Εθνική ασφάλεια: Τα ίδια Παντελάκη μου τα ίδια Παντελή μου!

Μια από τις πολλές εκδοχές της λαϊκής ρήσης «τα ίδια Παντελάκη μου τα ίδια Παντελή μου» παραπέμπει στην ενετική κατοχή της Κρήτης όταν παρά την σκληρή αντίσταση τα πράγματα ολοένα και χειροτέρευαν. Ένα φιλότιμο παλικάρι-οπλαρχηγός με το όνομα Παντελής προσπαθούσε να εμψυχώσει καλλιεργώντας ελπίδες για επερχόμενη απελευθέρωση, οπότε οι απελπισμένοι κρητικοί συνήθιζαν να του λένε «τα ίδια Παντελάκη μου τα ίδια Παντελή μου». Κάτι ανάλογο θυμίζει μεταψυχροπολεμικά η περί εγγυήσεων και συμμαχικής στρατιωτικής βοήθειας παραφιλολογία.

“Εγγύηση”, δήθεν, θα είχαμε, επειδή ενταχθήκαμε στην στρατηγικά ανυπόστατη Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (το γνώριζαν και τα νήπια ευρωπαϊκών σπουδών). Είδος εγγύησης ήταν δήθεν η συμμετοχή στην ΕΕ εντός της οποίας τα διλήμματα ασφαλείας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεών της είναι τα πλέον σημαντικά. Συναφώς, είναι και η γνωστή ρήση του Joffe «η Αμερική με την στρατηγική παρουσία της έσωζε τους Ευρωπαίους από τους εαυτούς τους».

Αυτό οφείλεται, όπως υποστηρίξαμε και εμείς σε Αγγλική μονογραφία ότι οι εθνική στρατηγική των ΗