Οι δέκα μύθοι για το μεταναστευτικό στην Ελλάδα

Από το βράδυ της πυρκαγιάς και των ενός ακόμα θανάτου στη Μόρια, τα συστημικά ΜΜΕ και οι βουλευτές ιδίως της Ελληνικής Λύσης και της ΝΔ έχουν αφηνιάσει. Ψέματα, θεωρίες συνωμοσίας, κυνική επένδυση στον φόβο για “λαθροεισβολείς” και υπεραπλουστεύσεις προδίδουν την ενοχή –όχι μόνο βεβαίως– των κομμάτων αυτών, αλλά εν γένει της ελληνικής και ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ. Αυτή έχει δημιουργήσει στη χώρα μας μερικά από τα χειρότερα στρατόπεδα συγκέντρωσης αιτούντων ασύλου διεθνώς.

Η πραγματικότητα είναι σύνθετη, δύσκολη αλλά και ντροπιαστική για την Ελλάδα και δεν αφορά μόνο τη Μόρια, αλλά ένα πλέγμα κέντρων κράτησης κάθε είδους — από κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης έως επαρχιακά αστυνομικά τμήματα. Περιλαμβάνει δε, μεταξύ άλλων, βαρύτατα εγκλήματα, τελούμενα είτε υπό τα όμματα του ελληνικού κράτους είτε και από δημοσίους λειτουργούς — βλέπε παράνομες επαναπροωθήσεις στον Έβρο.

Η Μόρια είναι ένα από τα πολλά “εγκλήματα” που συμβαίνουν καθημερινώς. Είναι δεκάδες οι εκθέσεις –όχι μόνο από ΜΚΟ αλλά και από τον Συνήγορο του Πολίτη– που πιστοποιούν παραβιάσεις διεθνούς, ευρωπαϊκού και εθνικού δικαίου. Ακόμα περισσότερα είναι τα ρεπορτάζ για βιασμούς, λαθρεμπόριο κάθε είδους, απαγωγές, κακοποιήσεις κλπ.

Γι’ αυτή την κατάσταση οι υπεύθυνοι έχουν ονοματεπώνυμα: εντελώς ενδεικτικά είναι οι Γιούνκερ, Αβραμόπουλος, Μέρκελ, Τσίπρας, Καμμένος, Μουζάλας, Βίτσας, Μητσοτάκης, Χρυσοχοϊδης και σειρά άλλων Ευρωπαίων ηγετών και Ελλήνων πολιτικών. Ακόμα και σήμερα ούτε ένας έχει απολογηθεί, αποδεικνύοντας γιατί οι πολιτικές απολαμβάνουν αν όχι μηδενικής, ελάχιστης αξιοπιστίας.

Οι δέκα μύθοι

Αν αυτά είναι τα “εγκλήματα”, υπάρχουν και οι μύθοι:

Πρώτος μύθος: είτε το θέλει είτε όχι η οποιαδήποτε κυβέρνηση, διανύουμε ήδη περίοδο μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών: όταν διαλύεις ως Δύση ολόκληρες χώρες, όταν διαμορφώνεις γιγάντιες ανισότητες διεθνώς και όταν η κλιματική αλλαγή επελαύνει, όταν δεν ενισχύεις ουσιαστικά τις χώρες προέλευσης των μετακινουμένων πληθυσμών, όσο και αν αρνούνται την πραγματικότητα οι κυβερνήσεις μας, οι άνθρωποι θα μετακινηθούν.

Δεύτερος μύθος: παρότι τα σύνορα εξ ορισμού δεν μπορούν να είναι ανοιχτά –ανοιχτά σύνορα σημαίνει μη σύνορα άρα και μη κράτη, κάτι το οποίο δε βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη πουθενά στον κόσμο– δεν μπορούν να είναι ούτε και “σφραγισμένα”. Όχι μόνο στο Αιγαίο, αλλά ούτε καν στον Έβρο, όπου παρεμπιπτόντως υπάρχει και τείχος. Αν δεν το πιστεύουν κάποιοι οπαδοί της κυβέρνησης να ρωτήσουν τους φίλους τους στην πρεσβεία των ΗΠΑ για τα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού.

