Η καταλυτική ήττα του Βυζαντίου που έκανε τους Οθωμανούς κράτος

Η οθωμανική κατάκτηση της βυζαντινής Μικράς Ασίας δεν υπήρχε αποτέλεσμα κάποιας καταλυτικής μάχης τύπου Μαντιζκέρτ. Άλλωστε στις αρχές του 14ου αι. η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν διέθετε παρά πολύ μικρές στρατιωτικές δυνάμεις. Ούτε όμως οι Οθωμανοί διέθεταν σοβαρές δυνάμεις. Ήταν ακόμα και ασήμαντη φυλή που χάρη στην ελληνική αβελτηρία έγινε παγκόσμια δύναμη.

Ο σουλτάνος Οσμάν ανέλαβε επικεφαλής των Οθωμανών το 1282. Τις επόμενες δύο δεκαετίες, οι φανατικοί «Ακιντζίδες» (επιδρομείς) ελαφροί ιππείς λεηλάτησαν αγρίως τα βυζαντινά εδάφη. Όταν το Βυζάντιο αντιδρούσε – εκστρατείες Φιλανθρωπινού και Τερχανειώτη – οι Τούρκοι ηττήθηκαν κατά κράτος.

Ωστόσο και οι δύο αυτοί στρατηγοί εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο για πολιτικούς λόγους και οι μικρασιατικές κτήσεις της Αυτοκρατορίας αφέθηκαν στην τύχη τους. Οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν τις ελληνικές οχυρωμένες πόλεις, αλλά λεηλατούσαν τα χωριά, έκαιγαν τα χωράφια και τις σοδειές και κατέστρεφαν τα πάντα εκτός των τειχών. Μοιραία οι κάτοικοι των πόλεων και οι πρόσφυγες από τα χωριά λιμοκτονούσαν.

Με τον τρόπο αυτό οι Τούρκοι «πολιορκούσαν» τη Νίκαια, τη Νικομήδεια και την Προύσα. Την άνοιξη του 1302 ο συναυτοκράτορας Μιχαήλ Θ, γιος του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’, ανέλαβε εκστρατεία στη Μικρά Ασία, επικεφαλής ισχυρής δύναμης μισθοφόρων και χωρικών. Οι Τούρκοι δεν συνεπλάκησαν μαζί του. Αντίθετα τον απομόνωσαν στη Μαγνησία με αποτέλεσμα ο στρατός του να διαλυθεί καθώς οι μισθοφόροι επέστρεψαν στη Θράκη και οι γηγενείς στα σπίτια τους…

Ντροπιασμένος ο Μιχαήλ επέστρεψε στην Πόλη με πλοίο. Κατόπιν αυτού ο Ανδρόνικος διέταξε τον Μέγα Εταιριάρχη (αρχηγό της φρουράς) Γεώργιο Μουζάλωνα να περάσει στη Μικρά Ασία και να βοηθήσει την πολιορκημένη Νικομήδεια. Ο Μουζάλωνας διέθετε μόλις 2.000 άνδρες, 1.000 Βυζαντινούς και 1.000 Αλανούς μισθοφόρους.

Οι Αλανοί είχαν δείξει τις προθέσεις τους να μην εμπλακούν με τους Τούρκους και κατά την εκστρατεία του Μιχαήλ. Παρόλα αυτά ελλείψει άλλων δυνάμεων διατέθηκαν στον Μουτζάλωνα. Η βυζαντινή δύναμη πέρασε στη Μικρά Ασία και κινήθηκε προς τη Νικομήδεια. Στην πεδιάδα του Βαφέως όμως, κοντά στην πόλη, τον ανέμεναν 5.000 Τούρκοι, Οθωμανοί και άλλοι. Οι Τούρκοι που υπερείχαν αριθμητικά επιτέθηκαν αμέσως. Ήταν 27 Ιουλίου του 1302.

Οι Βυζαντινοί πολέμησαν. Οι Αλανοί όμως όχι. Μοιραία οι Βυζαντινοί, υστερώντας αριθμητικά 5:1 ηττήθηκαν και υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν καταφεύγοντας προς σωτηρία στην οχυρωμένη Νικομήδεια. Νέα λάθη των Βυζαντινών τους επέτρεψαν, λίγο αργότερα, να περάσουν και στην Ευρώπη.