Η αμφίθυμη σχέση ΣΥΡΙΖΑ-Κεντροαριστεράς – Εκλογική κυριαρχία όχι πολιτική ηγεμονία

Τις παραμονές των εθνικών εκλογών περισσότερες “προσευχές” κι από τον Μητσοτάκη για να έχει η ΝΔ αυτοδυναμία έκανε η Γεννηματά. Κι αυτό, επειδή αν η ΝΔ δεν είχε, οι πιέσεις που θα δεχόταν το ΚΙΝΑΛ –όχι μόνο απ’ έξω αλλά και από το εσωτερικό του– για να συνεργασθεί με τους “γαλάζιους” θα ήταν ασφυκτικές. Αυτά, ωστόσο, είναι παρελθόν. Φαίνεται πως είναι και ο θεός ΠΑΣΟΚ και έβαλε το χέρι του για να μην περάσουν τα υπολείμματα του άλλοτε κραταιού Κινήματος κι αυτή τη δοκιμασία.

Για πόσο ακόμα, όμως, το ΚΙΝΑΛ θα καταφέρνει να ισορροπεί; Είναι κοινό μυστικό ότι θυμίζει πολιτικό Ιανό. Η μία πτέρυγά του θεωρεί τον ΣΥΡΙΖΑ εχθρό, ενώ τη ΝΔ κόμμα, με το οποίο μπορεί να συνεργασθεί για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Είναι, επίσης, κοινό μυστικό ότι η άλλη πτέρυγα του ΚΙΝΑΛ έχει αντιδεξιά αντανακλαστικά και τώρα πλέον θεωρεί θεμιτή μία σύμπραξη με τον ΣΥΡΙΖΑ στο πεδίο της αντιπολίτευσης.

Η βαριά ήττα του ΣΥΡΙΖΑ ατις ευρωεκλογές είχε αναπτερώσει τις ελπίδες του ΚΙΝΑΛ ότι στις εθνικές εκλογές θα μπορούσαν να επαναπατρίσουν ένα τουλάχιστον ποσοστό από τους πρώην ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ που εκλογικά είχαν προσχωρήσει στο κόμμα του Τσίπρα. Η αντιδεξιά πτέρυγα του ΚΙΝΑΛ θεωρούσε ότι εάν συνεργαζόταν και πάλι με τη ΝΔ θα ταξινομείτο οριστικά σαν πολιτικό συμπλήρωμα της Δεξιάς και ως εκ τούτου θα έσβηναν οι όποιες ελπίδες να ανακτήσει την πολιτική ηγεμονία στον αντιδεξιό χώρο.

Το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών ήταν μία δυσάρεστη έκπληξη για πολλούς και ειδικά για το ΚΙΝΑΛ. Το 31,5% που απέσπασε ο ΣΥΡΙΖΑ, μετά από την εφαρμογή του 3ου Μνημονίου και ό,τι αυτό επέφερε κυρίως στα μικρομεσαία στρώματα, αποτελεί μία ήττα-νίκη για τον Τσίπρα.

• Πρώτον, επειδή είναι μία ισχυρή αξιωματική αντιπολίτευση.
• Δεύτερον, επειδή κατέδειξε ότι στο επίπεδο του εκλογικού σώματος ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κερδίσει τη μάχη για την ηγεμονία στον χώρο της λεγόμενης Κεντροαριστεράς.
• Τρίτον, επειδή το ΚΙΝΑΛ παρέμεινε ένα μικρομεσαίο ενδιάμεσο κόμμα με μονοψήφιο εκλογικό ποσοστό και με ακόμα πιο έντονες τις προαναφερθείσες αποκλίνουσες τάσεις στο εσωτερικό του.

Κενό πολιτικής εκπροσώπησης

Αν και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κατάφερε να γίνει πλήρως ο διάδοχος του μεγάλου ΠΑΣΟΚ, εδραίωσε τη δεσπόζουσα θέση του σ’ αυτόν τον χώρο, ειδικά στην πλειονοτική αντιδεξιά πτέρυγά του. Η μετατόπιση του Τσίπρα προς την Κεντροαριστερά, η επιλογή του να συνδέει τον εαυτό του με τον Ανδρέα Παπανδρέου, καθώς και η προσέγγισή του με την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία έπαιξαν οπωσδήποτε τον ρόλο τους.

Αυτό, όμως, που κυρίως κράτησε στις εκλογές τον ΣΥΡΙΖΑ στον αφρό ήταν η αντιδεξιά ρητορική του. Μπορεί επί της ουσίας η πολιτική της κυβέρνησης Τσίπρα να ήταν δεξιά, αλλά αυτό που μέτρησε στις εκλογές ήταν η αντιδεξιά σημαία του. Αυτή στα μάτια των ψηφοφόρων τον κατέστησε τον προνομιακό αντίπαλο της ΝΔ, τον άλλο πόλο του πολιτικού συστήματος.

Παρόλα αυτά, στη λεγόμενη Κεντροαριστερά είναι ορατό δια γυμνού οφθαλμού ότι υπάρχει κενό πολιτικής εκπροσώπησης. Μπορεί προς το παρόν να το κάλυψε σε μεγάλο βαθμό ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά το κάλυψε μάλλον επιδερμικά. Το κενό θα καλυφθεί με οργανικό τρόπο μόνο όταν εκφρασθούν πολιτικά οι βασικές κοινωνικοοικονομικές ανάγκες, αλλά και οι πατριωτικές ευαισθησίες του κορμού των κεντροαριστερών μικρομεσαίων στρωμάτων.

