Ένας υπουργός «με ανοικτά αυτιά και διάθεση να κάνει διορθώσεις»

Από τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα στην πολιτική! Δεν είναι βέβαια ούτε και ο τελευταίος που κάνει αυτό το άλμα. Θα λέγαμε ότι είναι κάτι σύνηθες. Στην περίπτωση του καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργου Γεραπετρίτη κάτι μοιάζει διαφορετικό. Την αίσθηση αυτή επιβεβαίωσε η στάση του κατά τη διάρκεια της πολυήμερης κοινοβουλευτικής μάχης για το “επιτελικό κράτος”, το πρώτο και εξαιρετικά σημαντικό νομοσχέδιο (νόμος πλέον) της κυβέρνησης Μητσοτάκη, του οποίου είναι και ο αρχιτέκτονας.

Αν και παράλληλα με την πολυετή ακαδημαϊκή του πορεία, ο Γεραπετρίτης είχε αναλάβει κομβικούς ρόλους σε διεθνείς και εθνικούς οργανισμούς, ενώ είχε συμμετάσχει σε μεγάλο αριθμό νομοπαρασκευαστικών έργων, ο νέος υπερυπουργός είχε παραμείνει σχετικά άγνωστος στο ευρύ κοινό, ακόμα και μετά την εκλογική νίκη της ΝΔ. Οι τηλεοπτικές του εμφανίσεις, άλλωστε, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ήταν μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Εξαίρεση δεν είχε αποτελέσει ούτε ο “γαλάζιος” κομματικός μικρόκοσμος, καθώς ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου δεν προέρχεται από τα σπλάχνα του, δεν είναι σάρξ εκ της σαρκός του.

Η επιλογή του από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, άλλωστε, δεν έγινε με παραδοσιακά κομματικά κριτήρια: την κατανομή της κυβερνητικής εξουσίας. Ο Γεραπετρίτης μπήκε στο τραίνο του Κυριάκου με ειδική αποστολή: να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα του πολιτικού συστήματος με θεσμικές τομές στο ίδιο το μοντέλο διακυβέρνησης. Είναι ακριβώς αυτές οι τομές που γεμίζουν τον τίτλο “επιτελικό κράτος”. Και σύμφωνα με πληροφορίες, ο σχετικός νόμος είναι μόνο ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας.

Όσοι, πάντως, τον γνωρίζουν κάνουν λόγο για έναν εργατικό άνθρωπο, με γνώση της δημόσιας διοίκησης, αλλά και της αγοράς. Αυτό, όμως, που τον χαρακτηρίζει είναι η κοινωνική ενσυναίσθηση. Αυτή ήταν που αποτυπώθηκε στις 3 Μαρτίου του 2018 στο Φόρουμ των Δελφών.

Σ’ ένα από τα πάνελ που είχαν συγκεντρώσει το ενδιαφέρον των παρευρισκομένων, ένας ομιλητής, απευθυνόμενος στον τότε υπουργό Εξωτερικών Γιώργο Κατρούγκαλο, είχε πει με συγκρατημένο πάθος: «Επειδή, κύριε υπουργέ, με κατηγορήσατε ότι είμαι η ελίτ, σας θυμίζω ότι μεγάλωσα σε φτωχές γειτονιές του Πειραιά και ότι ήμασταν συμμαθητές. Σας θυμίζω επίσης ότι δεν θα πετυχαίναμε τίποτα στη ζωή μας, ούτε εσείς που είστε τώρα υπουργός, ούτε εγώ που είμαι πανεπιστημιακός, χωρίς τη μόρφωση…» Και απευθυνόμενος στο πολύχρωμο και ετερόκλητο κοινό, πρόσθεσε: «Παιδιά, να ξέρετε ότι ο δρόμος είναι ένας. Η ανηφόρα!»

Τότε ακόμα, εκείνοι που τον είχαν χειροκροτήσει ενθουσιασμένοι, ούτε καν υποψιάζονταν ότι εκείνος ο ομιλητής σε 16 μήνες από τότε όχι μόνο θα εισερχόταν με φόρα στον πολιτικό στίβο (τρίτος στο  ψηφοδέλτιο Επικρατείας της ΝΔ), αλλά και θα βρισκόταν στο κέντρο της πολιτικής σκηνής. Ο Γεραπετρίτης βρέθηκε εκεί που είναι σήμερα κατόπιν προσωπικής απόφασης  του Μητσοτάκη.

