Γιατί ο Τσίπρας ξαναφέρνει τη δημόσια συζήτηση στην περίοδο 2015-19

Σε πολιτικό επίπεδο, ωστόσο, η περίοδος εκείνη έχει κριθεί από το εκλογικό σώμα και το βασικό ερώτημα είναι γιατί ο Τσίπρας αισθάνθηκε την ανάγκη να επιστρέψει σε αυτή την περίοδο τώρα, σε μια στιγμή που υποτίθεται ότι καλλιεργεί το έδαφος για μια νέα πολιτική αρχή. Η πολιτική αναδρομή αποτελεί συνήθως πράξη αποχαιρετισμού, μια καταγραφή εμπειριών όταν κάτι έχει τελειώσει πια οριστικά.

Αντίθετα, ο Τσίπρας εμφανίζεται να αντιμετωπίζει το παρελθόν του σαν μια ανοιχτή υπόθεση που ζητά εκ νέου εξηγήσεις. Συνιστά προσπάθεια προσωπικής δικαίωσης, αλλά και προσπάθεια να πείσει ότι ο Τσίπρας του 2025 δεν είναι ο Τσίπρας του 2015. Με άλλα λόγια, τα όσα γράφει για συντρόφους του και η όποια δική του αυτοκριτική του εντάσσεται σ’ αυτήν ακριβώς την προσπάθεια.

Είναι σαν να λέει στην κοινή γνώμη: “Μην με κρίνετε με βάση τα πεπραγμένα του 2015, έχω ωριμάσει πολιτικά, θα ξαναδιεκδικήσω την ψήφο σας, αλλά πολιτικά ανανεωμένος”. Εμμέσως πλην σαφώς διεκδικεί ένα πολιτικό restart. Στηρίζεται περισσότερο σε μία νέα επαγγελία, που προτίθεται να ξεδιπλώσει το επόμενο διάστημα κι όχι στην προβολή του κυβερνητικού έργου την περίοδο 2015-19.

Η διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τότε δεν αποτελεί θετικό σημείο αναφοράς, αν κρίνουμε από τα εκλογικά αποτελέσματα. Υπό αυτό το πρίσμα, η απόφαση του πρώην πρωθυπουργού να ανασύρει την τετραετία 2015-19 από την ιστορία και να την θέσει στο κέντρο του δημόσιου διαλόγου και κατ’ επέκταση της πολιτικής αντιπαράθεσης είναι αμφιλεγόμενη. Υπενθυμίζει μια εποχή που η κοινωνία θέλει να αφήσει πίσω της.

Διαχωριστική γραμμή με τον ΣΥΡΙΖΑ

Αν υπάρχει ένα ακόμη (λιγότερο εμφανές αλλά καθοριστικό) κίνητρο πίσω από την έκδοση του βιβλίου του Τσίπρα, αυτό δεν είναι άλλο από την προσπάθειά του να χαράξει μια καθαρή διαχωριστική γραμμή από το πολιτικό του παρελθόν. Στο επίπεδο της πολιτικής σημειολογίας, το βιβλίο λειτουργεί σαν μια διαδικασία “αποσύνδεσης” από ό,τι τον συνέδεε με τον ΣΥΡΙΖΑ. Τις επιλογές, τα πρόσωπα, τα λάθη, τις εσωτερικές συγκρούσεις…

Είναι, με άλλα λόγια, ένα είδος “ξεπλύματος” από το παλιό, μια προσπάθεια να ανασυστήσει το δικό του αφήγημα, όχι ως ηγέτης ενός κόμματος που παρήκμασε, αλλά ως ανεξάρτητη πολιτική παρουσία που συνομιλεί με το σήμερα. Αυτή η διάσταση είναι κρίσιμη, διότι τα τελευταία δύο χρόνια έχει καταστεί σαφές πως το brand «ΣΥΡΙΖΑ» έχει χάσει τη δυναμική του.

Οι διαδοχικές ήττες, η αδυναμία ανανέωσης, οι εσωτερικές συγκρούσεις, η φυγή στελεχών και η αξιοσημείωτη συρρίκνωση της επιρροής του έχουν συνθέσει την εικόνα ενός κόμματος που εξαντλήθηκε πολιτικά και οργανωτικά. Ο ίδιος ο Τσίπρας το γνωρίζει καλύτερα από όλους. Βλέπει ότι η «κληρονομιά» εκείνης της περιόδου λειτουργεί πλέον ως βάρος, ότι μεγάλο μέρος των πολιτών δεν επιθυμεί επιστροφή σε εκείνες τις εικόνες και, κυρίως, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να αποτελέσει ξανά όχημα εξουσίας.

