Γιατί αξίζει να δείτε τον “Καποδίστρια”

Όταν το ελληνικό έθνος πολεμάει για την ανεξαρτησία του το 1821, έχει συνάμα γεννήσει και τον ηγέτη του που θα πρωτοστατήσει στην υπεράσπιση και θεμελίωση του νεοελληνικού κράτους, έναν Κυβερνήτη υψίπολη κατά την σοφόκλεια διάνοια, δηλαδή έναν πολιτικό άνδρα που θα αφιερωθεί να κάνει την πατρίδα του μεγάλη, σηκώνοντάς την ψηλά. Αυτός είναι ο Ιωάννης Καποδίστριας, ένας υψίπολις του Ελληνισμού που διανύει μία πορεία αδιάκοπης εθνικής προσφοράς, με απόλυτη ανιδιοτέλεια, ένας υπερασπιστής της κοινωνικής δικαιοσύνης, της ισοπολιτείας, της ισονομίας μεταξύ των ανθρώπων όλων των κοινωνικών τάξεων.

Έξοχος πολιτικός με ευρύ πνεύμα και αμερόληπτες γνώμες. Άνθρωπος σεμνός και μετριόφρων, αγνός ιδεολόγος και φλογερός αγωνιστής για κάθε δίκαιο και πνευματικό αγώνα. Από το 1797, σε ηλικία 21 ετών αποφοιτά από σπουδές ιατρικής, νομικής και φιλοσοφίας και αρχίζει να ασκεί το λειτούργημα του ιατρού, για να ανακουφίσει την ανθρώπινη δυστυχία. Όταν επισκέπτεται τους φτωχούς ασθενείς, όχι μόνο τους θεραπεύει δωρεάν, αλλά και τους αφήνει και τα χρήματα για την κατάλληλη τροφή και τα απαραίτητα φάρμακα.

Το 1803 από τον ιατρικό στίβο περνάει στον πολιτικό στίβο, όταν η Γερουσία τον διορίζει Γραμματέα της νεοσύστατης αυτόνομης Ιονίου Πολιτείας, ύστερα από τις επιτυχείς του διαπραγματεύσεις με τον Ρώσο απεσταλμένο Γεώργιο Μοτσενίγο. Ο Καποδίστριας από λαοφίλητος γιατρός καθίσταται στα Επτάνησα κυβερνήτης σοφός, δίκαιος, ικανός διοικητικά και ηθικά άμεμπτος.

Επιδεικνύοντας πολιτικές και διπλωματικές αρετές και υψηλή ευφυΐα, στις 20 Απριλίου του 1809 ο Καποδίστριας διορίζεται Σύμβουλος Επικρατείας της Ρωσικής αυτοκρατορίας. Ασχολούμενος πάντα και με τα θέματα της Ιονίου Πολιτείας, στο υπόμνημα του περί εκπαιδεύσεως των νεοσυσταθεισών “Ηνωμένων Πολιτείων των Ιονίων Νήσων” το 1815, προτείνει και πετυχαίνει την ελληνική ως επίσημη γλώσσα και προτείνει Ανώτατη Σχολή Δημόσιας και Εθνικής Εκπαίδευσης με έδρα την Ιθάκη, ώστε να μην ταξιδεύουν οι ελληνόπαιδες στο εξωτερικό για σπουδές και να αποκτούν εκπαίδευση ελληνική. Ο Καποδίστριας έβλεπε τις Ηνωμένες Πολιτείες Ιονίων Νήσων ως απαρχή για το μεγάλο στόχο και όνειρό του: την δημιουργία μεγάλου ελεύθερου ελληνικού κράτους.

Ο διπλωμάτης Καποδίστριας

Ο επιτυχής του πολιτικός βίος τον βρίσκει στην θέση του Υπουργού εξωτερικών της ρωσικής αυτοκρατορίας το 1816, κατέχοντας τον βαθμό του μυστικού συμβούλου του Τσάρου που τον καθιστούσε τρίτο στην ρωσική ιεραρχία. Όταν ξεσπάει η Επανάσταση του 1821, ο Καποδίστριας δίνει διπλωματικές μάχες στα ανακτοβούλια της Ευρώπης για την υπεράσπισή της και στην συνέχεια παραιτείται από το υψηλότατο αξίωμά του, για να αφιερωθεί στην ενίσχυση του Αγώνα της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων.