Δεν υπήρξε ποτέ δεξιός

Ο ίδιος δεν ανήκε ποτέ στην παραδοσιακή Δεξιά, αλλά αυτοπροσδιοριζόταν ιδεολογικά ως υπέρμαχος του κοινωνικού φιλελευθερισμού. «Πιστεύω βαθιά στην αξιοκρατία και στις ίσες ευκαιρίες για όλους τους ανθρώπους, πιστεύω στο δικαίωμα των ανθρώπων να εκφράζονται ελεύθερα και να πιστεύουν ό,τι τους εκφράζει, πιστεύω  σε ένα κράτος στην υπηρεσία του πολίτη και όχι σε ένα πελατειακό κράτους όπου οι πολίτες αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως πελάτες του Κράτους. Πάνω από όλα όμως πιστεύω στην αλληλεγγύη των ανθρώπων και στην υποχρέωση όλων απέναντι στην κοινότητα».

Όταν ο Κυριάκος βρέθηκε στο τιμόνι της ΝΔ, ο Γεραπετρίτης στάθηκε στο πλευρό του. Μέχρι τότε, κινούνταν στον ευρύτερο κεντροαριστερό χώρο, έχοντας άριστες σχέσεις με τον Ευάγγελο Βενιζέλο. Η πρώτη του επίσημη εμφάνιση δίπλα στον σημερινό πρωθυπουργό έγινε στις αρχές του 2017, όταν ο τότε αρχηγός της ΝΔ είχε επισκεφθεί τη γαλλική πρεσβεία στην Αθήνα για να συναντήσει τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν.

Δίπλα του ήταν ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ο οποίος είχε ήδη πιάσει δουλειά, ως επικεφαλής του εξωθεσμικού 12μελούς Συμβουλίου που είχε υποκαταστήσει την Εκτελεστική Γραμματεία της ΝΔ. Το τρίο Μητσοτάκης-Πικραμμένος-Γεραπετρίτης, επικουρούμενοι από άλλους τεχνοκράτες, ετοίμαζαν από τότε τα πρώτα νομοσχέδια της μελλοντικής “γαλάζιας” κυβέρνησης.

«Σαν έτοιμος από καιρό, σαν θαρραλέος», λοιπόν, δεν  αποχαιρέτησε την Αλεξάνδρεια που φεύγει, αλλά καλωσόρισε «ένα περιβάλλον συνολικής πολιτικής απαξίωσης και άκριτης δημαγωγίας», όπως το είχε ο ίδιος χαρακτηρίσει. Ο «ερασιτέχνης πολιτικός», όπως αρέσκεται να αποκαλεί τον εαυτό του, δεν άργησε να αναδυθεί από την πολιτική ανωνυμία. Το κοινοβουλευτικό του ντεμπούτο χαρακτηρίστηκε από πολλούς αποκάλυψη, με πολλά στελέχη της αντιπολίτευσης να παραδέχονται ότι επέδειξε υψηλό κοινοβουλευτικό ύφος και ήθος.

Το σημαντικότερο είναι ότι ο Γεραπετρίτης επιχείρησε και σε πολύ μεγάλο βαθμό κατάφερε αφ’ ενός να συγκροτήσει πρωθυπουργικό επιτελείο, κατά τα πρότυπα της γερμανικής καγκελαρίας και του βρετανικού Cabinet Office, αφ’ ετέρου να βάλει κανόνες στον τρόπο άσκησης της πολιτικής εξουσίας. Ούτε το ένα, ούτε το άλλο ήταν απλό. Το ανώτατο πολιτικό προσωπικό των κομμάτων εξουσίας έχει μάθει εδώ και δεκαετίες να αυτοσχεδιάζει, χωρίς να δεσμεύεται από κανόνες.

Δεν ξέρει πως παίζεται το παιχνίδι

Δεν είναι τυχαίο ότι κάποιοι συνάδελφοί του στην Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΔ κουνούσαν το κεφάλι τους σχεδόν με αμφιβολία, εάν όχι με ειρωνεία, για πολλές από τις διατάξεις του νομοσχεδίου για το “επιτελικό κράτος”. Ουσιαστικά, χωρίς να το λένε, τον αντιμετώπιζαν σαν έναν ευγενή, αλλά πολιτικά και κοινοβουλευτικά άπειρο καθηγητή, ο οποίος δεν ξέρει πως παίζεται το πολιτικό παιχνίδι. Αναρωτιούνταν, μάλιστα, πως είχε καταφέρει να γοητεύσει τον Μητσοτάκη, αν και ορισμένοι έδιναν απάντηση και σ’ αυτό το ερώτημα…

