Σχοινοβασία του Ερντογάν πάνω σε γεωπολιτικό κενό

«Η Τουρκία δεν έχει την πολυτέλεια να γυρίσει την πλάτη ούτε στη Δύση ούτε στην Ανατολή», ανέφερε προ ημερών ο Ερντογάν κατά τη διάρκεια του συνεδρίου του κόμματός του, για να προσθέσει το καταπληκτικό: «Είμαστε πεπεισμένοι πως δεν υπάρχει θέμα που δεν μπορούμε να επιλύσουμε με όσες χώρες σέβονται τα εθνικά μας συμφέροντα».

Τόσο οι αναφορές του Τούρκου προέδρου όσο και η συγκυρία στην οποία έγιναν, αποδεικνύουν αφενός τον παραλογισμό στον οποίο έχει οδηγηθεί η τουρκική ηγεσία, αφετέρου το αγεφύρωτο χάσμα που έχει δημιουργηθεί με τη Δύση. Η προσπάθεια του Ερντογάν να πατάει ταυτόχρονα “σε δυο βάρκες”, στο ΝΑΤΟ και στη Ρωσία έχει οδηγηθεί σε αδιέξοδο.

Σε παλαιότερο άρθρο του, ο υπογράφων είχε υποστηρίξει ότι η προσπάθεια του Τούρκου προέδρου να ισορροπήσει ανάμεσα στις δυο πλευρές, θα μπορούσε πολύ εύκολα να εκτραπεί και να οδηγήσει τον εαυτό του και τη χώρα του στη γωνία. Εγκλωβισμένος πλέον στο αδιέξοδό του και έχοντας αρχίσει να εισπράττει σοβαρότατο κόστος ως απότοκο των πολιτικών του επιλογών, οδηγείται σε ρητορικές ακροβασίες που τον εκθέτουν περαιτέρω.

Διεθνές Δίκαιο α λα Ερντογάν

Τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει η τουρκική “βεβαιότητα” ότι κάθε πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί και ότι η περιοχή μπορεί να μετατραπεί σε νησίδα ειρήνης «με χώρες που σέβονται τα τουρκικά εθνικά συμφέροντα»; Διότι η αντίστοιχη ελληνική φρασεολογία συνδέει τα εθνικά συμφέροντα με το διεθνές δίκαιο, εφόσον η χώρα κινείται εντός του πλαισίου του. Η διατύπωση του Ερντογάν είναι χωρίς αντίκρισμα. Εάν προσπαθήσει κάποιος να “μεταφράσει” τη θέση του στα ελληνοτουρκικά, με βάση τις πράξεις του, οδηγείται στο εξής συμπέρασμα: μπορεί να βρεθεί λύση, εάν η Ελλάδα δεχόταν τις τουρκικές θέσεις, ή τουλάχιστον τον κορμό τους. Δηλαδή, ότι το Αιγαίο είναι θάλασσα “ειδικών περιστάσεων”, ότι τα νησιά δεν δικαιούνται υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ και χωρικά ύδατα μόνο έξι μιλίων!

Επίσης, ότι τα νησιά πρέπει να είναι αποστρατιωτικοποιημένα, γιατί άραγε; Μήπως η Τουρκία απειλείται με ελληνική απόβαση. Αυτό μπορεί να ίσχυε πριν έναν αιώνα, όχι τώρα. Ούτε οι Τούρκοι δεν το ισχυρίζονται. Στις μικρασιατικές ακτές βρίσκεται, άλλωστε, η 1η τουρκική Στρατιά με άκρως επιθετική διάταξη, εξοπλισμένη με αποβατικά σκάφη. Κατά την Άγκυρα στην περίπτωση των νήσων του ανατολικού Αιγαίου δεν πρέπει να ισχύει το δικαίωμα της αυτοάμυνας που προβλέπει ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ!

Παρ’ όλα αυτά, η ΕΕ όχι μόνο δεν επιβάλει κυρώσεις, αλλά και “χρυσώνει το χάπι” της αδυναμίας της να αντιμετωπίσει την Τουρκία με βάση τις –κατά δήλωση των Ευρωπαίων ηγετών– αρχές και αξίες της. Δεν προειδοποιεί την Άγκυρα να μην επαναλάβει τη γνωστή της τακτική του στρατιωτικού πειθαναγκασμού. Και τι κάνει ο Ερντογάν; Αντί να το προσπεράσει χαμογελώντας με ένα τυπικό σχόλιο, επιτίθεται. Μέμφεται την ΕΕ ότι κάνει τα χατίρια των Ελλήνων και χαρακτηρίζει απαράδεκτο το να απασχολούν τις ευρωτουρκικές σχέσεις όσα συμβαίνουν στα ελληνοτουρκικά! Εμμέσως πλην σαφώς δηλαδή, η Άγκυρα ζητάει η ΕΕ να μην ασχολείται με το γεγονός ότι δυο κράτη-μέλη της αντιμετωπίζουν έμπρακτη απειλή.