Ο Καποδίστριας αποτελεί ακάματο αγωνιστή δημοκρατικών ιδεών για αυτό και τα ξένα ανακτοβούλια ήθελαν να σταματήσουν πάση θυσία το πολιτικό του πρόταγμα να κάνει την Ελλάδα μήτρα δημοκρατικότητας και ανθρωπισμού. Η μορφωτική, ηθική και πολιτιστική άνοδος των ανθρώπων αποτελούσε βασική προϋπόθεση κοινωνικής αλλαγής για τον Καποδίστρια. Έγραφε ότι οι «λαοί πολεμούν για ανεξαρτησία θεμελιωμένη σε νόμους και θεσμούς και όχι σε παθητική υποταγή» . Ο Καποδίστριας ήθελε να αντιπροσωπεύονται οι πολίτες με ενεργή συμμετοχή στην πολιτική, προκειμένου να επιλύονται οι ανάγκες του λαού προς όφελος των ανθρώπων και της γενικής ευημερίας. Αυτό βέβαια ήταν ένα πρόταγμα αντίθετο προς τις επιδιώξεις και την ιδεολογία της μοναρχευομένης Ευρώπης.

Μία άγνωστη σελίδα της δράσης του Καποδίστρια είναι και οι πολύχρονες προσπάθειές του για την βελτίωση της ζωής των Μαύρων και την κατάργηση του δουλεμπορίου στις ακτές της Αφρικής. Τα σκλαβοπάζαρα των “πολιτισμένων” εξόργιζαν τον ανθρωπιστή Καποδίστρια, ο οποίος πετυχαίνει διακήρυξη για την αποκήρυξη του εμπορίου των Νέγρων στο Συνέδριο της Βιέννης, «ως αντίθετου στους νόμους της ανθρωποσύνης και της δημόσιας ηθικής». Ο Καποδίστριας είχε συντάξει και συγκεκριμένο υπόμνημα με προτάσεις για την επίλυση του θέματος αυτού, το οποίο υιοθετήθηκε πολύ αργότερα το 1884-1885, θριαμβεύοντας και σε αυτό το πεδίο ο Καποδίστριας, 54 χρόνια μετά τον θάνατό του.

Παρακαταθήκη η ταινία του Σμαραγδή

Η δημιουργία του ακαδημαϊκού σκηνοθέτη, που αποτελεί εθνική παρακαταθήκη του Ελληνισμού με διεθνή ακτινοβολία, είναι εικαστικά και μουσικά μία ταινία υψηλής αισθητικής. Οι ηθοποιοί πραγματοποιούν κορυφαίες ερμηνείες. Ο Αντώνης Μυριαγκός που υποδύεται τον Καποδίστρια αποδίδει απόλυτα αυτό που διαβάζουμε στις πηγές: «Η γλυκιά και τίμια φυσιογνωμία του, τα μεγάλα καστανά ήρεμα μάτια του, όπου αντιφέγγιζαν καθαρά η ευφυΐα, η καλοσύνη, η ταπεινοσύνη, το πλατύ, και ελαφρά ρυτιδωμένο μέτωπό του, που φανέρωνε το ύψος και το βάθος της σκέψεως, το χλωμό χρώμα του προσώπου του, δείγμα μιας ευαίσθητης και μελαγχολικής ψυχής, το κανονικό του στόμα, όπου άνθιζε συχνά ένα υπεργήινο χαμόγελο, όλος αυτός ο σπάνιος συνδυασμός φυσικών προτερημάτων, ενωμένος με όλες τις ηθικές και ψυχικές αρετές, τον έκαναν άξιο της τιμής, του σεβασμού και της αγάπης όλων».

Ο Καποδίστριας παρουσιάζεται ως “παρήγορος άγγελος” και “πατέρας” των Ελλήνων. Η ζωή του γεμάτη αυταπάρνηση και προσήλωση στο χρέος είναι μία πορεία θυσίας για το υπέρτατο αγαθό, την πατρίδα. Το κλείσιμο της ταινίας με την παρουσία του αρχαίου τραγικού χορού στην σκηνή της δολοφονίας του είναι σκηνοθετικά συγκλονιστικό, καθώς συνέχει τις ουσίες του Ελληνισμού στην διαχρονία του με την τραγική μοίρα της θυσίας.

Αυτή η ταινία δεν είναι μία ταινία που αναφέρεται στο παρελθόν: Συμβάλλει στην ιστορική μας αυτογνωσία και μας οδηγεί στην συνειδητοποίηση του παρόντος και στον σχεδιασμό της μελλοντικής μας πορείας. Είναι μία ταινία αφοπλιστικά επίκαιρη που καλεί τον Ελληνισμό να αναταχθεί, να ενωθεί, να συνειδητοποιήσει το πολιτιστικό του βάθος, τις δημοκρατικές και ανθρωπιστικές του ποιότητες, το μεγαλείο των ανθρώπων που πάντα γεννά, και με αυτά τα εφόδια να προχωρήσει στο μέλλον.

*Η Δρ. Πολυβία Παραρά διδάσκει Κλασσικές και Νεοελληνικές Σπουδές στο Τμήμα Κλασσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μαίρυλαντ στις ΗΠΑ.