Ο πρώτος απολογισμός της επίσκεψης Πομπέο – Το “φασούλι” για τον Περσικό

Η υπογραφή της ελληνοαμερικανικής αμυντικής συμφωνίας από τους δύο υπουργούς Εξωτερικών Νίκος Δένδια και Μάικ Πομπέο συνιστά ένα αποφασιστικό βήμα στην υπό διαμόρφωση στρατηγική σχέση της Ελλάδας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αμερικανική πλευρά πήρε πολλά και έδωσε συγκριτικά λίγα. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι το μοναδικό κριτήριο για την αξιολόγηση της συμφωνίας.

Τα αρμόδια κυβερνητικά στελέχη θεωρούν πως δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για κάτι πολύ σημαντικότερο, πως η σφυρηλάτηση της στρατηγικής σχέσης εκ των πραγμάτων θα λειτουργήσει σαν ομπρέλα ασφαλείας για την Ελλάδα. Μπορεί, λοιπόν, ο Μάικ Πομπέο να μην έδωσε ξεκάθαρες εγγυήσεις για την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας, αλλά το κλίμα φάνηκε από το γεγονός ότι έκανε ένα βήμα μπροστά όσον αφορά τις τουρκικές επιθετικές κινήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ.

Όχι μόνο εξέφρασε ρητά την αντίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών στις πειρατικές γεωτρήσεις της Άγκυρας, αλλά και υπογράμμισε πως δεν θα τις επιτρέψουν. Η δήλωση-δέσμευση είναι βαρυσήμαντη, αλλά, από την άλλη πλευρά, οι Τούρκοι έχουν ήδη πραγματοποιήσει δύο γεωτρήσεις, χωρίς η Ουάσιγκτον να λάβει δραστικά μέτρα για να τις αποτρέψει. Ως εκ τούτου είναι δικαιολογημένες κάποιες επιφυλάξεις. Υπήρξαν, βέβαια, πληροφορίες ότι παρασκηνιακά παρενέβη για να αποτρέψει αμερικανικές εταιρείες να προσφέρουν στην Τουρκία αναγκαία για τις γεωτρήσεις τεχνογνωσία, αλλά είναι προφανές ότι αυτό δεν αρκεί.

Αν και ο Μάικ Πομπέο ρωτήθηκε ευθέως για το ζήτημα των εγγυήσεων προς την Ελλάδα, όπως αναμενόταν, απέφυγε να δώσει σαφή απάντηση. Κι αυτό, παρότι η αμυντική συμφωνία που υπέγραψαν σήμερα οι δύο υπουργοί Εξωτερικών προσφέρει στις Ηνωμένες Πολιτείες στρατιωτικές διευκολύνσεις μεγάλης σημασίας για την αμερικανική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή.

Ανέτοιμη η Ουάσιγκτον – Την μπάλα στην κερκίδα ο Πομπέο

Ο Αμερικανός αξιωματούχος δεν θα μπορούσε να πράξει διαφορετικά όσον αφορά την παροχή επίσημων εγγυήσεων. Μία τέτοια δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών μπορεί να τις φέρει αντιμέτωπες με την Τουρκία. Ως εκ τούτου, είναι απόφαση που δεν λαμβάνεται εύκολα και που βέβαια δεν την ανακοινώνει ο υπουργός Εξωτερικών σε συνέντευξη Τύπου.

Η Ουάσιγκτον είναι ανέτοιμη να κάνει αυτό το κρίσιμο βήμα, αφού προσπαθεί να βρει τρόπο να αποσπάσει την Τουρκία από την αγκαλιά της Ρωσίας και να την επαναφέρει στο δυτικό στρατόπεδο. Αξίζει, ωστόσο, να τονιστεί ότι προς το παρόν οι προσπάθειες αυτές δεν έχουν φέρει αποτέλεσμα. Και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα φέρουν ούτε στο μέλλον, αφού ο Ταγίπ Ερντογάν είναι ξεκάθαρο πως δεν εμπιστεύεται τους Αμερικανούς.

Αυτόν τον καιρό, άλλωστε, στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Άγκυρας κυριαρχεί το ζήτημα της βορειοανατολικής Συρίας, το εάν ο τουρκικός στρατός θα εισβάλει στην περιοχή που ελέγχουν οι Κούρδοι του YPG, όπως ευθέως απειλεί σε όλους τους τόνους η Άγκυρα. Μία τέτοια εισβολή θα φέρει την Ουάσιγκτον σε επώδυνο δίλημμα: εάν οι εκεί αμερικανικές δυνάμεις αποσυρθούν και δεν λειτουργήσουν σαν ασπίδα για τους Κούρδους του YPG, το κύρος και κυρίως η αξιοπιστία των Ηνωμένων Πολιτειών θα καταρρακωθεί διεθνώς.

Εάν εγκαταλείψουν πιστούς συμμάχους, ενώ και ο πρόεδρος Τραμπ και αρμόδιοι υπουργοί του έχουν δηλώσει ότι δεν θα επιτρέψουν στους Τούρκους να «σφαγιάσουν» τους Κούρδους, είναι προφανές πως οι χώρες της περιοχής και όχι μόνο θα πάψουν να εμπιστεύονται την Ουάσιγκτον και ως εξ αυτού να στηρίζονται πάνω της. Μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, η οποία εκ των πραγμάτων θα υποχρεωθεί να κάνει δεύτερες σκέψεις όσον αφορά στην επιλογή της να ταυτιστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό με τον αμερικανικό παράγοντα. Το γεγονός ότι στην Ουάσιγκτον υπάρχει εσωτερική πολιτική αναταραχή δεν συνιστά επαρκή δικαιολογία.

