Προς το παρόν σκληρή γλώσσα, αλλά όχι διάθεση για σκληρά μέτρα κατά της Τουρκίας
21/06/2019
Γράφει ο Γιώργος Κέντας* –
Το κείμενο των Συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που αφορά τις έκνομες ενέργειες της Τουρκίας στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι αρκετά καλό, καθώς ικανοποιεί βασικές επιδιώξεις της Λευκωσίας. Έγινε ένα αποφασιστικό βήμα και ενεργοποιήθηκε μία συγκροτημένη διαδικασία για επιβολή μέτρων και κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Στα Συμπεράσματα όμως υπάρχει και μια ασάφεια ως προς τον χρόνο και τον τρόπο λήψης απόφασης.
Αναλυτικά, στα θετικά σημεία των Συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καταγράφονται τα εξής:
1. Εκφράζεται απογοήτευση για την μη συμμόρφωση της Τουρκίας με τις επανειλημμένες εκκλήσεις της ΕΕ να τερματίσει τις παράνομες ενέργειές της. Με τον τρόπο αυτό, η ΕΕ εκφράζει τη δυσφορία της για την αδιαφορία που επιδεικνύει η Τουρκία και την παραγνώριση των συστάσεων της Ένωσης για συμμόρφωση με το Διεθνές και το Ευρωπαϊκό Δίκαιο και τους κανόνες συμπεριφοράς στις διεθνείς σχέσεις.
2. Υπογραμμίζεται ότι, οι έκνομες ενέργειες της Τουρκίας θα έχουν άμεσες αρνητικές συνέπειες σε όλο το φάσμα των διμερών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. Αυτή είναι πολύ θετική εξέλιξη διότι αποσυνδέει την αντίδραση της Ένωσης από τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας και διευρύνει το φάσμα κινήσεων σε όλα τα επίπεδα. Δηλαδή, πιθανές κυρώσεις δε θα αφορούν τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις μόνο, αλλά θα εκτείνονται και θα μπορούν να επηρεάσουν όλο το φάσμα των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας (κυρίως το οικονομικό, εμπορικό, πολιτικό και διπλωματικό φάσμα των σχέσεων).
3. Καλείται η Τουρκία να σέβεται τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας και να επιδείξει αυτοσυγκράτηση. Αυτή είναι μια επανάληψη προηγούμενης σύστασης, πλην όμως η καταγραφή της σε κάθε απόφαση είναι σημαντική για πολλούς λόγους.
4. Υιοθετείται η πρόσκληση που απηύθυνε το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων προς την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης και την Επιτροπή, προκειμένου να προτείνουν κατάλληλα μέτρα αντίδρασης, συμπεριλαμβανομένων και στοχευμένων μέτρων. Η προσθήκη της αναφοράς σε «στοχευμένα μέτρα» ανοίγει το δρόμο για κυρώσεις κατά προσώπων, εταιριών, περιορισμό διακίνησης κεφαλαίων, πάγωμα λογαριασμών, απαγόρευση εμπορικών και επενδυτικών δραστηριοτήτων και άλλα συναφή. Η προσθήκη αυτή ανοίγει πολλές προοπτικές επιβολής περιοριστικών μέτρων. Προκαλείται όμως και το εξής ερώτημα: Γιατί δεν υιοθετήθηκαν τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων στην ολότητά τους;
Ασαφή σημεία
Πέρα από τα θετικά σημεία που παρατίθενται πιο πάνω, προκύπτουν και κάποια ασαφή σημεία, τα οποία αξίζουν προσοχής:
1. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν καθορίζει τον χρόνο και τον τρόπο αντίδρασης, δηλαδή τον χρόνο εξέτασης των προτάσεων για μέτρα και κυρώσεις, καθώς και δεν καθορίζει τον τρόπο λήψεων απόφασης. Πότε ακριβώς θα κατατεθούν οι εισηγήσεις για μέτρα/κυρώσεις;
2. Στα Συμπεράσματα αναφέρεται ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και παραμένει έτοιμο να απαντήσει με τον κατάλληλο τρόπο, σε πλήρη αλληλεγγύη με την Κύπρο. Πότε όμως θα απαντήσει;
3. Τα Συμπεράσματα καταλήγουν αναφέροντας ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα παραμείνει προσηλωμένο στην υπόθεση και θα επανέλθει αναλόγως. Δε καθορίζονται όμως τα κριτήρια που θα καθορίσουν τον χρόνο που θα επανέλθει. Προφανώς και αυτό θα εξαρτηθεί από τις ενέργειες της Τουρκίας. Η απουσία σαφήνειας στο σημείο αυτό αποκαλύπτει ενδεχομένως κάποιες διαφωνίες στην επιβολή μέτρων, οι οποίες συγκαλύπτονται με τη μαεστρία της διπλωματικής γλώσσας.
Δεν υπάρχει διάθεση στην ΕΕ
Εν τέλει, δημιουργούνται και κάποια ερωτήματα:
1. Που θα κατατεθούν οι εισηγήσεις της Επιτροπής και της ΕΥΕΔ για μέτρα και κυρώσεις; Στο Συμβούλιο ή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο;
2. Ποιο θεσμικό όργανο θα έχει την αρμοδιότητα να τα αξιολογήσει και να πάρει την τελική απόφαση;
Ως παρουσιάζονται τα Συμπεράσματα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο φαίνεται να επιφυλάσσει την λήψη απόφασης για μέτρα και κυρώσεις σε επίπεδο Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων. Η ασάφεια της διατύπωσης των Συμπερασμάτων σε αυτό το ζήτημα φαίνεται να αποκαλύπτει, πέραν των διαφωνιών και τη σιωπηλή «αφαίρεση» από το Συμβούλιο της αρμοδιότητας να πάρει εκείνο την τελική απόφαση.
Αναμένεται ότι το ζήτημα θα συζητηθεί σε επίπεδο Μονίμων Αντιπροσώπων στις Βρυξέλλες, εν συνεχεία στο Συμβούλιο και αν δεν μπορεί να ληφθεί απόφαση (δηλαδή αν υπάρχει διαφωνία για τα μέτρα και το εύρος τους) θα πρέπει να συνέλθει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Το πλαίσιο αυτό διευρύνει και τον αναμενόμενο χρόνο λήψης μιας όποια απόφασης.
Συμπερασματικά, η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου δίνει σαφή δείγματα πρόθεσης για επιβολή μέτρων και κυρώσεων, όχι όμως και διάθεση για μια σκληρή απόφαση ισχυρού/αποτρεπτικού κόστους στην Τουρκία. Ο χρόνος θα είναι αυτός που θα αποκαλύψει και την ουσία της Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης προς την Κυπριακή Δημοκρατία.
*Ο Γιώργος Κέντας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