Κι όλα αυτά όταν οι πάντες στα λόγια ζητούν την επίλυση των προβλημάτων με βάση το διεθνές δίκαιο, με την παραπομπή των όποιων διαφορών σε κάποιον διεθνή δικαιοδοτικό μηχανισμό. Να ερμηνεύσει, δηλαδή, τα προβλεπόμενα από το διεθνές δίκαιο και να καταλήξει σε μια απόφαση, η οποία πιθανότατα δεν θα δικαιώσει 100% τις ελληνικές (ελλαδικές και κυπριακές) θέσεις.

Για την Τουρκία, όμως, διεθνές δίκαιο είναι να “νομιμοποιήσει” όσα η ίδια επιδιώκει σε βάρος των άλλων. Αφού πρώτα η ίδια επ’ αυτού αποφανθεί σαν αυθεντικός ερμηνευτής του διεθνούς δικαίου! Οτιδήποτε άλλο θεωρεί ότι στρέφεται εναντίον των δικαιωμάτων της. Εν ολίγοις, για να υπάρχει περιθώριο εξεύρεσης λύσης πρέπει η όποια άλλη πλευρά να προσχωρήσει στην τουρκική επεκτατική οπτική.

Η “τουρκική γυάλα”

Οι Τούρκοι έχουν δημιουργήσει έναν φαντασιακό κόσμο όπου ο θεωρητικά πιο αδύναμος υποτάσσεται αυτόματα στο δίκαιο του –θεωρητικώς πάλι– ισχυροτέρου. Έτσι ναι, προφανώς, λύσεις μπορούν να βρεθούν. Αυτή την ιδιότυπη “τουρκική γυάλα” η Άγκυρα θεωρεί αυτονόητο ότι θα πρέπει να αποδεχθούν οι γείτονές της. Παρόλα αυτά, η ΕΕ και η Δύση ευρύτερα αδυνατεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι έχουν εκλείψει τα περιθώρια συμβιβασμού. Όσο κι αν κλείνουν τα μάτια, όμως, η πραγματικότητα είναι πεισματάρα για να την προσπεράσεις χωρίς κόστος. Η παρούσα κατάσταση δεν είναι δυνατόν να σέρνεται στο διηνεκές. Εξάλλου, η Τουρκία κάθε μέρα “εμπλουτίζει” την επεκτατική ατζέντα της.

Για να στηρίξει την κλονισμένη δημοτικότητά του, ως αποτέλεσμα της καταστροφικής οικονομικής του πολιτικής, ο Ερντογάν κλείνει το μάτι στο εθνικιστικό ακροατήριο, το οποίο και πυροδοτεί. Επιχειρώντας να θέσει εκτός νόμου το κουρδικό κόμμα HDP, ελπίζει να λεηλατήσει τις κουρδικές ψήφους! Παραλλήλως, ετοιμάζεται να περιορίσει το πρωτοφανές για δημοκρατικό πολίτευμα όριο εισόδου στη Βουλή, 10%, με σκοπό να εξασφαλίσει την είσοδο του σημερινού ακροδεξιού κυβερνητικού εταίρου του. Ταυτόχρονα, σφίγγει τα “λουριά” της κοινωνίας, διατάζοντας την αποχώρηση της Τουρκίας από τη σύμβαση για τη βία κατά των γυναικών!

Ο κατήφορος της Τουρκίας, λόγω του αδιεξόδου στον οποίο την οδήγησαν οι ανερμάτιστες προσεγγίσεις του Ερντογάν, είναι πλέον εκτός ελέγχου. Οι ανάγκες στο εσωτερικό μέτωπο τον οδηγούν στην υιοθέτηση πολιτικών που απομακρύνουν περαιτέρω την Τουρκία όχι απλά από τη Δύση, αλλά από τον “πολιτισμένο κόσμο”. Σε ποια χώρα που στοιχειωδώς σέβεται τουλάχιστον τα δημοκρατικά προσχήματα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παραμένει και κομματικός αρχηγός; Ακόμα και σε αυτό το σημείο, η αμετροέπεια του Ερντογάν τον οδήγησε μακριά από τα στοιχειώδη. Αυτή είναι όμως ένδειξη αδυναμίας, όχι ισχύος…