Η τιμωρία και η παλινδρόμηση

Αυτό είναι αδύνατον όσο η μεταμνημονιακή περίοδος κινείται στις ράγες του Μνημονίου, αλλά και όσο κυριαρχεί ιδεολογικά ο εθνομηδενισμός. Η επισήμανση δεν αφορά μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ, αφορά και το ΚΙΝΑΛ. Ο ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί τη δεσπόζουσα θέση του στον αντιδεξιό χώρο, επειδή το διάδοχο σχήμα του ΠΑΣΟΚ παραμένει βουτηγμένο στις πολιτικές και όχι μόνο αμαρτίες, επειδή έχει διχαστεί και επειδή επέδειξε απροθυμία κι ανικανότητα να ανανεωθεί ριζικά σε επίπεδο προσώπων, ιδεών και πολιτικών. Έτσι απέτυχε πλήρως να επανοικοδομήσει τις άλλοτε προνομιακές σχέσεις του με τα κεντροαριστερού προσήμου μικρομεσαία στρώματα.

Ούτε το ΚΙΝΑΛ, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνουν να κατανοούν τις αναδυόμενες κοινωνικές και εθνικές ανάγκες. Ως εκ τούτου, αδυνατούν, έστω και στοιχειωδώς, να ανταποκριθούν σ’ αυτές. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί αντιδεξιοί ψηφοφόροι, δυσαρεστημένοι από τις πολιτικές της κυβέρνησης Τσίπρα, καταψήφισαν τον ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές με δεδηλωμένο σκοπό όχι απλώς να του στείλουν ένα μήνυμα, αλλά και να τον τιμωρήσουν εκδιώκοντάς τον από την εξουσία. Έτσι βρέθηκε από το 36% του 2015 (Σεπτέμβριος) στο 23,7%.

Οι ίδιοι αυτοί ψηφοφόροι, όμως, όταν είδαν την επέλαση της ΝΔ και στις ευρωεκλογές και στις δημοτικές-περιφερειακές εκλογές, παλινδρόμησαν. Ήταν ξεκάθαρο, άλλωστε, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα έφευγε από την εξουσία κι ότι πανίσχυρος ο Μητσοτάκης θα σχημάτιζε κυβέρνηση. Θεώρησαν, λοιπόν, πως έπρεπε να υπάρξει ένα αντίβαρο στην πολιτική κυριαρχία του.

Ψήφος για αντίβαρο

Σ’ εκείνο ακριβώς το σημείο, το δίλημμα που αντικειμενικά τους ετέθη ήταν ποιον θα επέλεγαν για να παίξει τον ρόλο του αντίβαρου. Αν και δυσαρεστημένοι από την κυβέρνηση Τσίπρα, δεν επέστρεψαν στο μετονομασθέν ΠΑΣΟΚ, με αποτέλεσμα η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ να καταστεί γι’ αυτούς τους ψηφοφόρους σχεδόν μονόδρομος. Τα αντιδεξιά αντανακλαστικά τους υπερκέρασαν τη δυσαρέσκειά τους για τα πεπραγμένα της περιόδου 2015-19.

Έτσι, εξ αντιδιαστολής, επέστρεψαν εκλογικά στον ΣΥΡΙΖΑ, γεγονός που τον εκτίναξε από το 23,7% των ευρωεκλογών στο 31,5% των εθνικών. Το γεγονός, όμως, ότι είναι πολιτικά δυσαρεστημένοι και κυρίως ότι δεν είναι ιδεολογικά ταυτισμένοι μαζί του, προσδίδει μία αμφιθυμία και δομική αστάθεια στη σχέση αυτής της κατηγορίας των ψηφοφόρων με το κόμμα του Τσίπρα. Πολύ περισσότερο που ο “μικρός ΣΥΡΙΖΑ” έχει κατά κανόνα τη δική του αμφιθυμία έναντι των αντιδεξιών της Κεντροαριστεράς: θέλει την ψήφο τους, αλλά τους θεωρεί ανάξιους να έχουν πολιτικό λόγο στην παράταξη.

Το άνοιγμα που ο Τσίπρας επιχειρεί έχει ως στόχο να λύσει αυτή την αντίφαση και να θεραπεύσει αυτή την αστάθεια. Όπως προανέφερα, όμως, το πρόβλημα δεν λύνεται πραγματικά με τέτοιου είδους πολιτικά ανοίγματα. Από την άλλη, όμως, όσο δεν εμφανίζεται στην πολιτική σκηνή μία αξιόπιστη εναλλακτική λύση, ο κορμός των αντιδεξιών κεντροαριστερών ψηφοφόρων, παρά τις ουκ ολίγες δυσαρέσκειες και διαφωνίες, δεν θα έχει άλλη εκλογική επιλογή από τον Τσίπρα και το κόμμα του. Πολύ περισσότερο που ο ΣΥΡΙΖΑ θα ασκεί αντιπολίτευση.