Μαραθώνια η ευρωπαϊκή Σύνοδος για τα ρωσικά κεφάλαια – Τουσκ: Διαλέξτε χρήματα ή αίμα!

Το σχέδιο που προωθεί η Κομισιόν, έχοντας την υποστήριξη ενός μπλοκ χωρών με επικεφαλής της Γερμανία, προβλέπει τα εν λόγω κεφάλαια (ύψους άνω των 200 δισ. ευρώ) να δοθούν με τη μορφή ενός «δανείου αποζημιώσεων», το οποίο θα αποπληρωθεί από την Ουκρανία εάν και εφόσον η Ρωσία αποδεχτεί να καταβάλλει πολεμικές αποζημιώσεις στο πλαίσιο μιας πιθανής ειρηνευτικής συμφωνίας.

Ο πρωθυπουργός του Βελγίου, δίνοντας ένα περιθώριο συμβιβασμού εάν δοθούν ισχυρές εγγυήσεις επιμερισμού του κόστους, τόνισε χαρακτηριστικά πως «πρόκειται για άλμα στο γκρεμό, αλλά τουλάχιστον εάν πηδήξουμε θα πρέπει να πέσουμε όλοι μαζί, και ας ελπίσουμε πως θα ανοίξει το αλεξίπτωτο». Ως εναλλακτικό σχέδιο προτείνεται η συμφωνία για χρηματοδότηση του Κιέβου μέσω του κοινού δανεισμού των κρατών μελών της ΕΕ, δηλαδή μέσω ενός ευρωομολόγου για την Ουκρανία.

Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ κάλεσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να λάβουν άμεσα αποφάσεις, δηλώνοντας ότι «τώρα έχουμε μια απλή επιλογή: Είτε χρήματα σήμερα, είτε αίμα αύριο», προσθέτοντας ότι «όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει επιτέλους να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων».

Ο καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς σκοπεύει να συμμορφωθεί με την απαίτηση του Βελγίου και να διαθέσει τα περιουσιακά στοιχεία που κατέχει η ρωσική κεντρική τράπεζα στη Γερμανία για την υποστήριξη της Ουκρανίας, μετέδωσε πριν από λίγο το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων dpa, επικαλούμενο πηγές προσκείμενες στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται στις Βρυξέλλες.

Η γερμανική κυβέρνηση δεν έχει έως τώρα αποκαλύψει το ακριβές ποσό των χρημάτων της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που βρίσκονται στη Γερμανία. Η μόνη δημόσια δήλωση που δημοσιεύθηκε πρόσφατα είναι ότι περιουσιακά στοιχεία συνολικού ύψους περίπου 3,5 δισεκατομμυρίων ευρώ έχουν παγώσει ή ακινητοποιηθεί σε σχέση με τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Αυτό περιλαμβάνει παγωμένα κεφάλαια και οικονομικούς πόρους που ανήκουν σε καταχωρημένα άτομα ή οντότητες, καθώς και «ξένα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που υπόκεινται σε απαγόρευση συναλλαγών».

Σύμφωνα με προσχέδιο εγγράφου που είδε το Reuters και το οποίο ενδέχεται ακόμη να τροποποιηθεί, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα ζητήσουν από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να υιοθετήσουν επειγόντως εργαλεία για τη δημιουργία δανείου αποζημιώσεων, το οποίο θα υποστηρίζεται από ταμειακά υπόλοιπα συνδεδεμένα με τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας.

Το προσχέδιο απαριθμεί μια σειρά από προϋποθέσεις για το δάνειο, μεταξύ των οποίων ο πλήρης σεβασμός των συμβατικών υποχρεώσεων των κατόχων των περιουσιακών στοιχείων, η ίση μεταχείριση, η συμμόρφωση με τις διμερείς επενδυτικές συμφωνίες, καθώς και η απαίτηση τα κεφάλαια να στηρίζουν τόσο την αμυντική βιομηχανία της ΕΕ όσο και της Ουκρανίας. Το κείμενο αναφέρει επίσης ότι οι ηγέτες της ΕΕ επιθυμούν το δάνειο αποζημιώσεων να παρέχει χρηματοδοτική στήριξη στην Ουκρανία από το δεύτερο τρίμηνο του 2026, καλύπτοντας και τις στρατιωτικές της ανάγκες. Στο έγγραφο, το τμήμα που αφορά το δάνειο αποζημιώσεων βρισκόταν εντός αγκυλών, γεγονός που σημαίνει ότι η πρόταση δεν έχει ακόμη εγκριθεί και ενδέχεται να αλλάξει καθώς συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις.

