Οι μεθυσμένοι, τα “κόλπα” του στρατάρχη, η γέννηση μιας υπερδύναμης

Η μάχη του Φέρμπελιν δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή. Ήταν μια μικρής κλίμακας σύγκρουση μεταξύ των στρατών μιας υπερδύναμης της εποχής, της Σουηδίας, και μια υπερδύναμης που επρόκειτο να δημιουργηθεί, του δουκάτου του Βρανδεμβούργου, της μελλοντικής Πρωσίας. Ωστόσο η μάχη είχε τεράστια πολιτική σημασία και όχι άδικα η 18η Ιουνίου 1675 θεωρείται η γενέθλια ημέρα της νέας Πρωσίας και του πρωσικού και εν γένει του γερμανικού μιλιταρισμού.

Σουηδία και Βρανδεμβούργο ήταν για πολλά χρόνια σύμμαχοι. Όταν όμως ο Γάλλος βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΔ επιτέθηκε στους Ολλανδούς ο εκλέκτορας του Βρανδεμβούργου Φρειδερίκος Γουλιέλμος τάχθηκε υπέρ του Αψβούργου αυτοκράτορα και έστειλε τον στρατό του να πολεμήσει τους Γάλλους αντιπάλους της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους (Ράιχ).

Ο Λουδοβίκος τότε έπεισε τους Σουηδούς, καταβάλλοντας μεγάλα ποσά, να επιτεθούν στο Βρανδεμβούργο ώστε οι Πρώσοι να εξαναγκαστούν να εγκαταλείψουν την αυτοκρατορία. Πράγματι οι Σουηδοί επιτέθηκαν και με ελάχιστη αντίσταση κυρίευσαν μεγάλο τμήμα του δουκάτου. Τα νέα έφτασαν στον εκλέκτορα τον Δεκέμβριο του 1674.

Αμέσως αποφάσισε να κινηθεί το ταχύτερο δυνατό κατά των εισβολέων. Έτσι κι έγινε. Αφήνοντας πίσω όλα τα μεταγωγικά και το μεγαλύτερο μέρος του πεζικού του ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος κατάφερε έναν άθλο για την εποχή, να καλύψει 250 χλμ. σε δύο εβδομάδες φτάνοντας στο Μαγδεμβούργο. Η ταχύτητα, για τα δεδομένα της εποχής, των Πρώσων αιφνιδίασε τους Σουηδούς.

Ράτενοβ

Ύστερα από μικροεπιχερήσεις ο εκλέκτορας διέταξε τον αρχιστράτηγό του στρατάρχη Γκέοργκ φον Ντερφλίνγκερ να ανακαταλάβει την πόλη Ράτενοβ που κρατούσαν οι Σουηδοί. Ο εκλέκτορας διέταξε έναν πιστό του πλούσιο κάτοικο της πόλης να καλέσει σε δείπνο τους Σουηδούς αξιωματικούς και να φροντίσει να πιουν πολύ… Έτσι κι έγινε και το βράδυ της 14ης Ιουνίου οι Πρώσοι εξόρμησαν.

Ο Ντερφλίνγκερ διέθετε μόλις 8.000 άνδρες εκ των οποίων οι 7.000 ήταν ιππείς και δραγώνοι (έφιπποι πεζοί εκείνη την εποχή). Η τύχη βοήθησε τους Πρώσους καθώς είχε ξεσπάσει ξαφνική, ισχυρή, καλοκαιρινή καταιγίδα. Ο 69χρονος Αυστριακός προτεστάντης Ντερφλίνγκερ που μιλούσε σουηδικά καθώς είχε πολεμήσει με τον σουηδικό στρατό, πλησίασε την πύλη της πόλης και έπεισε τους φρουρούς ότι ήταν Σουηδός!

Οι φρουροί του άνοιξαν τη πύλη και αμέσως εφόρμησαν 1.000 Πρώσοι δραγώνοι που κυρίευσαν την πύλη. Ακολούθησαν και οι λοιποί Πρώσοι στρατιώτες. Οι Σουηδοί αξιωματικοί, αιχμαλωτίσθηκαν μεθυσμένοι και το σύνολο της φρουράς παραδόθηκε χωρίς να πέσει πυροβολισμός!

Όταν ο Σουηδός διοικητής, ο έμπειρος στρατηγός, Βάλντεμαρ Βράνγκελ, πληροφορήθηκε την πτώση της πόλης, υποχώρησε με τις υπόλοιπες δυνάμεις του στην περιοχή του Χάβελμπερκ, μια περιοχή γεμάτη έλη και μικρούς παραποτάμους του ποταμού Χάβελ. Από εκεί υποχώρησε ανατολικότερα στο Φέρμπελιν.

