Ποιος φοβάται τον Ιωάννη Καποδίστρια;

Το ιστορικό αυτό δράμα παρουσιάζει την ζωή του πρώτου κυβερνήτη του νεοελληνικού κράτους, Ιωάννη Καποδίστρια, εστιάζοντας ιδιαιτέρως στο χαρακτηριστικό πνεύμα αυτοθυσίας και αυτοπροσφοράς που τον διέκρινε. Μολονότι η ταινία αυτή εξιστορεί την ζωή και το έργο ενός ιστορικού προσώπου, δεν περιορίζεται σε μια απλή βιογραφική καταγραφή των κυριοτέρων γεγονότων, που σημάδεψαν τον βίο του πρωταγωνιστή. Μέσα από την έβδομη τέχνη, ο σκηνοθέτης κάνει μια πρόσκληση-πρόκληση στο κοινό να προσέλθει σε προσωπική (επι)κοινωνία με ένα από τα πιο σημαντικά (πλην όμως αδικημένα) πρόσωπα της νεότερης Ελλάδας, ώστε να φανερωθεί εναργέστερα η πρόταση αλήθειας που προσκόμιζε για την πατρίδα.

Κατά την διάρκεια της ταινίας, οι θεατές γίνονται μέτοχοι του διαρκώς ανηφορικού αγώνα του πρωταγωνιστή να ξεπεράσει τις προκλήσεις και δυσκολίες που ξεπρόβαλαν μπροστά του, αρχής γενομένης από ένα ατύχημα κατά την διάρκεια ιππασίας στην ιδιαίτερη πατρίδα του, Κέρκυρα, που παραλίγο να του κοστίσει τη ζωή του. Το ατύχημα συνέβη έξω από την Μονή της Πλατυτέρας και η διάσωσή του αποδόθηκε στην χάρη της Παναγίας και των αγίων Τιμοθέου και Μαύρας, που εόρταζαν εκείνη την ημέρα. Ίσως από τότε να πρωτο-φανερώθηκε ο ρόλος της Θείας Πρόνοιας στην συμβολή που έμελλε να έχει ο Καποδίστριας στην παλιγγενεσία της Ελλάδας.

Μετά από τις πλούσιες σπουδές του και μια περίοδο όπου ασκούσε το λειτούργημα του χειρουργού-ιατρού στην Κέρκυρα, ο Καποδίστριας ξεκινά την πολιτική του σταδιοδρομία με την συμμετοχή του στην διοίκηση της “Επτανήσου Πολιτείας” και, στην συνέχεια, στο ρωσικό διπλωματικό σώμα.

Ο Καποδίστριας άφησε ξεκάθαρο αποτύπωμα του έκτακτου διπλωματικού του χαρίσματος στην διαχείριση του ελβετικού ζητήματος, όπου συνέβαλε καθοριστικά στην διαμόρφωση της Ελβετικής Συνομοσπονδίας και της ουδετερότητας του κράτους αυτού, που έμεινε και ως ιστορική κληρονομιά του. Επίσης, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση του ελβετικού συντάγματος, που διακρίνεται για την αμεσο-δημοκρατικότητά του μέσα από τα συχνά δημοψηφίσματα, όπου η φωνή του λαού μπορεί να εκφράζεται με γνησιότητα επί σειρά ζητημάτων.

Η συμβολή του Καποδίστρια στην Ελληνική Επανάσταση

Οι επιδέξιοι χειρισμοί του Καποδίστρια τον έφεραν αντιμέτωπο με τον υπερσυντηρητικό Αυστριακό πολιτικό, Πρίγκιπα Μέτερνιχ, ο οποίος ήταν κυρίαρχη πολιτική μορφή στην Ευρώπη εκείνη την εποχή και ήταν κάθετα αντίθετος με την προοπτική μιας ελεύθερης ελληνικής πολιτείας. Ανάμεσα στις επιτυχίες του Καποδίστρια συγκαταλέγεται και η συμβολή στην διατήρηση της ενότητας του γαλλικού κράτους στο Συνέδριο της Βιέννης, καθώς και η απονομή καθεστώτος αυτόνομου κρατιδίου στα Ιόνια Νησιά. Εις αναγνώριση των μεγάλων διπλωματικών του επιτυχιών, αναβαθμίζεται σε υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας, όπου υπηρέτησε ως το 1822, όταν αποχώρησε από το αξίωμά του, μετά από διαφωνία για την πολιτική που ακολουθούσε ο τσάρος σχετικά με την ελληνική επανάσταση, που είχε πια ξεσπάσει.

Ασφαλώς, όμως, ο μεγαλύτερος θρίαμβός του υπήρξε η προσφορά του στην απελευθέρωση της Ελλάδας, μέσα από έναν αγώνα που κάποιοι κατατάσσουν ως την σημαντικότερη επανάσταση του 19ου αιώνα απέναντι σε ξένο κατοχικό καθεστώς. Ο ρόλος που έπαιξε στην επιτυχία της ελληνικής Παλιγγενεσίας υπήρξε κορυφαίος και ανάγεται από τα πρώτα βήματά του στην πολιτική, και ιδιαιτέρα από την εποχή που υπηρετούσε ακόμα ως υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Προσέφερε, επίσης, σημαντικές υπηρεσίες ως σύμβουλος και ενδεχομένως καθοδηγητής μέσα από τις επαφές του με τους διοργανωτές του επαναστατικού αγώνα (κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτός ήταν η πραγματική “Αόρατος Αρχή” της Φιλικής Εταιρείας).