Σε κάθε περίπτωση «οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν θα φύγουν από Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χωρίς απόφαση για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας τα επόμενα δύο χρόνια», τόνισαν προσερχόμενοι στη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα και η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Δηλώσεις Ζελένσκι

«Χωρίς χρήματα η Ουκρανία θα έχει μεγάλο πρόβλημα», τόνισε σε δραματικό τόνο ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ερωτηθείς για το χρονοδιάγραμμα, ο Ζελένσκι τόνισε ότι η Ουκρανία χρειάζεται η απόφαση για τη χρήση των παγωμένων περιουσιακών στοιχείων να ληφθεί πριν από το τέλος του έτους: «Φέτος», τονίζει.

Σε ό,τι αφορά την ένταξη στην ΕΕ, επισήμανε τη σημασία το όλο εγχείρημα να μην μπλοκαριστεί από κανένα κράτος-μέλος (μια έμμεση αναφορά στην Ουγγαρία), λέγοντας ότι η ένταξη στο μπλοκ θα πρέπει να θεωρείται μέρος ευρύτερων εγγυήσεων ασφάλειας για το Κίεβο. Η προοπτική ένταξης στην ΕΕ είναι «υψίστης σημασίας», τόνισε. Απαντώντας σε ερώτηση του Politico σχετικά με την πρόοδο των ειρηνευτικών συνομιλιών αυτή την εβδομάδα στο Βερολίνο, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν αρκετά ευαίσθητα ζητήματα που παραμένουν άλυτα.

Ο Ζελένσκι τόνισε επίσης την ανάγκη για ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας. Δήλωσε επίσης ότι προσδοκά από τον πρόεδρο Τραμπ να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στην Ρωσία και ότι είχε μία ειλικρινή συνάντηση με τον Βέλγο πρωθυπουργό, χωρίς να μπορεί να πει αν τον έπεισε για το ζήτημα της αξιοποίησης των ρωσικών κεφαλαίων.

Με ένα αιχμηρό σχόλιο απάντησε η κορυφαία διπλωμάτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην πρόταση των ΗΠΑ για αποκατάσταση των οικονομικών σχέσεων με τη Ρωσία, στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων συζητήσεων για τον τερματισμό του πολέμου της Μόσχας κατά της Ουκρανίας. «Η Ρωσία δεν είναι χώρα κράτους δικαίου και έχουμε δει εταιρείες να εθνικοποιούνται, οπότε λέω “καλή τύχη με αυτό”», δήλωσε στο Bloomberg η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Κάγια Κάλας.

Δηλώσεις Τουσκ

Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να εξετάσουν την επιλογή χρηματοδότησης της Ουκρανίας το 2026 και το 2027 μέσω της χρήσης παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, αντί για κοινό δανεισμό της ΕΕ, υποστήριξε ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ντόναλντ Τουσκ, λέγοντας ότι επί της αρχής οι Ευρωπαίοι συμφωνούν.

«Σίγουρα επιδιώκουμε μια σημαντική πρόοδο, και αυτή η πρόοδος σημαίνει ότι όλοι συμφωνούν πως αξίζει να δοκιμαστεί και ότι η χρήση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για την Ουκρανία θα ήταν δικαιολογημένη και ωφέλιμη για την Ευρώπη, αλλά ορισμένες χώρες θα παλέψουν μέχρι τέλους για να μεγιστοποιήσουν τις εγγυήσεις για τον εαυτό τους», δήλωσε ο Τουσκ στους δημοσιογράφους, εννοώντας προφανώς το Βέλγιο.

«Αυτή η δήλωση ότι όλοι θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για την Ουκρανία έγινε (σ.σ. στο πλαίσιο των συνομιλιών για κοινό ανακοινωθέν) και δεν νομίζω ότι κανείς θα υπαναχωρήσει από αυτήν», πρόσθεσε ο Τουσκ κατά τη διάρκεια διαλείμματος των εργασιών της Συνόδου.

«Μας περιμένουν πολλές ώρες όλο και πιο τεχνικών συζητήσεων, γιατί οι χώρες που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο μελλοντικών ρωσικών χρηματοοικονομικών αντιποίνων, κυρίως το Βέλγιο αλλά όχι μόνο, αναζητούν δικλίδες ασφαλείας», είπε ο Τουσκ. «Η χρήση του λεγόμενου “περιθωρίου” στον προϋπολογισμό της ΕΕ δεν προκαλεί ενθουσιασμό σε βασικές χώρες της Ένωσης, οπότε δεν βλέπω πολλές ελπίδες για σχέδια που θα βασίζονται σε ευρωπαϊκά κονδύλια.