Η ώρα της κρίσης

Ο Βράνγκελ καταδιωκόμενος από τους Πρώσους, τη δύναμη των οποίων δεν γνώριζε, βρέθηκε ενώπιον της κατεστραμμένης γέφυρας του παραπόταμου του Χάβελ, Ριν, στο Φέρμπελιν. Δεξιά και αριστερά της γέφυρας υπήρχαν έλη. Μπροστά ήταν οι Πρώσοι. Μην έχοντας άλλη επιλογή αποφάσισε να δεχτεί τη μάχη που ο Ντερφλίνγκερ του πρόσφερε έχοντας τον ποταμό στα νώτα του. Ο Βράνγκελ διέταξε τους σκαπανείς του να επισκευάσουν τη γέφυρα με σκοπό να διαφύγει.

Ο ίδιος διέθετε 11.000 και 28 πυροβόλα έναντι 7.000 Πρώσων με 13 πυροβόλα. Εξάλλου οι Σουηδοί είχαν την φήμη του αήττητου και το όνομα του μεγάλου τους βασιλιά Γουστάβου Αδόλφου, ακόμα τρόμαζε τους Γερμανούς. Ο Ντερφλίνγκερ είδε ότι τακτικά οι Σουηδοί είχαν πρόβλημα καθώς το έδαφος δεν τους επέτρεπε να αναπτύξουν τις υπέρτερες δυνάμεις τους. Έταξε τα πυροβόλα του σε έναν μικρό παρακείμενο λόφο και διέταξε «Πυρ».

Γύρω στο μεσημέρι της 18ης Ιουνίου τα πρωσικά πυροβόλα έδωσαν το σύνθημα έναρξης της μάχης. Ο Βράνγκελ επιχείρησε να σιγάσει το πρωσικό πυροβολικό επιτιθέμενος στον λόφο αλλά το πρωσικό ιππικό τον απέκρουσε. Σαν να μην έφτανε αυτό, με επικεφαλής τον ίδιο τον εκλέκτορα Φρειδερίκο Γουλιέλμο, οι Πρώσοι ιππείς αντεπιτέθηκαν και έτρεψαν σε φυγή το αήττητο, έως τότε, σουηδικό ιππικό.

Κατόπιν διέλυσαν ένα σουηδικό σύνταγμα πεζικού. Στο μεταξύ οι Σουηδοί σκαπανείς είχαν πρόχειρα επισκευάσει τη γέφυρα και ο Βράνγκελ κατάφερε να αποσύρει τους περισσότερους άνδρες του προς Βορρά καλυπτόμενος από τη νύκτα που άρχισε να απλώνεται. Σε αυτό βοήθησε και η άρνηση του εκλέκτορα να βομβαρδίσει την πόλη μέσω της οποίας έφευγαν οι Σουηδοί. Δεν ήθελε να σκοτώσει υπηκόους του.

Οι νικητές Πρώσοι είχαν 500 περίπου νεκρούς και τραυματίες. Οι απώλειες των Σουηδών ήταν ελαφρώς μεγαλύτερες – περίπου 600 ως 700 νεκροί, τραυματίες και αιχμάλωτοι. Οι απώλειές του πολλαπλασιάστηκαν τις επόμενες ημέρες λόγω της πρωσικής καταδίωξης αλλά και των ενεδρών των Πρώσων αγροτών που δεν ξέχασαν τις καταστροφές και τις λεηλασίες που οι Σουηδοί διέπραξαν κατά την εισβολή τους. Τουλάχιστον 1.500 Σουηδοί χάθηκα τις επόμενες δύο ημέρες.

Μέχρι τις 2 Ιουλίου δεν υπήρχε ζωντανός, μη αιχμαλωτισμένος στρατιώτης στο πρωσικό έδαφος. Η πρωσική νίκη στο Φέρμπελιν δεν είχε καταλυτικές πολιτικές συνέπειες. Είχε όμως τεράστιες ψυχολογικές συντρίβοντας τον μύθο περί σουηδικού αήττητου και γεννώντας την πρωσική στρατιωτική υπερηφάνεια που μέχρι τότε δεν υπήρχε. Λίγα χρόνια αργότερα ο στρατός που νίκησε στο Φέρμπελιν θα κυριαρχούσε στα ευρωπαϊκά πεδία μαχών κατά τον Πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής, τους Σιλεσιακούς Πολέμους, τον Επταετή Πόλεμο, μετατρέποντας την μικρή Πρωσία σε «Νέα Σπάρτη» και σε μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη.