Το Charlie Hebdo, ο Ερντογάν και η “διττή προσέγγιση” της ΕΕ

Δεν πρόλαβε να στεγνώσει το μελάνι στην απόφαση των Ευρωπαίων ηγετών να προχωρήσει η “θετική ατζέντα” για την Τουρκία και το καθεστώς Ερντογάν έδωσε ήδη τα δείγματα του σε ό,τι αφορά την προϋπόθεση σεβασμού του Κράτους Δικαίου, των ελευθεριών και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Μια παράμετρο που τόνισαν όλοι οι μετέχοντες στη Σύνοδο Κορυφής, αλλά η Άγκυρα, αν και υπό ευρωπαϊκή “παρακολούθηση” συνέχισε στον δρόμο που γνωρίζει.

Αργά το απόγευμα της Παρασκευής, Τούρκος εισαγγελέας ζήτησε να επιβληθεί ποινή φυλάκισης έως και τεσσάρων ετών σε τέσσερις συνεργάτες του γαλλικού σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo, με την κατηγορία ότι «προσέβαλαν» τον Ερντογάν, δημοσιεύοντας μια γελοιογραφία του. Πρόκειται για το γνωστό σκίτσο που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Οκτώβριο και εμφάνιζε τον Τούρκο πρόεδρο με το σλιπάκι, να κρατάει μια μπίρα και να σηκώνει τη φούστα μιας γυναίκας, η οποία ήταν καλυμμένη με φερετζέ, φωνάζοντας: «Ω! Ο προφήτης!».

Σύμφωνα με το πρακτορείο Anadolu, οι τέσσερις κατηγορούμενοι είναι η σκιτσογράφος Αλίς Πετί και οι υπεύθυνοι έκδοσης. Στο κατηγορητήριο, το οποίο θα πρέπει αρχικά να γίνει αποδεκτό από το δικαστήριο, προκειμένου να αρχίσει η διαδικασία, ο εισαγγελέας εκτιμά ότι το συγκεκριμένο σκίτσο «δεν υπόκειται με κανένα τρόπο στο πλαίσιο της ελευθερίας της έκφρασης ή του Τύπου» και το χαρακτηρίζει «χυδαίο και ατιμωτικό».

Η ιστορία του σκίτσου

Η δημοσίευση του σκίτσου είχε προκαλέσει την οργή του Ερντογάν, ο οποίος είχε μιλήσει για «σκαιά επίθεση από τιποτένιους». Της δημοσίευσης είχε προηγηθεί ωστόσο, ένα ταραγμένο δεκαήμερο, με αφορμή τον αποκεφαλισμό του Γάλλου δασκάλου, Σαμουέλ Πατί, από άτομο συνδεόμενο με ισλαμιστικές οργανώσεις, επειδή, μετά από ψευδείς κατηγορίες όπως αποδεικνύεται σήμερα, είχε προσβάλλει τον Μωάμεθ δείχνοντας γυμνά σκίτσα του.

Στην πραγματικότητα, ο Γάλλος δάσκαλος, αφού προειδοποίησε όσους μαθητές νιώθουν άβολα ή προσβεβλημένοι ότι μπορούν να φύγουν από την τάξη, έδειξε, σε μάθημα σχετικά με το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης, καρικατούρες που εικόνιζαν τον Μωάμεθ από παλιά τεύχη του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo. Ένα περιοδικό που έχει πληρώσει με αίμα το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης, καθώς στις 7 Ιανουαρίου 2015 δέχθηκε επίθεση από ομάδα ένοπλων ισλαμιστών, στην οποία δώδεκα συνεργάτες του σκοτώθηκαν και άλλοι επτά τραυματίστηκαν.

Με αφορμή τα γεγονότα του περασμένου Οκτωβρίου, τα οποία προηγήθηκαν της δημοσίευσης του σκίτσου του Ερντογάν, είχε ξεσπάσει μεγάλη αντιπαράθεση ανάμεσα στον Μακρόν και τον Τούρκο ομόλογό του, στον απόηχο μιας παρατεταμένης έντασης στις γαλλοτουρκικές σχέσεις για πολιτικά ζητήματα από τη Λιβύη και τη Συρία μέχρι την Ανατολική Μεσόγειο.  Το νέο επεισόδιο ήταν τότε, το γεγονός ότι ο Τούρκος πρόεδρος καταδίκασε με καθυστέρηση την τρομοκρατική επίθεση, παρά το κύμα παγκόσμιας στήριξης στη Γαλλία.