Ο Γεραπετρίτης, όμως, είχε σχέδιο και όχι μόνο –με κάποιες εκπτώσεις– το έκανε νόμο, αλλά και ουσιαστικά βρίσκεται στην κορυφή του μηχανισμού εποπτείας και συντονισμού του κυβερνητικού έργου, αλλά και της παραγωγής πολιτικής στο ανώτατο κρατικό επίπεδο. Εκτός από τον επιτελικό του ρόλο, που τον καθιστά κεντρικό πολιτικό παίκτη, φάνηκε με τη στάση του στη Βουλή να προκαλεί αίσθηση σ’ όλες τις πτέρυγες.

Δεν ήταν τόσο η αναμφισβήτητη νομική του κατάρτιση όσο η επιμέλεια με την οποία υποστήριξε το νομοσχέδιό του και στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή και στην Ολομέλεια. Σε αντίθεση με τους υπουργούς, οι οποίοι κατά κανόνα θεωρούν τη σχετική κοινοβουλευτική διαδικασία μία υποχρέωση που επιδιώκουν να τελειώνει μία ώρα αρχύτερα, ο Γεραπετρίτης της προσέδωσε μία σχεδόν πρωτόγνωρη ουσία. Με άλλα λόγια, υπήρξε πραγματική νομοθετική εργασία.

Με αυτή την άποψη κι όχι με την τρέχουσα, αποδείχθηκε πολιτικό ζώο και πρωτουργός μέγιστων αγαθών, όπως λέει ο Αριστοτέλης. Όπως είπε συνάδελφός του υπουργός, που δεν έκρυψε την έκπληξη, αλλά και τον θαυμασμό του, ο Γεραπετρίτης κατάφερε αντιμέτωπος με τα πυρά της αντιπολίτευσης να βγει από την “πύλη της ζώσης σαρκός” και όχι από τη “νεκρική πύλη”, από την οποία απομακρύνονταν οι νεκροί της μάχης στο Κολοσσαίο της Ρώμης.

Η αλήθεια είναι ότι και οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ομολόγησαν ότι βρήκαν απέναντί τους έναν υπουργό «με ανοικτά αυτιά και διάθεση να κάνει διορθώσεις» όπου έκρινε ότι αυτές διέλυαν καχυποψίες και δημιουργούσαν κλίμα συναίνεσης. Η τάση αυτή, ωστόσο, προκάλεσε και σχόλια από τη δική του πτέρυγα ότι «έκανε υποχωρήσεις μόνο και μόνο για να εισπράξει τον καλό λόγο της αντιπολίτευσης».

Με αυτό το πνεύμα

Ενδιαφέρουσες είναι και οι αντιδράσεις στα social media. Κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου για το “επιτελικό κράτος”, ο υπουργός Επικρατείας μετατράπηκε σε hashtag, το οποίο για δεκάδες ώρες φιγουράριζε πρώτο. Χρήστες του Διαδικτύου έκαναν λόγο για «τον άνθρωπο που δεν προωθεί μόνο τη νέα σύγχρονη θεώρηση για το κράτος, αλλά εισάγει μία νέα-φρέσκια κοινοβουλευτική παρουσία». Τα εκατοντάδες σχόλιά τους έκαναν λόγο για επίδειξη εκ μέρους του αστικής ευγένειας, κοινοβουλευτικού πολιτισμού, τεκμηριωμένου λόγου. Τον χαρακτήριζαν μία παρουσία που σέβεται τον ρόλο του, τον χώρο στον οποίο βρισκόταν και τους πολίτες, οι οποίοι τον παρακολουθούσαν.

Μέσα σε λίγα 24ωρα, ο σχετικά άγνωστος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου μετατράπηκε σε ένα είδος πολιτικού ροκ σταρ. Πολίτες που θεωρούν τοξικές τις διχαστικές κοκορομαχίες στη Βουλή, είδαν στο πρόσωπό του κάτι νέο. Παρά το γεγονός ότι η αντιπαράθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν συχνά έντονη, ο ίδιος άρθρωσε μέχρι το τέλος πολιτικό και θεσμικό λόγο. Υπερασπίστηκε κάθε σημείο του νομοσχέδιου του, υποστηρίζοντας ότι δεν ήταν συρραφή διατάξεων.

