Γιατί ο Πάπας επέλεξε την Τουρκία

Ο Πάπας επισκέφθηκε το Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας με σεβασμό, συνοδευόμενος από ιμάμηδες και Τούρκους αξιωματούχους. Στο ιστορικό Τζαμί του Σουλτάν Αχμέτ, το οποίο ανεγέρθηκε από τον Σουλτάν Αχμέτ Α΄ μεταξύ 1609 και 1616, ο Πάπας αρνήθηκε την πρόσκληση να προσευχηθεί, επιλέγοντας να βιώσει τον χώρο χωρίς τελετουργική κίνηση. Με αυτόν τον τρόπο διαφοροποιήθηκε από τους προκατόχους του Βενέδικτο ΙΣΤ’ και Φραγκίσκο, που είχαν προσευχηθεί σιωπηλά στο ίδιο σημείο αντίστοιχα το 2006 και το 2014.

Η επιλογή του υπογράμμισε το μήνυμα αδελφοσύνης και σεβασμού προς τους περίπου 35.000 Καθολικούς της Τουρκίας και εντάχθηκε στο γενικό πνεύμα του ταξιδιού, το οποίο επικεντρώνεται στον οικουμενισμό και στους δεσμούς με την Ορθόδοξη Εκκλησία που εκπροσωπεί το Πατριαρχείο. «Μια κοινωνία είναι ζωντανή όταν έχει πληθώρα απόψεων και ομάδων, διότι αυτά που την κάνουν πολιτισμένη είναι οι γέφυρες που ενώνουν τους ανθρώπους της», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πάπας Λέων ΙΔ’.

Σε αντίθεση με τους προκατόχους του, η επίσημη ατζέντα στη σημερινή του επίσκεψη δεν περιλάμβανε την Αγία Σοφία (η οποία λειτουργεί ως τζαμί από 2020, με απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης). Η επιλογή του Μπλε Τζαμιού ανέδειξε τον σκοπό για ουσιαστικό διάλογο με τη μουσουλμανική παράδοση της χώρας, ενισχύοντας το συνολικό πλαίσιο του ταξιδιού του.

Προμελετημένη επιλογή η Τουρκία

Η Τουρκία επιλέχθηκε ως ο πρώτος σταθμός του Πάπα Λέοντα ΙΔ’ επειδή αποτελεί στρατηγικό κόμβο μεσολαβητικών πρωτοβουλιών και εμφανίζεται ως χώρα-γέφυρα μεταξύ θρησκειών – με έντονο συμβολισμό για τον χριστιανικό διάλογο – ενώ η επέτειος των 1.700 ετών από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας δίνει στον Ποντίφικα μια μοναδική ευκαιρία να προωθήσει την ενότητα των εκκλησιών.

Παράλληλα, το ταξίδι είχε σχεδιαστεί εδώ και καιρό, πολύ πριν υπάρξει επίσημη πρόσκληση από τον Λίβανο, γεγονός που δείχνει ότι η επιλογή της Τουρκίας ήταν προμελετημένη και όχι συγκυριακή.

Ένας από τους βασικούς λόγους για την επιλογή της Τουρκίας είναι η στρατηγική της σημασία, ως χώρα με σημαντικό ρόλο σε διεθνείς μεσολαβήσεις. Η Άγκυρα συμμετέχει ενεργά σε προσπάθειες επίλυσης συγκρούσεων στη Γάζα, στην Ουκρανία και σε άλλα περιφερειακά μέτωπα. Ο Πάπας Λέων ΙΔ’ επιθυμεί να προωθήσει το κεντρικό μήνυμα του παπισμού του — την ειρήνη — και κάλεσε την Τουρκία να «αγκαλιάσει» τον ρόλο της ως δύναμη σταθερότητας και προσέγγισης μεταξύ των λαών. Για τον ίδιο, η Τουρκία λειτουργεί ως διπλωματικός κόμβος για ζητήματα που βρίσκονται στον πυρήνα των πρωτοβουλιών του Βατικανού.

Παράλληλα, η χώρα αποτελεί μια γέφυρα μεταξύ θρησκειών. Σε μια μουσουλμανική πλειοψηφία χώρα που, φιλοξενεί περίπου 35.000 Καθολικούς και διαθέτει ιερούς τόπους υψηλού συμβολισμού — όπως το Μπλε Τζαμί, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τη Νίκαια, κ.α— ο Πάπας θέλει να δείξει ότι το μήνυμα ειρήνης απευθύνεται σε ένα ευρύτερο δια-θρησκειακό πλαίσιο και όχι αποκλειστικά στον χριστιανικό κόσμο.
Η επέτειος των 1700 χρόνων από την Α’ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια αποτελεί, επίσης, καθοριστικό παράγοντα. Η συνάντηση του Πάπα με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο αναμένεται να αξιοποιηθεί ως ευκαιρία για προώθηση της ενότητας του διαιρεμένου χριστιανικού κόσμου, με τον Λέοντα να αναδεικνύει ότι «όσα ενώνουν τις Εκκλησίες είναι περισσότερα από όσα τις χωρίζουν».

Επιπλέον, η Τουρκία και ο Λίβανος λειτουργούν, σύμφωνα με τον ειδικό Κρίστοφερ Γουάιτ, ως «στρατηγικό δίδυμο» για το μήνυμα ειρήνης του Πάπα. Η επιλογή δύο χωρών-κλειδιά της περιοχής επιτρέπει στον Λέοντα να αναπτύξει τις θέσεις του για την ειρήνη στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, ενώ το πρώτο ταξίδι του, που παρακολουθείται στενά από παγκόσμιους ηγέτες, ενισχύει το κύρος και τον διεθνή του ρόλο.

Η επιλογή της Τουρκίας ως πρώτου σταθμού του Πάπα Λέοντα ΙΔ’ δεν ήταν τυχαία. Αντανακλά μια συμβολική απόφαση, που συνδυάζει την διπλωματία και τον θρησκευτικό διάλογο, σε μια περιοχή που βρίσκεται στο επίκεντρο των διεθνών εξελίξεων.