Υπό αυτό το πρίσμα, το βιβλίο μοιάζει να είναι το πρώτο βήμα μιας συστηματικής προσπάθειας απομάκρυνσης. Σαν να επιχειρεί να τελειώσει λογαριασμούς με το παρελθόν του, να το «κλείσει» με δικά του λόγια, ώστε να εμφανιστεί πολιτικά αποδεσμευμένος από όσα τον βαραίνουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αφήγηση του βιβλίου δεν αναζητά συλλογική ευθύνη, ούτε μοιράζεται καθοριστικές αποφάσεις με στενούς συνεργάτες ή με το κόμμα συνολικά. Αντίθετα, παρουσιάζει τον ίδιο στο επίκεντρο των γεγονότων, σχεδόν απομονωμένο.

Η πάσα στον Μητσοτάκη

Το Μαξίμου, παρακολουθώντας τις εξελίξεις, δεν μπορεί παρά να τρίβει τα χέρια του. Άθελά του, ο Τσίπρας επέλεξε να εκδώσει το βιβλίο του σε μια χρονική συγκυρία εξαιρετικά βολική για το Μέγαρο Μαξίμου. Την ώρα που η πίεση από τον ΟΠΕΚΕΠΕ και η ασφυκτική ακρίβεια δημιουργούν έντονη κοινωνική δυσφορία, ο δημόσιος διάλογος μετατοπίζεται (σχεδόν μαγικά) από τα σημερινά προβλήματα σε μια περίοδο του παρελθόντος που η ΝΔ γνωρίζει καλά πως λειτουργεί επικοινωνιακά υπέρ της.

Δεν είναι τυχαίο ότι τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ έχουν επιδοθεί σε μια σχεδόν 24ωρη κάλυψη του νέου βιβλίου του Τσίπρα. Σαν να περίμεναν αφορμή, ανασύρουν ξανά στη δημόσια σφαίρα το 2015, παρουσιάζοντας την εποχή εκείνη ως το απόλυτο «παράδειγμα προς αποφυγή». Η στρατηγική είναι σαφής. Όσο η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από εκείνη τη περίοδο, τόσο περιορίζεται η πίεση προς την κυβέρνηση για τα σημερινά προβλήματα της καθημερινότητας…

Ωστόσο, αν στο Μαξίμου πιστεύουν ότι η ανακύκλωση του παρελθόντος μπορεί να λειτουργήσει ως «πλυντήριο» για την αλυσίδα κυβερνητικών ολισθημάτων της τελευταίας εξαετίας, τότε μάλλον βλέπουν φαντάσματα. Η συζήτηση για το βιβλίο ίσως προσφέρει κάποια πρόσκαιρη συσπείρωση στο κομματικό ακροατήριο, όμως δεν αλλάζει την πραγματικότητα που διαμορφώνεται στην κοινωνία. Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω.

Η φθορά της ΝΔ, ιδιαίτερα στην επαρχία, είναι βαθιά και πραγματική. Ο θυμός των αγροτών, που αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι και οικονομικά ασφυκτιούντες, δεν κατευνάζεται με επικοινωνιακές αντιπαραθέσεις περί του παρελθόντος. Αντιθέτως, ενισχύεται. Εν κατακλείδι, το βιβλίο του Τσίπρα προσφέρει στην κυβέρνηση μια βραχυπρόθεσμη επικοινωνιακή ασπίδα, όχι όμως μια πολιτική λύση.

Στην γωνία ο Σαμαράς

Αν υπάρχει πάντως ένα πολιτικό πρόσωπο που μπορεί πραγματικά να αισθάνεται ευνοημένος από την αιφνίδια επιστροφή του 2015 στη δημόσια συζήτηση, αυτός δεν είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αλλά ο Αντώνης Σαμαράς. Ο πρώην πρωθυπουργός, ο οποίος –σύμφωνα με το ρεπορτάζ βρίσκεται ένα βήμα πριν την ανακοίνωση του νέου του κόμματος – βλέπει στο βιβλίο του Τσίπρα κάτι περισσότερο από μια πολιτική απολογία. Βλέπει μια ανέλπιστη επιβεβαίωση.

Ο Σαμαράς έχει χτίσει εδώ και χρόνια ένα ξεκάθαρο αφήγημα, κρίνοντας πως το πρώτο εξάμηνο του 2015 δεν ήταν μια «ηρωική διαπραγμάτευση», όπως το περιέγραφε τότε ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ένα επικίνδυνο πείραμα που οδήγησε τη χώρα ένα βήμα πριν την καταστροφή. Ότι οι προειδοποιήσεις του πριν από τις εκλογές εκείνης της χρονιάς δεν ήταν κινδυνολογία, αλλά ψυχρή πραγματικότητα.

Και σήμερα, ο ίδιος ο Τσίπρας μέσα από τις σελίδες του νέου του βιβλίου φαίνεται άθελά του να ενισχύει ακριβώς αυτή την εκδοχή. Η αναλυτική περιγραφή των γεγονότων, των αδιεξόδων και των λαθών εκείνης της περιόδου λειτουργεί σαν πολιτική δικαίωση για τον πρώην πρωθυπουργό. Επομένως, η δημόσια συζήτηση αναμοχλεύει μια περίοδο που ο Σαμαράς θεωρεί κομβική για την πολιτική του παρακαταθήκη.