Αντίθετα, θα εξετάσουμε ένα δάνειο αποζημιώσεων με βάση τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και θα προσπαθήσουμε να παράσχουμε εγγυήσεις στις χώρες που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, όπως το Βέλγιο, ώστε να αισθανθούν ότι αυτές οι εγγυήσεις είναι ουσιαστικές», δήλωσε και κατέληξε: «Θα αναζητήσουμε ένα δάνειο αποζημίωσης με βάση τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες».

Εάν υπάρξει συμφωνία στη Σύνοδο Κορυφής, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα επισπεύσει μια υπό συζήτηση πρόταση για τη χορήγηση 210 δισ. ευρώ στην Ουκρανία από δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, δήλωσε η πρόεδρος του Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους, ανέφερε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν θα καθυστερήσει την πρόταση που συζητείται αυτή τη στιγμή από τους 27 ηγέτες της ΕΕ, με πιθανή διεξαγωγή ψηφοφορίας στην ολομέλεια ακόμη και από τον Ιανουάριο. «Από την πλευρά του Κοινοβουλίου δεν θα υπάρξει απολύτως κανένα εμπόδιο» για την έγκριση του δανείου, τόνισε η Μέτσολα στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οι χώρες της ΕΕ προσέφεραν πρόσθετες εγγυήσεις σε μια ύστατη προσπάθεια να εξασφαλίσουν τη στήριξη του Βελγίου για το σχέδιο χρήσης των παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων, ύψους 210 δισ. ευρώ, ώστε να χρηματοδοτηθεί η Ουκρανία.

Τι γράφει το Politico

Όπως αναφέρει ο ιστότοπος Politico, οι διπλωμάτες εργάζονται πάνω σε έναν δύσκολο συμβιβασμό της ύστατης ώρας, προκειμένου να διασωθεί μια συμφωνία για την αποστολή κρίσιμης χρηματοδοτικής βοήθειας στην Ουκρανία, ενόψει της υψηλού διακυβεύματος Συνόδου Κορυφής των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) την Πέμπτη.

Το βράδυ της Τετάρτης (17/12), οι Ευρωπαίοι ηγέτες εμφανίζονταν δημόσια χωρισμένοι σε ασυμφιλίωτα στρατόπεδα και έμοιαζαν απίθανο να συμφωνήσουν στον τρόπο χρηματοδότησης του Κιέβου. Στην επανεμφάνιση συνέβαλαν και οι παλιές διαιρέσεις Βορρά–Νότου για το κοινό χρέος, που είχαν υπονομεύσει την ενότητα της ΕΕ την περίοδο της κρίσης της ευρωζώνης. Λίγες μόλις ώρες προτού συγκεντρωθούν οι «27» στις Βρυξέλλες, δύο αντίπαλα μπλοκ συγκρούονται για το αν θα εκδοθεί δάνειο προς την Ουκρανία με εγγύηση τα παγωμένα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, τα οποία σε μεγάλο βαθμό τηρούνται στο αποθετήριο Euroclear στο Βέλγιο.

Η Γερμανία, μαζί με τις σκανδιναβικές και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει εναλλακτική σε αυτό το σχήμα. Ωστόσο, συναντούν αυξανόμενη αντίσταση από το Βέλγιο και την Ιταλία, που προωθούν ένα «Σχέδιο Β»: στήριξη του Κιέβου μέσω χρέους της ΕΕ, εγγυημένου από τον κοινό προϋπολογισμό της Ένωσης. Βουλγαρία, Μάλτα, Ουγγαρία και Σλοβακία αντιτίθενται επίσης στη χρήση των περιουσιακών στοιχείων.

Σε μια χαρακτηριστική αποτύπωση του ρήγματος, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι δήλωσε την Τετάρτη ότι θα αξιοποιήσει τη συνεδρίαση του Συμβουλίου για να απαιτήσει απαντήσεις σχετικά με τους «πιθανούς κινδύνους» από την αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων, ενώ ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς επέμεινε στο σχέδιο των περιουσιακών στοιχείων «για να βοηθήσουμε να τελειώσει αυτός ο πόλεμος όσο το δυνατόν γρηγορότερα».

Εξαιρέσεις Σλοβακία και Ουγγαρία;

Τα πρώτα περιγράμματα μιας πιθανής διεξόδου από το αδιέξοδο, που θα πρέπει να διαμορφωθεί μέσα από ώρες διαπραγματεύσεων, αρχίζουν να παίρνουν σχήμα. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν άνοιξε με προσοχή την πόρτα στο κοινό χρέος το πρωί της Τετάρτης, σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο.