Στη χώρα του Ερντογάν

Μέσα σε αυτό το κλίμα είχε προκύψει τότε το συγκεκριμένο σκίτσο, το οποίο οδήγησε στη σημερινή πρόταση του εισαγγελέα για την δίωξη σε βάρος των συνεργατών του Charlie Hebdo. Μια ενέργεια, την οποία καταδίκασαν οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, καταγγέλλοντας ότι με αυτήν την δίωξη, η  Άγκυρα θέλει «να επεκτείνει τη λογοκρισία και πέραν της Τουρκίας». Στη λίστα, άλλωστε, των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα για την ελευθερία του Τύπου, η Τουρκία βρίσκεται στην 154^η  θέση, μεταξύ 180 χωρών. Ο λόγος βέβαια είναι, ότι τα τελευταία χρόνια στη γειτονική χώρα έχουν συλληφθεί δεκάδες δημοσιογράφοι και έχουν ασκηθεί πολλές διώξεις σε βάρος αντιπολιτευόμενων Μέσων Ενημέρωσης.

Οι διώξεις και οι συλλήψεις στελεχών της αντιπολίτευσης και πολιτών είναι όμως σχεδόν καθημερινό φαινόμενο στην Τουρκία, ειδικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Την Παρασκευή, λίγες ώρες μετά την απόφαση της ΕΕ να μην επιβάλλει κυρώσεις στην Τουρκία, αλλά να προχωρήσει, έστω και με “αιρεσιμότητα” την “θετική ατζέντα”, η τουρκική αστυνομία συνέλαβε τουλάχιστον 50 ανθρώπους έξω από το δικαστήριο Τσαγκλαγιάν της Κωνσταντινούπολης.

Πρόκειται για διαδηλωτές που διαμαρτύρονταν για την σύλληψη, την προηγούμενη ημέρα, 20 φοιτητών που μετείχαν στις εδώ και τρεις μήνες συνεχιζόμενες διαδηλώσεις κατά του πρύτανη που διόρισε ο Ερντογάν στο  Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου. Οι κινητοποιήσεις της Πέμπτης ξέσπασαν με αφορμή έρευνα που ξεκίνησε σε βάρος ενός φοιτητή, επειδή σε προηγούμενες διαδηλώσεις κρατούσε μια σημαία στα χρώματα του ουράνιου τόξου, το σύμβολο της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ.

Η διττή προσέγγιση

Μόλις την περασμένη εβδομάδα εξάλλου, η Τουρκία προχώρησε σε ένα διπλό χτύπημα στο θέμα των δικαιωμάτων και των πολιτικών ελευθεριών με την αποχώρηση από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και την εκκίνηση διαδικασιών  για να τεθεί εκτός νόμου το κουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τους Ευρωπαίους ηγέτες να δώσουν το πράσινο φως για τη “θετική ατζέντα”, θέτοντας απλώς την Άγκυρα σε μια νέα τρίμηνη “παρακολούθηση”.

Οι ηγέτες της ΕΕ εξέφρασαν βέβαια την ικανοποίησή τους για την αποκλιμάκωση της έντασης, όπως είπε ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Αλεξάντερ Ντε Κροο, μετά το πέρας της τηλεδιάσκεψης, τονίζοντας ωστόσο, ότι «δεν θα πρέπει να είμαστε αφελείς και αυτό που θέλουμε είναι να συνεχίσουμε την πίεση στην Τουρκία ώστε να διασφαλίσουμε ότι η αποκλιμάκωση θα είναι διαρκής».  Γιατί μπορεί «να αναγνωρίζουμε και να επιβραβεύουμε τις προσπάθειες που καταβάλει η Τουρκία στο προσφυγικό», αλλά «θα πρέπει να έχουμε όλες τις δυνατότητες ανοιχτές, όταν βλέπουμε παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου ή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», όπως είπε.

Ανησυχία για τις εξελίξεις στο εσωτερικό πολιτικό πεδίο στην Τουρκία, ειδικά μετά την αποχώρηση της χώρας από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, εξέφρασε και η Μέρκελ. Στο θέμα της αποκλιμάκωσης πάντως, η Γερμανίδα καγκελάριος δεν δήλωσε απλώς ικανοποιημένη, αλλά ευγνώμων προς την Ελλάδα, την Κύπρο και την Κομισιόν, που μπόρεσε η Σύνοδος να λάβει  αποφάσεις σχετικά με τα επόμενα βήματα για τον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης με την Τουρκία. Όσο για την ανησυχία της για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη γείτονα, το πιο πιθανό είναι ότι και η Σύνοδος του Ιουνίου θα αποφασίσει νέα τρίμηνη “παρακολούθηση” της Άγκυρας μέχρι τον …Σεπτέμβριο.