Τί κίνδυνοι εγείρονται από την ουκρανική επίθεση σε ρωσικό τάνκερ σε Μεσόγειο

Το πλοίο που έγινε στόχος  ενός Ουκρανικού drone ενώ έπλεε, στη 1 τα ξημερώματα (ώρα Ελλάδας) της Παρασκευής 19/12, σε διεθνή ύδατα, 36 μίλια νοτιοδυτικά της Κρήτης, με κατεύθυνση προς τα Δυτικά, ήταν το δεξαμενόπλοιο μεταφοράς αργού πετρελαίου “Qendil” (IMO: 9310525), χωρητικότητας 115338 τόνων.

Το κατασκευής 2006 τάνκερ εμφανίζεται να φέρει σημαία Ομάν και ήταν κενό φορτίου. Είναι άγνωστος ο αριθμός των μελών του πληρώματός του και οι εθνικότητές τους, όπως και εάν υπήρξε κάποιος τραυματισμός. Στο τελευταίο ταξίδι του, το “Qendil” φαίνεται να είχε μεταφέρει ρωσικό αργό πετρέλαιο (μαζούτ) από το Νοβοροσίσκ, απ’ όπου αναχώρησε στις 4 Νοεμβρίου, στο Τζαμναγκάρ της Ινδίας, όπου ξεφόρτωσε την 1η Δεκεμβρίου. Επέστρεψε στη Μεσόγειο και έπλεε χωρίς φορτίο, προς το Γιβραλτάρ.

Το πλοίο βρίσκεται υπό καθεστώς κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Ηνωμένο Βασίλειο, ως μέρος του λεγόμενου «σκιώδους στόλου» της Ρωσίας, ενός δικτύου “γερασμένων” δεξαμενόπλοιων που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου, σε τιμές υψηλότερες των καθορισμένων ορίων.

Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή βάση δεδομένων equasis το πλοίο διαχειρίζεται από τον περασμένο Αύγουστο η εταιρεία Qendil Marina, με έδρα στην Ινδία, ενώ υπεύθυνη ασφαλούς διαχείρισης (ISM Manager) είναι μια εταιρεία με έδρα στην Κίνα. Αξιοσημείωτο είναι πως μόνο εντός του 2025 το πλοίο φαίνεται να έχει αλλάξει τρεις φορές το όνομά του και πέντε φορές τη σημαία του.

Ωστόσο, όπως σημειώνει σε κύριο άρθρο της η έγκυρη βρετανική ναυτιλιακή εφημερίδα «η προσθήκη των ονομάτων περισσότερων πλοίων σε μια συνεχώς αυξανόμενη λίστα πλοίων στα οποία πρέπει να απαγορεύεται η είσοδος σε λιμάνια και οι ναυτιλιακές υπηρεσίες είναι ένα πράγμα. Η ανατίναξη δεξαμενόπλοιων στη Μεσόγειο είναι κάτι εντελώς διαφορετικό… Το γεγονός ότι ένα πλοίο βρίσκεται σε μαύρη λίστα δεν δικαιολογεί τη βίαιη βύθισή του», αναφέρει η εφημερίδα.

Η ναυτική διάσταση του πολέμου

Μια σειρά από βομβιστικές ενέργειες που έγιναν την φετινή χρονιά εναντίον εμπορικών πλοίων, ανάμεσά τους και ελληνόκτητων, σε διάφορα μέρη, με κοινό, όμως, χαρακτηριστικό την προσέγγισή τους σε ρωσικά λιμάνια για νόμιμες μεταφορές πετρελαίου, αποδόθηκαν σε δολιοφθορές Ουκρανών, χωρίς αυτό να επιβεβαιωθεί.