«Πρότεινα δύο διαφορετικές επιλογές για το επερχόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, μία που βασίζεται στα περιουσιακά στοιχεία και μία που βασίζεται στον δανεισμό της ΕΕ. Και θα πρέπει να αποφασίσουμε ποιον δρόμο θέλουμε να ακολουθήσουμε», είπε. «Κλειδί» για ένα τέτοιο σχέδιο θα ήταν να εξαιρεθούν η Ουγγαρία και η Σλοβακία, που και οι δύο αντιτίθενται στην περαιτέρω βοήθεια προς την Ουκρανία, από το σχήμα του κοινού χρέους, ανέφεραν τέσσερις διπλωμάτες της ΕΕ στο Politico. Και εκτιμούν ότι μια συμφωνία θα μπορούσε να επιτευχθεί στο Συμβούλιο μεταξύ των 27, αλλά η τελική ρύθμιση θα προέβλεπε ότι μόνο 25 χώρες θα συμμετέχουν στη χρηματοδότηση.

Η επίτευξη μιας τέτοιας συμφωνίας θα παρείχε κρίσιμη σανίδα σωτηρίας στα διαλυμένα δημόσια οικονομικά της Ουκρανίας, καθώς τα ταμεία της κινδυνεύουν να στερέψουν ήδη από τον επόμενο Απρίλιο. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν προβλέπει ήδη ότι τα περιουσιακά στοιχεία δεν θα συζητηθούν στις Βρυξέλλες και ότι οι διαπραγματεύσεις έχουν μετατοπιστεί στα κοινά δάνεια. Πολλοί διπλωμάτες, ωστόσο, αντέτειναν ότι ο Όρμπαν κάνει λάθος και ότι τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία παραμένουν «η μόνη ρεαλιστική επιλογή».

Ο παράγοντας Βέλγιο

«Η Επιτροπή δημιούργησε ένα τέρας και τώρα το τέρας την καταβροχθίζει», είπε ένας εκ των προαναφερθέντων διπ,ωματών, αναφερόμενος στο σχέδιο για τα περιουσιακά στοιχεία. Η Γερμανία και οι σύμμαχοί της, πάντως, προειδοποιούν ότι εξακολουθεί να μην υπάρχει εναλλακτική στη στόχευση των κεφαλαίων της Euroclear.

«Αν θέλεις να κάνεις κάτι από κοινού ως Ευρωπαίοι, το δάνειο αποζημιώσεων είναι ο μόνος δρόμος», είπε τέταρτος διπλωμάτης της ΕΕ. Η λογική πίσω από το δάνειο που βασίζεται στα περιουσιακά στοιχεία είναι ότι το Κίεβο δεν θα χρειαστεί να το αποπληρώσει, εκτός αν η Μόσχα καταβάλει τις αποζημιώσεις δισεκατομμυρίων που απαιτούνται για την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων ουκρανικών πόλεων —ένα σενάριο που θεωρείται απίθανο.

Ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ ντε Βέβερ αναμένεται να πιέσει την Επιτροπή να εξετάσει το κοινό χρέος κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης, ελπίζοντας ότι και άλλοι γύρω από το τραπέζι θα υιοθετήσουν τα αιτήματά του. Οι υποστηρικτές του υποστηρίζουν ότι το μοντέλο «είναι φθηνότερο και προσφέρει μεγαλύτερη σαφήνεια», όπως είπε πέμπτος διπλωμάτης της ΕΕ. Οι επικριτές, όμως, επισημαίνουν ότι θα απαιτήσει και την πολιτική έγκριση του φιλορώσου πρωθυπουργού της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, ο οποίος έχει επανειλημμένα απειλήσει να μπλοκάρει περαιτέρω χρηματοδοτική βοήθεια προς την Ουκρανία.

Σύμφωνα με τους τέσσερις διπλωμάτες της ΕΕ, το αδιέξοδο θα απαιτήσει από την Επιτροπή να επινοήσει μια παράκαμψη ώστε να διατηρηθεί η Ουκρανία «όρθια», επιτρέποντας ταυτόχρονα στον Όρμπαν να σώσει τα προσχήματα. Σε αντάλλαγμα για τη στήριξή του, η Επιτροπή θα μπορούσε να απαλλάξει τους Ούγγρους και Σλοβάκους φορολογούμενους από τη χρηματοδότηση της άμυνας της Ουκρανίας.