Φεντερίκο Φελίνι, ο μαέστρος της ορχήστρας του “8 ½”

Το «8 ½», η αριστουργηματική ταινία του Φεντερίκο Φελίνι, προβάλλεται ξανά σε θερινούς κινηματογράφους της Αθήνας. Η επανέκδοση, μετά την ψηφιακή της αποκατάσταση, κάνει επίκαιρο το σημαντικότερο ίσως έργο του κορυφαίου δημιουργού.

Το ασπρόμαυρο «8 ½» φαινομενικά είναι ένας γρίφος από τον μαέστρο της πιο ονειρικής ορχήστρας του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού σινεμά. Φαντάζει και σαν αλλόκοτο ηλιόλουστο όνειρο του Μαρτσέλο Μαστρογιάνι. Ο αγαπημένος πρωταγωνιστής και alter ego του Φελίνι υποδύεται έναν επιτυχημένο σκηνοθέτη της Τσινετσιτά, τον Γκουίντο, που νιώθει πως βρίσκεται σε κενό. Βιώνει κρίση άγχους, καθώς έχει χάσει την έμπνευσή του, και στο μυαλό του η ταινία την οποία γυρίζει αρχίζει να παίρνει διαστάσεις Βατερλό.

Ο αυτοαναφορικός Φελίνι μάς εισάγει στο άγχος του ήρωά του με μια σκηνή-σήμα κατατεθέν του φελινικού μοντερνισμού. O Γκουίντο, ο οποίος βρίσκεται σε κατάσταση ασφυξίας, εγκλωβισμένος στο ακινητοποιημένο αυτοκίνητό του λόγω μποτιλιαρίσματος, διαφεύγει από τα μάτια του πλήθους που τον παρακολουθεί και απογειώνεται σουρεαλιστικά, σαν μπαλόνι στον ουρανό. Εκεί ψηλά θα νιώσει τον νόμο της βαρύτητας και θα πέσει ελεύθερα στο κενό. Αυτή η σκηνή έχει επηρεάσει σημαντικούς σύγχρονους δημιουργούς. Θραύσματά της θα δούμε ως δάνεια στο «Birdman» του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιαρίτου και στο «Ρόμα» του Αλφόνσο Κουαρόν.

Η έκρηξη του μοντέρνου

Κατά τη δεκαετία του ’60 το ευρωπαϊκό σινεμά έζησε μεγάλες εκρήξεις. Η μεγαλύτερη ήταν ο μοντερνισμός, που δημιούργησε μια νέα αίσθηση του πραγματικού. Ο πληθωρικός Φελίνι πυροδότησε κι αυτός εκρήξεις του μοντέρνου με την φαντασία του, η οποία έγινε ο πυρήνας της κινηματογραφικής αισθητικής του. Η διαρκής συνύπαρξη της πραγματικότητας με την φαντασία και της παρακμής με το θαύμα έδωσαν ζωή στον φελινικό κόσμο.

Ο μάγος Φελίνι αγάπησε τους κλόουν και τους ηθοποιούς. Το σενάριο δεν το πήρε ποτέ στα σοβαρά, θεωρώντας το ως ένα αναγκαίο κακό, μια σύμβαση της βιομηχανίας του θεάματος. Πίστευε ότι η απαραίτητη πρώτη ύλη για μια ταινία είναι ο ηθοποιός, πρωταγωνιστής ή κομπάρσος, «το ανθρώπινο υλικό, θαυμαστά διαθέσιμο για οποιαδήποτε παραλλαγή της φαντασίας».

Η ζωή του καλλιτέχνη Φελίνι κύλησε σε μια νοητή λεωφόρο που ενώνει τη γενέτειρά του, το Ρίμινι, με τη Ρώμη, «μια πόλη ξαπλωμένη οριζόντια, ιδανική πλατφόρμα για απογειώσεις της φαντασίας. Στη Ρώμη, στη «Γλυκειά ζωή», έζησε μια από τις πιο συναρπαστικές κινηματογραφικές στιγμές του σκηνοθετώντας τον Μαστρογιάνι και την Ανίτα Εκμπεργκ στη Φοντάνα ντι Τρέβι, σε μια από τις πιο κλασικές στιγμές του ευρωπαϊκού σινεμά.

Με τον Μαστρογιάνι βρέθηκαν ξανά μαζί στο «8 ½», την πιο προσωπική ταινία του, για την οποία μάλιστα είχε ετοιμάσει και ένα εναλλακτικό φινάλε. Ο τίτλος της υποδηλώνει τις ταινίες που είχε γυρίσει ο Φελίνι μέχρι το 1963, χρονιά του «8 ½», οκτώ μεγάλου μήκους και ένα επεισόδιο για το σπονδυλωτό «Boccaccio 70».

---

Info
«8 ½»
(Otto e Mezzo, 1963)
Σκηνοθεσία: Φεντερίκο Φελίνι
Ερμηνείες: Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Ανούκ Εμέ, Κλαούντια Καρντινάλε
Προβάλλεται σε θερινούς κινηματογράφους