Τρίτος μύθος: η ακροδεξιά πολιτική του να κάνεις τον βίο-αβίωτο των εισερχομένων πληθυσμών, προκειμένου να σταματήσουν να έρχονται έχει δοκιμαστεί πολλές φορές στο παρελθόν και έχει αποτύχει. Η Αμυγδαλέζα επί ΝΔ, η Ειδομένη και η Μόρια επί ΣΥΡΙΖΑ αποτελούν ατράνταχτες αποδείξεις ότι αυτή η στρατηγική δεν δουλεύει. Αφενός γιατί οι εδώ ευρισκόμενοι για διαφόρους λόγους μεταφέρουν μια εξωραϊσμένη εικόνα πολύ συχνά στους ομοεθνείς τους, αφετέρου διότι οι συνθήκες του Αφγανιστάν ή των περιοχών της Συρίας που ελέγχουν οι τζιχαντιστές ή της Λιβύης ή ακόμα και περιοχών χωρίς πόλεμο αλλά με ακραία φτώχεια, θα είναι πάντα χειρότερες από τις αντίστοιχες εδώ.

Τέταρτος μύθος: είναι ανεπαρκής αναλυτικά, αλλά και αντιεπιστημονική η διάκριση προσφύγων και μεταναστών. Ενώ ο πρώτος όρος τυποποιείται στο διεθνές δίκαιο –αν και ανεπαρκώς πλέον υπό την έννοια ότι δε συμπεριλαμβάνει τους περιβαλλοντικούς πρόσφυγες τον ρόλο των ανισοτήτων που εντείνονται παγκοσμίως κλπ– ο όρος μετανάστης δεν τυποποιείται ούτε με την ίδια καθαρότητα, ούτε στον ίδιο βαθμό.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι ο πραγματικός νομικός προσδιορισμός των εισερχομένων στη χώρα είναι στην πλειοψηφία τους αυτός του αιτούντος ασύλου. Που σημαίνει ότι βάσει διεθνούς δικαίου δικαιούνται εξατομικευμένης κρίσης όλοι για το αίτημά τους, υπό σαφείς εγγυήσεις. Αυτές ούτως ή άλλως διαχρονικά και πολύ συχνά δεν τηρούνται εις βάρος των δικαιωμάτων των αιτούντων.

Μεταναστευτικό και αποσυμφόρηση

Πέμπτος μύθος: ενώ η αποσυμφόρηση της Μόριας είναι επί της αρχής θετική, στην πραγματικότητα είναι ανεπαρκής και απλώς μεταθέτει το πρόβλημα σε άλλες δομές. Τα hotspots στα νησιά, τα οποία επιτελούν ρόλο υγειονομικής ζώνης θα πρέπει να αντικατασταθούν από κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, με περισσότερα του ενός σε κάθε περιφέρεια.

Μάλιστα, η ύπαρξη hotspots στα νησιά και ο συνακόλουθος μαζικός γεωγραφικός περιορισμός, πέρα από αντισυνταγματικός δεν προβλέπεται στην κοινή δήλωση ΕΕ- Τουρκίας. Πρόκειται για πολιτική επιλογή που εμμέσως επιβάλλουν το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες στην Ελλάδα, χωρίς να έχουμε αναλάβει επισήμως την οποιαδήποτε τέτοια δέσμευση.

Έκτος μύθος: τα προαναχωρησιακά κέντρα είναι ήδη κλειστά. Μάλιστα επί ΣΥΡΙΖΑ είχαμε πολύμηνες διοικητικές κρατήσεις, αντιθέτως προς το νόμο, ακόμα και ανθρώπων, για τους οποίους η επιστροφή στη χώρα προέλευσης ήταν αδύνατη. Αυτά για τα περί δήθεν επιεικούς στάσης του ΣΥΡΙΖΑ που θα “θεραπευθεί” από την κυβερνητική αυστηρότητα της ΝΔ.

Έβδομος μύθος: η διακηρυσσόμενη αύξηση των επιστροφών σε χώρες προέλευσης συνιστά απλή διακήρυξη και στην πραγματικότητα ταυτοχρόνως έκφραση αμηχανίας και λαϊκισμό. Δεν κρατούμε τα κλειδιά των άλλων κρατών. Μπορείς να επιστρέψεις μόνο εκείνους που τους δέχονται άλλα κράτη, όταν τους δέχονται.

