φέτος, είναι περιορισμένη. Οι πρώτες παραδόσεις θα μπορούσαν να ξεκινήσουν πρακτικά εντός τριών ετών.

Ο Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι η Ουκρανία ελπίζει να ξεκινήσει τη λειτουργία των Gripen νωρίτερα, πιθανώς ήδη από το επόμενο έτος, και οι Ουκρανοί πιλότοι έχουν ήδη ξεκινήσει την εκπαίδευσή τους. Τα δύο αυτά μνημόνια αφήνουν σημαντικές αβεβαιότητες. Δεν είναι συμβάσεις και δεν φέρουν καμία νομική υποχρέωση, ή εγγυημένα χρονοδιαγράμματα. «Αυτές δεν είναι πραγματικές επιχειρηματικές συμφωνίες – είναι μνημόνια. Μπορεί να υλοποιηθούν, μπορεί και όχι», δήλωσε ο Σεργκίι Φούρσα, αναπληρωτής διευθυντής της Dragon Capital, στην Kyiv Independent.

Δεν υπάρχει χρήμα ούτε για τα βασικά

Η χρηματοδότηση είναι ένα άλλο καίριο ζήτημα. Το κόστος προμήθειας και συντήρησης στόλων Rafale και Gripen θα ανέλθει σε δισεκατομμύρια δολάρια. «Όταν μιλάμε για χρηματοδότηση, είναι προφανές ότι η Ουκρανία από μόνη της δεν έχει τέτοια χρήματα και δεν θα τα έχει ποτέ», είπε ο Φούρσα.

Τα μνημόνια παραμένουν πολιτικές διακηρύξεις, όχι μέσα που μπορούν να επηρεάσουν τον πόλεμο σήμερα. Πρόσθεσε ότι μόνο το προτεινόμενο δάνειο επανορθώσεων που υποστηρίζεται από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσε να καταστήσει δυνατή μια τέτοια προμήθεια.

«Εάν η Ουκρανία λάβει αυτά τα χρήματα, τότε θα έχει τρόπο να χρηματοδοτήσει αυτές τις συμφωνίες. Αυτά τα μνημόνια θα μπορούσαν να είναι ένας τρόπος άσκησης πίεσης για το δάνειο επανορθώσεων, καθώς η Ευρώπη πρόκειται να βγάλει χρήμα από αυτό», είπε.

Τα ερωτήματα σχετικά με τη χρηματοδότηση γρήγορα μετατρέπονται σε ένα βαθύτερο πρόβλημα – η Ουκρανία ήδη αγωνίζεται να καλύψει τις πιο βασικές της ανάγκες, κάτι που αφήνει ελάχιστα περιθώρια για σχέδια προμηθειών δεκαετίας. Η Ουκρανία αντιμετωπίζει ένα κενό στον προϋπολογισμό ύψους 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το 2026-27 και βασίζεται σε ένα ακόμη αβέβαιο «δάνειο αποζημιώσεων» που υποστηρίζεται από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Η πρωτοβουλία παραμένει υπό συζήτηση και δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η χρηματοδότηση θα φθάσει στα ουκρανικά ταμεία εγκαίρως.

«Δεν υπάρχουν χρήματα στον προϋπολογισμό, τελεία και παύλα. Εάν δεν προχωρήσει ολόκληρη η συμφωνία για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, αυτές οι συμφωνίες δεν θα προχωρήσουν», δήλωσε στην Kyiv Independent ο Ρίτσαρντ Αμπουλαφιαa, διευθύνων σύμβουλος της AeroDynamic Advisory.

Το πεδίο της μάχης

Ταυτόχρονα, η κατάσταση στο πεδίο της μάχης έχει επιδεινωθεί σημαντικά τις τελευταίες εβδομάδες. Τον τελευταίο μήνα, η Ρωσία έχει προχωρήσει σε περιοχές όπου μαίνονται μάχες για περισσότερο από ένα χρόνο, συμπεριλαμβανομένων γύρω από το Ποκρόφσκ και τμημάτων της Περιφέρειας Ζαπορίζια. Αυτά τα κέρδη έρχονται καθώς η Ουκρανία αντιμετωπίζει σοβαρή κρίση ανθρώπινου δυναμικού που αφήνει όσους ήδη υπηρετούν με βαρύ φορτίο και γίνονται ολοένα και πιο ανήμποροι, καθώς δεν εναλλάσσονται άνδρες στις  εξαντλημένες μονάδες.

Ο χειμώνας που έρχεται εισάγει ένα άλλο επίπεδο επείγουσας ανάγκης. Οι επανειλημμένες επιθέσεις της Ρωσίας στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας έχουν καταστρέψει περίπου το 70% της παραγωγικής ικανότητας, προκαλώντας διακοπές ρεύματος έως και 12 ωρών σε ορισμένες περιοχές. Το 2025, η Ρωσία χτύπησε για πρώτη φορά εγχώριες μονάδες ενέργειας παραγωγής φυσικού αερίου και στοίχισε στην Ουκρανία το 60% της παραγωγής.