Εντύπωση προκάλεσε και το γεγονός ότι οι πολίτες που παρακολούθησαν την κοινοβουλευτική διαδικασία φάνηκε να επικροτούν το γεγονός ότι πραγματοποίησε σημαντικές αλλαγές χωρίς κομματικό κριτήριο. «Βρίσκομαι εδώ όχι για να επιβάλω ή να διαμορφώσω δημόσιες πολιτικές, αλλά πάνω από όλα να ακούσω, και, στο πλαίσιο ενός διαβουλευτικού πνεύματος, να υιοθετήσω όλες εκείνες τις αναγκαίες τροποποιήσεις οι οποίες θα τεθούν».

Με αυτό το πνεύμα ο Γεραπετρίτης ζήτησε από τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής να θέσουν υπόψη του με σημειώματα τις προτάσεις τους για τροποποιήσεις ή βελτιώσεις. Προέτρεψε, μάλιστα, και τους βουλευτές της ΝΔ να είναι κριτικοί όπου διαφωνούν ή έχουν άλλη θεώρηση, αλλά τους είπε ευθέως ότι προσωπικά θεωρεί ότι θα είναι μια κατάκτηση για την αναβάθμιση της Βουλής και του κοινοβουλευτισμού οι βουλευτές της πλειοψηφίας να μπορούν όχι μόνο να διαφωνούν, αλλά και να καταψηφίσουν ακόμα και τα νομοσχέδια της κυβέρνησης.

Το σημείο καμπής

Σημείο καμπής ήταν όταν ο υπουργός Επικρατείας ήρθε σε μετωπική αντιπαράθεση με τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Με τα χρόνια, ο Αλέξης Τσίπρας έχει δουλέψει πολύ πάνω στην σκηνική του παρουσία, στη ρητορική του και στους κοινοβουλευτικούς ελιγμούς. Επιχείρησε, λοιπόν, να αποδομήσει τον αρχιτέκτονα του νομοσχεδίου.

Ο Γεραπετρίτης του απάντησε, σεβόμενος το θεσμικό αξίωμα του πολιτικού του αντιπάλου, αλλά χωρίς να αφήσει τίποτα να πέσει κάτω. «Ένας ευγενής άνθρωπος», «Έχει όντως ανεβάσει πάρα πολύ ψηλά το επίπεδό της Βουλής», σχολίασαν κάποιοι θαυμαστές του στο Διαδίκτυο. «Σόρρυ, δεν είναι όλοι Καρανίκες», διαβάσαμε στο Twitter κατά τη διάρκεια της αντιπαράθεσής Τσίπρα-Γεραπετρίτη.

Η τακτική της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει αποφασιστεί από τον ίδιο τον Τσίπρα να είναι «προγραμματική» και όχι «κραυγαλέα». Στην κοινοβουλευτική μάχη ο ΣΥΡΙΖΑ κατέβηκε με αιχμή τη θέση ότι το νέο μοντέλο διακυβέρνησης είναι απόδειξη συγκεντρωτισμού και αυταρχισμού του πρωθυπουργού. Αναγνώρισαν, πάντως, ότι ο Γεραπετρίτης επεδίωξε τη συναίνεση και σχολίασαν το επεισόδιο, που με χιούμορ, χαμόγελο και ευγένεια στρίμωξε μέχρι και τον Βαρουφάκη.

Από το περιβάλλον του υπουργού Επικρατείας υποστηρίζουν ότι γι’ αυτούς η κοινοβουλευτική παρουσία του δεν ήταν έκπληξη. Ένας συμπατριώτης του, μάλιστα, θυμάται ότι και ο πατέρας του υπουργού ήταν εξίσου ετοιμόλογος: «ποιητής-συγγραφέας, αλλά και μαχητικός, ως 17χρονος οπλοφόρος, που συμμετείχε στην Επανάσταση της Καρπάθου, την μοναδική 5^η του Οκτώβρη 1944».

Οι πολιτικοί, ωστόσο, δεν είναι κατοστάρηδες. Είναι μάλλον μαραθωνοδρόμοι. Μένει να αποδειχθεί αν ο Γεραπετρίτης θα αντέξει στον χρόνο, αν θα παραμείνει πιστός στη θεσμική του προσέγγιση, ή η εξουσία, ως άλλη Κίρκη, θα τον πλανέψει, όπως τόσους άλλους πριν από αυτόν. Ο ίδιος, πάντως, έχει πει ότι «στο χρόνο που θα βρίσκομαι στην ενεργό πολιτική θα αισθάνομαι κάθε στιγμή ότι λογοδοτώ και απέναντι στους φοιτητές μου».