Το κραχ στα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης οδηγεί σε δημοσιονομική εποπτεία

Ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Νίκος Παπαθανάσης, ανακοίνωσε τελευταία ότι επίκεινται νέες απεντάξεις έργων ύψους 800-900 εκατ. ευρώ, τα οποία δεν θα ολοκληρωθούν εντός των χρονοδιαγραμμάτων που έχουν τεθεί και θα μεταφερθούν στο ΕΣΠΑ ή άλλα κοινοτικά χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως π.χ. το Ταμείο Απανθρακοποίησης. Ο υπουργός δεν μας είπε, γιατί καθυστερούν; Και τι έργα είναι αυτά; Μήπως πρόκειται για έργα που γίνονται για λογαριασμό του Δημοσίου; Μήπως οι προκαταβολές έχουν πάει αλλού και γι’ αυτό καθυστερούν;

Οι απεντάξεις είναι συνεχείς σχεδόν κάθε εξάμηνο και γι’ αυτό ύποπτες. Οι εταιρείες προβληματίζονται γιατί η “γέφυρα με το ΕΣΠΑ” και η μεταφορά έργων εκεί, πρώτον, θα πάρει 2-3 χρόνια για να υλοποιηθεί, αφού θα χρειαστούν σκληρές διαπραγματεύσεις μέσα στην ΕΕ, δεύτερον, θα μπορέσει να απορροφήσει το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και το ΕΣΠΑ επιπλέον έργα 14-16 δισ. ευρώ; Και τρίτον, το κόστος ενός έργου θα πολλαπλασιαστεί, αφού όταν για την εκτέλεσή του χρειάζονταν 10 μηχανήματα και 100 άνθρωποι, σε δύο χρόνια θα χρειαστούν 50 μηχανήματα και 500 άτομα. “Χώρια που μηχανήματα δεν υπάρχουν πουθενά, διεθνώς!”.

Το κραχ των απορροφήσεων του ΤΑΑ

Η ιδέα της γέφυρας του Παπαθανάση είναι στον αέρα και επικίνδυνη. Μάλλον προσπαθεί εγκαίρως να καλύψει την ανικανότητα της κυβέρνησης να απορροφήσει και να εκτελέσει τα έργα. Άλλωστε, μέχρι 30.8.2026 θα πρέπει να υποβληθεί το τελευταίο αίτημα εκταμίευσης και λογικά, μέχρι το τέλος Ιουνίου να έχουν ικανοποιηθεί τα ορόσημα, κάτι που “δεν βγαίνει”. Η στρατηγική των απεντάξεων, σύμφωνα με εκτιμήσεις έγκυρων αναλυτών, δεν θα επαρκέσει για να σωθούν τα 36 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) και ενδέχεται να οδηγήσουν σε ένα εθνικό Βατερλό.

Εάν τελικά δεν τα καταφέρουμε και δεν απορροφηθούν τα λεφτά του ΤΑΑ, ενδέχεται να ξεσπάσει μείζονα δημοσιονομική κρίση και να υποχρεωθούμε σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Σε ένα κράτος με συσσωρευμένα ελλείμματα 51,693 δισ. ευρώ και με άλλα 55 δισ. ευρώ repos (31.12.2024) είναι ένα ερώτημα, όχι μόνο για το πως έγινε η διαχείριση των κοινοτικών κονδυλίων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ, αλλά και πως έχει διαχειριστεί η κυβέρνηση τα δισεκατομμύρια του ΤΑΑ.

Το ρωτάμε αυτό γιατί στο RECOVERY AND RESILIENCE FACILITY LOAN AGREEMENT είναι σαφές ότι οι προκαταβολές (prefinancing ή advance payments) δεν αποτελούν μεταβίβαση κυριότητας των κοινοτικών χρημάτων. Η ΕΕ διατηρεί την κυριότητα έως ότου τα κεφάλαια χρησιμοποιηθούν νόμιμα για επιλέξιμες δαπάνες. Η χρηματοδότηση της ΕΕ υπόκειται σε αυστηρούς κανόνες, για να διασφαλιστεί ότι τα κεφάλαια δαπανώνται με διαφάνεια και λογοδοσία. Εάν ο δικαιούχος δεν πραγματοποιήσει επιλέξιμες δαπάνες, πρέπει να επιστρέψει την προκαταβολή στην ΕΕ.

Και κυρίως, διευκρινίζεται πως τα κράτη μέλη δεν μπορούν να δανειστούν προκαταβολές της ΕΕ για τη χρηματοδότηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων τους, καθώς αυτές οι προκαταβολές αποτελούν μέρος του προϋπολογισμού της ΕΕ και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εθνικούς σκοπούς (Ownership and accountability). Ωστόσο, ένα κράτος μέλος που αντιμετωπίζει δυσκολίες χρηματοδότησης μπορεί να ζητήσει οικονομική βοήθεια μέσω μηχανισμών, όπως ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), ο οποίος παρέχει υποστήριξη υπό αυστηρούς όρους.

Δεν υπάρχουν λεφτά στο κρατικό ταμείο;

Εδώ να κάνουμε μια παρένθεση. Η επίκληση του Ν. 4270/2014 της κυβέρνησης Σαμαρά, που περιέλαβε όλες τις ελληνικές υποχρεώσεις και ίδρυσε τον Ενιαίο Λογαριασμό Εισροής των Κοινοτικών Ενισχύσεων και την Ενιαία Αρχή Πληρωμών, έγινε τότε για να μην μένουν αδρανή τα ταμειακά διαθέσιμα των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου και άλλων φορέων της Γενικής Κυβέρνησης. Όμως, δεν αφορά ευρωπαϊκά λεφτά.

Έκτοτε ο νόμος αυτός υπέστη πολλές τροποποιήσεις, με τελευταία μία τον Μάιο του 2025, που υποχρεώνει όλους τους προαναφερθέντες φορείς να καταθέτουν τα διαθέσιμά τους στην Τράπεζα της Ελλάδος και όχι στις συστημικές τράπεζες, όπως ίσχυε. Τι σημαίνει αυτό; Δεν υπάρχουν λεφτά στο κρατικό ταμείο; Ελπίζουμε πως οι ευρωπαϊκές εκταμιεύσεις που πάνε στους φορείς αποδέκτες δεν ξαναγυρίζουν στην Τράπεζα της Ελλάδος για να γίνουν repos. Διότι κάτι τέτοιο μπορεί να μας βάλει σε μεγάλους μπελάδες.