Γιατί τώρα;

Οι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να χάσει την ευκαιρία να εξασφαλίσει μελλοντική αεροπορική ισχύ, ακόμη και αν αυτό το μέλλον απέχει 10 χρόνια. Ο εκπρόσωπος της Πολεμικής Αεροπορίας Γιούρι Ιχνάτ δήλωσε ότι η Ουκρανία έχει επίγνωση της ανάγκης μετάβασης από τον γερασμένο σοβιετικό στόλο της από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 σε κάτι σύγχρονο και δυτικό.

Αλλά η αντικατάσταση αυτή ήταν εξαρχής αργή και δύσκολη. «Καμία χώρα στον κόσμο δεν πουλάει εύκολα όπλα υψηλής τεχνολογίας όπως αυτά που χρειάζεται η πολεμική αεροπορία. Είναι μια μακρά διαδικασία διακυβερνητικών διαπραγματεύσεων και οι συμβάσεις συνήθως χρειάζονται πολλά χρόνια για να εφαρμοστούν», δήλωσε ο Ιχνάτ στην Kyiv Independent.

Για εσωτερική κατανάλωση;

Τα μνημόνια που υπογράφηκαν με τη Γαλλία και τη Σουηδία, πρόσθεσε ο ίδιος, αποτελούν το πολιτικό αποκορύφωμα αυτής της μακράς προσπάθειας και ένα σπάνιο «παράθυρο ευκαιρίας» που η Ουκρανία δεν θέλει να χάσει. Οι αναλυτές λένε ότι επιλέχθηκε αυτή η χρονική στιγμή και λόγω εσωτερικών πιέσεων.

«Από την άποψη της πολιτικής ηγεσίας, αυτό μοιάζει με μια προσπάθεια αντιστάθμισης των εσωτερικών σκανδάλων διαφθοράς με μεγάλες υπογραφές στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Δεν πρόκειται όμως για εξοπλισμό που μπορεί να μας προστατεύσει σήμερα. Στρατηγικά, ναι, είναι σημαντικό. Αλλά μας προστατεύει τώρα; Όχι», δήλωσε ο Ουκρανός πολιτικός αναλυτής Μίκολα Νταβιντιούκ στην Kyiv Independent. Παρόλα αυτά, ο Νταβιντιούκ συμφωνεί ότι η Ουκρανία πρέπει να σχεδιάσει το μέλλον της στρατιωτικά πέραν ​από την άμεση πίεση στο πεδίο της μάχης.

«Στον τομέα της αεροπορίας χάναμε από τη Ρωσία. Τα drones είναι σημαντικά, αλλά δεν μας δίνουν αεροπορική υπεροχή – ειδικά όταν η Ρωσία εκτοξεύει εκατοντάδες», είπε. Πρόσθεσε ότι η Ουκρανία χρειάζεται τελικά δυτικά μαχητικά αεροσκάφη όλων των τύπων – F-16, Rafale, Gripen – αλλά τα μνημόνια παραμένουν πολιτικές διακηρύξεις, όχι μέσα που μπορούν να επηρεάσουν τον πόλεμο σήμερα. Περιπλέκοντας περαιτέρω τα πράγματα, μια ρήτρα στο ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων που προωθείται από τις ΗΠΑ αυτή την εβδομάδα αναφέρει ότι όλα τα «ευρωπαϊκά μαχητικά αεροσκάφη θα σταθμεύουν στην Πολωνία».

«Υπάρχει πιθανότητα να αποσύρουν από την υπηρεσία ορισμένα από τα παλαιότερα Rafale τους και να τα δώσουν στην Ουκρανία τώρα… αλλά θα χρειαστούν τρεις έως τέσσερις μήνες», δήλωσε ο Πίτερ Λέιτον, στρατιωτικός εμπειρογνώμονας του βρετανικού RUSI, στην Kyiv Independent. «Έτσι, ακόμη και αν δώσουν τα παλαιότερα αεροσκάφη που έχουν, δεν θα μπορούσα να τα δω σε υπηρεσία μέχρι τα μέσα του 2026 στην καλύτερη περίπτωση».

Η Ουκρανία και η Γαλλία συμφώνησαν επίσης να ξεκινήσουν νέα κοινά έργα φέτος, συμπεριλαμβανομένων των drones αναχαίτισης, και το Παρίσι προετοιμάζει ένα άλλο πακέτο αεράμυνας. Αλλά τίποτα από αυτά δεν αντιμετωπίζει αυτό που λείπει επειγόντως στην Ουκρανία. Ο Ihnat λέει ότι η Πολεμική Αεροπορία κατανοεί πλήρως ότι τα μακροπρόθεσμα σχέδια αεροπορίας δεν θα βοηθήσουν την άμεση κατάσταση στην πρώτη γραμμή.

«Τίποτα από αυτά δεν θα αλλάξει την κατάσταση στο μέτωπο σήμερα. Αυτή τη στιγμή, η Ουκρανία χρειάζεται πυραύλους – για αεροσκάφη και για αεράμυνα», είπε.