 

Όμως, τον περασμένο μήνα, η Ουκρανία ανέλαβε, επίσημα, την ευθύνη της επίθεσης σε τρία πλοία, στη Μαύρη Θάλασσα, κοντά στη Τουρκία, που θεωρούντο μέρη του λεγόμενου «σκιώδους στόλου». Τώρα, για πρώτη φορά οι ουκρανικές δυνάμεις εμφανίζονται επίσημα να επεκτείνουν τη ναυτική επιχειρησιακή δράση τους, σε απόσταση άνω των 2.000 χιλιομέτρων από τις ακτές της.

Αυτή η στρατηγική κίνηση έγινε λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση των Βρυξελών για την προσθήκη 41 ακόμη ονομάτων πλοίων στον κατάλογο του σκιώδους στόλου, ανεβάζοντας το σύνολο σε σχεδόν 600 και μετά την απόφαση των Ευρωπαίων για στήριξη της Ουκρανίας με 90 δισ. μέσω δανεισμού και χωρίς να χρησιμοποιήσουν τα “παγωμένα” ρωσικά assets.

Όπως μετέδωσε το πρακτορείο Reuters  η ευθύνη για την επίθεση αναλήφθηκε από την Ουκρανική Υπηρεσία Πληροφοριών (SBU).
Σύμφωνα με το Ukrainian National News μια πηγή της SBU ανέφερε ότι ήταν «ένας απολύτως νόμιμος στόχος», καθώς το πλοίο προσπαθούσε να κερδίσει χρήματα για να χρησιμοποιηθούν στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.

«Η Ουκρανία δεν θα σταματήσει και θα τους χτυπήσει οπουδήποτε στον κόσμο», φέρεται να είπε η πηγή. Ναυτιλιακοί αναλυτές θεωρούν πως η Ουκρανία με αυτή την επίθεση στέλνει ένα μήνυμα προς πλοιοκτήτες, ναυλωτές και ότι η συμμετοχή σε “γκρίζες” πετρελαϊκές μεταφορές ενδέχεται πλέον να συνεπάγεται άμεσο κίνδυνο, πολύ πέρα από ζώνες που θεωρούνται επισήμως εμπόλεμες.

Η ανάλυση της επίθεσης

Η επίθεση στο δεξαμενόπλοιο “Qendil” έχει αποτυπωθεί σε βίντεο, που διακινήθηκε μέσω ουκρανικών καναλιών. Οι εικόνες, που δείχνουν το drone να πλήττει το κατάστρωμα του τάνκερ, αναλύονται από ειδικούς. Οι πρώτες εκτιμήσεις δείχνουν ότι πρόκειται για εξαπτέρυγο drone.

Αυτό αποτελεί μια κρίσιμη λεπτομέρεια διότι, όπως ανέφερε μια πηγή ασφαλείας στη Lloyd’s List, αυτός ο τύπος drone έχει μικρή εμβέλεια, πράγμα που σημαίνει ότι εκτοξεύτηκε είτε από άλλο κοντινό πλοίο, είτε από γειτονικό παράκτιο κράτος, με αδήλωτες ή αυτοσχέδιες υποδομές.

«Εάν επιβεβαιωθεί, η χρήση ενός τύπου drone μικρής εμβέλειας, εκτοξευόμενου από σκάφος ή παράκτιας υποδομής [αυτό] θα σηματοδοτούσε μια σημαντική κλιμάκωση, όχι μόνο σε δυνατότητες αλλά και σε γεωγραφία, σηματοδοτώντας ότι η εμπορική ναυτιλία που συνδέεται με στρατηγικές ενεργειακές ροές ενδέχεται τώρα να αντιμετωπίσει κινδύνους πολύ πέρα από τις δηλωμένες ζώνες σύγκρουσης», ανέφερε η πηγή στη βρετανική εφημερίδα.