Μας θέλουν στον Περσικό Κόλπο

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών έφτασε στην Αθήνα νωρίς το βράδυ της Παρασκευής, όπου στο αεροδρόμιο τον υποδέχθηκε ο Έλληνας ομόλογός του. Είχε προηγηθεί η σύντομη επίσκεψή του στο Μαυροβούνιο και στη Βόρεια Μακεδονία με στόχο να συζητήσει με τις εκί κυβερνήσεις τον ρόλο των δύο μικρών βαλκανικών χωρών στο ΝΑΤΟ. Το Μαυροβούνιο εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 2017 και η Βόρεια Μακεδονία βρίσκεται ήδη σε διαδικασία ένταξης.

Ο Μάικ Πομπέο θα παραμείνει στην Αθήνα περισσότερο από δύο ημέρες. Υπενθυμίζουμε ότι ο τελευταίος υπουργός Εξωτερικών που είχε έλθει, ο Τζον Κέρι, (4 Δεκεμβρίου 2015) είχε μείνει ελάχιστες ώρες και στη συνέχεια είναι πάει στην Τουρκία. Ο Αμερικανός αξιωματούχος συναντήθηκε με τον Έλληνα πρωθυπουργό και θα έχει δεύτερη συνάντηση αύριο Κυριακή. Επίσης είχε συναντήσεις με τον Έλληνα ομόλογό του Νίκο Δένδια και τον υπουργό Άμυνας. Ας σημειωθεί ότι ο Νίκος Παναγιωτόπουλος είχε τηλεφωνική επικοινωνία την Παρασκευή με τον Αμερικανό ομόλογό του Μάρκ Έσπερ.

Όπως αυτός σημείωσε σε ανάρτησή του στο twitter ευχαρίστησε τον Έλληνα υπουργό, γιατί η Ελλάδα είναι ένα από λίγα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ που δαπανούν πάνω από το 2% του προϋπολογισμού τους για την άμυνα. Αφού χαρακτήρισε την Ελλάδα πιστό φίλο των σύμμαχο των ΗΠΑ, σημείωσε ότι την προέτρεψε να συμμετάσχει στη διεθνή πρωτοβουλία για την προστασία κρίσιμων συμφερόντων στον Κόλπο.

Το σημείο αυτό δεν σχολιάστηκε, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Ουάσιγκτον έχει ζητήσει από την Αθήνα να συμμετάσχει με φρεγάτα στη δύναμη που θα αναπτυχθεί στον Περσικό Κόλπο, η οποία βέβαια θα στρέφεται εναντίον του Ιράν. Όπως είναι προφανές οι Αμερικανοί θέλουν τα πάντα και προσφέρουν λίγα. Είναι επίσης προφανές πως εάν η Ελλάδα εμπλακεί με τη ναυτική συμμετοχή στη εν εξελίξει διαμάχη στον Περσικό Κόλπο θα ακυρώσει σε μεγάλο βαθμό τη μέχρι τώρα πολιτική της στη Μέση Ανατολή. Θα ταυτιστεί πλήρως με τον άξονα Ηνωμένες Πολιτείες – Ισραήλ – Σαουδική Αραβία.

Ο Στρατηγικός Διάλογος

Ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα Τζέφρι Πάιατ, πάντως, έγραψε στα social media ότι η επίσκεψη Πομπέο «έρχεται σε μια στιγμή εξαιρετικής ευκαιρίας για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις και εμβαθύνει τους δεσμούς στους τομείς των επενδύσεων, της ενέργειας, της άμυνας και πολλών άλλων». αν και στο κέντρο της επίσκεψης βρίσκεται η υπογραφή της αμυντικής συμφωνίας, στο τραπέζι βρέθηκαν ενεργειακά, γεωοικονομικά και ευρύτερα γεωπολιτικά ζητήματα.

Οι συνομιλίες του Μάικ Πομπέο με Έλληνες αξιωματούχους ουσιαστικά είναι μέρος του δεύτερου γύρου του Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδας-ΗΠΑ, ο οποίος θα συνεχιστεί Δευτέρα και Τρίτη σε επίπεδο υπηρεσιακών παραγόντων. Για τον σκοπό αυτό βρίσκονται στην Αθήνα έξι ανώτατα στελέχη από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το Πεντάγωνο και το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας.

Η Ελλάδα αναδεικνύεται σταδιακά σε παίκτη-κλειδί για τα αμερικανικά στρατηγικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή. Η διολίσθηση της Τουρκίας προς τη Ρωσία, μάλιστα, προσδίδει σ’ αυτή την αλλαγή μονιμότερο χαρακτήρα, αν και ακόμα βρισκόμαστε σε μεταβατική περίοδο. Η  αμυντική συμφωνία παραχωρεί στους Αμερικανούς στρατιωτικές διευκολύνσεις σε ελληνικές στρατιωτικές βάσεις.

Σε αντάλλαγμα, οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις αποκτούν πρόσβαση σε στρατιωτική τεχνολογία αιχμής, εγγύηση για την ασφάλεια της χώρας, ενώ κρίσιμη είναι και η από κοινού εκπαίδευση Ελλήνων και Αμερικανών χειριστών ελικοπτέρων στο Στεφανοβίκειο Βόλου και μία γενικότερη ενίσχυση της στρατηγικής σχέσης της Ελλάδας με τις ΗΠΑ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, πάντως, η σύμπτωση ότι η επίσκεψη Πομπέο συμπίπτει χρονικά με την ανακοίνωση της επιβολής δασμών σε 150 ευρωπαϊκά προϊόντα, μεταξύ των οποίων είναι και ελληνικά.