Μαζί με το έκτακτο ηγετικό και διπλωματικό τους χάρισμα, ίσως προσέφερε τεράστια συμβολή μέσα από το σπάνιο ήθος και την πνευματική του προσφορά. Η επιμονή του να θέτει την ανεξαρτησία του νέου ελληνικού κράτους, που διακυβερνούσε πάνω από προσωπικά ή πελατειακά συμφέροντα, απέσπασε την αγάπη και τον σεβασμό του λαού, αλλά επέσυρε την μήνι των Μεγάλων Δυνάμεων και των τοπικών κοτζαμπάσηδων.

Στο τέλος, η έχθρα που έτρεφαν γι’ αυτόν του στοίχισε την ίδια του την ζωή, με τις Μεγάλες Δυνάμεις να δρουν τουλάχιστον ως ηθικοί αυτουργοί στο έγκλημα αυτό, που στέρησε την Ελλάδα όχι μόνο από έναν χαρισματικό και ικανότατο ηγέτη, αλλά και εμπόδισε το Έθνος από την προοπτική μιας ακέραιης πορείας ανεξαρτησίας που οραματίστηκε, καταδικάζοντάς το στην μοίρα ενός ετερόφωτου προτεκτοράτου.

Η ελληνική “αχαριστία” κατά Σμαραγδή

Ωστόσο, φαίνεται ότι ο Καποδίστριας αποτελούσε απειλή όχι μόνο για το καθεστώς της εποχής του, αλλά και για σημερινά κέντρα (και παράκεντρα) εξουσίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε η άρνηση του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου να στηρίξει την νέα ταινία του κ. Σμαραγδή, την στιγμή που διανέμει χορηγίες σε τόσα και τόσα άλλα έργα ήσσονος σημασίας. Τοπικοί “κηδεμόνες” ήγειραν εμπόδια και στην χρηματοδότηση της ταινίας από κοινοτικούς πόρους της ΕΕ.

Κυκλοφορούν φήμες ότι ο κ. Σμαραγδής αντιμετώπισε ακόμη και απειλές κατά της ζωής του, προκειμένου να τον αποτρέψουν από την ολοκλήρωση της εν λόγω ταινίας. Μετά από όλα αυτά, γεννάται το εύλογο ερώτημα, γιατί ένα ιστορικό πρόσωπο, τόσο καταξιωμένο και επιτυχημένο όπως ο Καποδίστριας, το οποίο τιμάται σε ξένες χώρες, όπως η Ελβετία και η Ρωσία για την πλούσια και πολυσχιδή προσφορά του, να αντιμετωπίζει τόση αχαριστία στην ιδιαίτερη πατρίδα του;

Η άρνηση των αρμοδίων κρατικών οργανισμών να χρηματοδοτήσουν την ταινία μοιάζει να έφερε τα αντίθετα από τα προσδοκόμενα αποτελέσματα, δεδομένου ότι παρακίνησε εξωτερικούς παράγοντες και ενδιαφερόμενα μέρη, ανάμεσά τους και Έλληνες της Διασποράς, να πάρουν την πρωτοβουλία και να συνεργαστούν, προκειμένου να ολοκληρωθεί η παραγωγή αυτή. Αυτό από μόνο του είναι άξιο αναφοράς και αποτελεί θετικότατη εξέλιξη για την Διασπορά, η οποία επιτέλους βρέθηκε να πρωτοστατεί και να συνδιαμορφώνει τις εξελίξεις στην Ελλάδα, αντί να τις ακολουθεί και να αντιδρά κατόπιν εορτής.

Επιπλέον, παραδόξως, η κρατική αχαριστία είχε και την θετική πτυχή να λειτουργήσει ως “διαφήμιση” για την ταινία, προκαλώντας το ενδιαφέρον του κοινού, το οποίο, όπως είναι φυσικό, αναρωτήθηκε γιατί το περιεχόμενο της ταινίας αντιμετωπίστηκε με τέτοια περιφρόνηση από τις ίδιες κρατικές αρχές, που θα έπρεπε να σπεύδουν να το προβάλλουν.

Η πρώτη προβολή θα γίνει στους ελληνικούς κινηματογράφους τα Χριστούγεννα, με την ελπίδα ότι θα προβληθεί σύντομα και σε άλλες μεγάλες μητροπόλεις, όπου δραστηριοποιείται το ελληνικό στοιχείο. Η θετική κρίση του λαού θα αποτελέσει την καλύτερη δικαίωση για το καλλιτεχνικό έργο του σκηνοθέτη, αλλά ακόμη περισσότερο, για την ιστορική μνήμη του Καποδίστρια, ο οποίος ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζεται ως “ο άγιος της ελλαδικής πολιτικής σκηνής” για το μαρτύριο που υπέστη στα χέρια των εχθρών του και για τα ιδανικά για τα οποία αγωνίστηκε με τόση ανιδιοτέλεια.

Το έτος 2026 αποτελεί την 250η επέτειο από την γέννηση του μεγάλου αυτού αγωνιστή και πολιτικού, γεγονός που ενδεχομένως να ανανεώσει το ιστορικό ενδιαφέρον για τη ζωή, το έργο και την κληρονομιά του Καποδίστρια. Όπως είναι χαρακτηριστικό όλων των μεγάλων ιστορικών μορφών, οι ευεργεσίες του Καποδίστρια προς το έθνος και τον λαό του δεν τελειώνουν με την εκδημία του από την εφήμερη αυτή ζωή. Αιώνες μετά, ίσως διατηρούν ακόμη την δυναμικότητα να ενώσουν, εμπνεύσουν και συνδιαμορφώσουν το όραμα όχι μόνο για αυτό που θα μπορούσε να ήταν η Ελλάδα, αλλά αυτό που μπορεί ακόμη να γίνει, εάν αφεθούν επιτέλους να έλθουν στο προσκήνιο οι γνήσιοι διάδοχοί του.