Πρόσθεσαν, δε, ότι οι υποθέσεις σχετικά με τα «ασφαλή ύδατα» ήταν ολοένα και πιο ξεπερασμένες, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για δυναμικές αξιολογήσεις κινδύνου. Σε ότι αφορά τις ζημιές που προκλήθηκαν στο πλοίο υπάρχει μόνο η ουκρανική άποψη, η οποία αναφέρει πως ήταν πολύ σοβαρές και αυτό είναι πλέον μη λειτουργικό. Πάντως, στο marine traffic φαίνεται πως το “Qendil” πλέει (Κυριακή 21/12), αυτοδύναμα, αλλά με μειωμένη ταχύτητα, στο Αιγαίο, με προορισμό την Αλιάγα της Τουρκίας.

Οι… άγνωστες συνέπειες: Κίνδυνοι και ευκαιρίες

Όπως σημειώνει η Lloyd’s List «οι επιθέσεις σε πολιτικά πλοία αποτελούν υπό κανονικές συνθήκες έγκλημα πολέμου». Ωστόσο, οι Ουκρανοί υποστηρίζοντας ότι οι ίδιοι είναι θύματα μιας μεγάλης κλίμακας εγκλήματος, μπορεί νομικά να θέσει υπό αμφισβήτηση μια τέτοια κατηγορία. Ωστόσο, πέρα από το νομικό χαρακτηρισμό υπάρχουν και άλλα σοβαρά θέματα, που ανακύπτουν από αυτές τις επιθέσεις σε εμπορικά πλοία.

Αρχικά, τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια των ναυτικών, οι οποίοι εξ ορισμού είναι άμαχοι. Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι το “Qendil” φέρεται να φέρει σημαία του Ομάν, το οποίο δεν είναι εμπόλεμο μέρος. Εάν όντως ισχύει αυτό, η κυβέρνηση του Ομάν μπορεί κάλλιστα να προσφύγει στο διεθνές δίκαιο. Τρίτο στοιχείο είναι το ενδεχόμενο πρόκλησης μιας μεγάλης ρύπανσης. Το “Qendil” ταξίδευε, ευτυχώς, κενό φορτίου. Τι θα συνέβαινε, όμως, εάν μετέφερε αργό πετρέλαιο και σημειωνόταν διαρροή;

Σε αυτό το σημείο – σύμφωνα με τη Lloyd’s List – πρέπει να αναφερθεί ότι πολλά δεξαμενόπλοια του σκιώδους στόλου είναι ανασφάλιστα. Επίσης, διεθνείς οργανισμοί δεν συμμετέχουν σε δαπάνες για διαρροές πετρελαίου που προκύπτουν ως αποτέλεσμα εχθροπραξιών. Επομένως, ο “λογαριασμός” θα βαρύνει το παράκτιο κράτος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται….

Πάντως, έστω και με μια κυνική οπτική, υπάρχει και ένα θετικό, σε ότι αφορά τη ναυτιλία, καθώς η μέχρι τώρα εμπειρία των πολεμικών συγκρούσεων δείχνει ότι τα υψηλά επίπεδα κινδύνου “μεταφράζονται” σε θετικές αποδόσεις για τους πλοιοκτήτες… Σε αυτό το σημείο, πάντως, να πούμε ότι το τελευταίο διάστημα οι Έλληνες πλοιοκτήτες δείχνουν να απομακρύνονται από τις μεταφορές ρωσικού πετρελαίου, ακόμα και τις νόμιμες.

Σύμφωνα με έρευνα της Vortexa τον περασμένο Ιούνιο το 24% (με 35 μοναδικά πλοία) των ταξιδιών αργού πετρελαίου με τη Ρωσία έγινε από ελληνικών συμφερόντων πλοία, ενώ το Νοέμβριο το ποσοστό είχε μειωθεί στο 10% (με μόνο 16 μοναδικά πλοία να συμμετέχουν).
Η επιτάχυνση της αποδέσμευσης ελληνόκτητων πλοίων από τα ταξίδια στη Ρωσία θεωρείται ότι επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα των μέτρων που έχουν αρχίσει να λαμβάνονται, αλλά οι κίνδυνοι φαίνεται να αυξάνονται….