Όγδοος μύθος: η κατάρτιση λίστας ασφαλών χωρών, προκειμένου με fast track διαδικασίες να απορρίπτονται οι προερχόμενοι από αυτές, δεν είναι κάτι νέο (η λίστα υπάρχει), αφετέρου η fast track διαδικασία είναι παράνομη βάσει του εγχωρίου αλλά και του διεθνούς δικαίου. Η ΕΕ θεωρεί διάφορα κράτη ως ασφαλείς τρίτες χώρες βάσει μιας σειράς κριτηρίων, αλλά στην πραγματικότητα στη βάση των πολιτικών υπολογισμών της.

Η κρίση όμως για την απόδοση ή όχι διεθνούς προστασίας σε όλους τους αιτούντες ασύλου οφείλει να είναι πάντα εξατομικευμένη παρότι στην πράξη η παραβίαση αυτού του δεσμευτικού κανόνα διεθνούς δικαίου είναι διαρκής και στη χώρα μας. Το αδιέξοδο δε, αυτής της πολιτικής της ΕΕ καθίσταται οφθαλμοφανές στην περίπτωση της Τουρκίας, την οποία η ΕΕ με κάθε τρόπο αποπειράται να κατηγοριοποιήσει ως ασφαλή τρίτη χώρα για τους Σύριους, ενώ ορθώς δεν την αναγνωρίζει ως τέτοια για τους ίδιους τους Τούρκους.

Νόμος δεύτερης ευκαιρίας

Ένατος μύθος: οι παλινωδίες –όλες εκτός τόπου και χρόνου– άλλοτε περί κατάργησης των επιτροπών ασύλου β’ βαθμού και άλλοτε περί δ’(!) βαθμού (εννοεί η κυβέρνηση μήπως το δικαίωμα στην έφεση ενώπιον των δικαστηρίων;) όχι μόνο δεν επιταχύνουν τη διαδικασία για το άσυλο, αλλά αντιθέτως την μπλοκάρουν ακόμα περισσότερο. Σταθερές σχέσεις εργασίας, περισσότερες προσλήψεις (ορθώς εξαγγέλθηκαν) και διοικητική αναδιάρθρωση του πρώην υπουργείου χρειάζονται, όχι επικοινωνιακοί εντυπωσιασμοί.

Δέκατος μύθος: η διεθνοποίηση του προβλήματος δεν έγκειται σε επιστολές καλών προθέσεων, αλλά στην άρνηση της Ελλάδας να αποτελεί υγειονομική ζώνη και αποθηκευτικό χώρο της ΕΕ. Είναι, λοιπόν, η μετακίνηση πληθυσμών κίνδυνος για την Ελλάδα; Υπό όρους ναι. Χωρίς σχέδιο, κάθε τέτοια συνθήκη θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια και την ευημερία πρώτα αυτών που μετακινούνται και έπειτα εκείνων που τους δέχονται. Αντιθέτως, η μετακίνηση πληθυσμών μπορεί να αποτελέσει δυνατότητα για τις χώρες υποδοχής και για μέρος των πληθυσμών αυτών.

Πέρα από μια ανθρώπινη και ταχύρυθμη διαδικασία για το άσυλο, συμβατή με το διεθνές δίκαιο, χρειαζόμαστε ένα νόμο δεύτερης ευκαιρίας, δηλαδή μια νόμιμη οδό παραμονής για όλους εκείνους που δεν θα λάβουν καθεστώς διεθνούς προστασίας. Ένα νόμο που θα καλύπτει όλους εκείνους που θέλουν να ζήσουν και να δημιουργήσουν στην Ελλάδα και οι οποίοι μαθαίνουν ελληνικά, εργάζονται, πηγαίνουν σχολείο, σπουδάζουν κλπ.

Χρειαζόμαστε την ανάλυση και την προσαρμογή της κοινωνίας μας στη νέα εποχή, προκειμένου να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό σε αυτήν. Η άρνηση της πραγματικότητας, ο λαϊκισμός, οι ακροδεξιές θεωρίες, η βαρβαρότητα το μόνο που αφήνουν πίσω τους είναι μίσος και στιγματισμένους λαούς. Η νηφαλιότητα, ο ανθρωπισμός, το σχέδιο και η προσαρμογή στα νέα δεδομένα δημιουργούν ισχυρές κι ανεκτικές κοινωνίες.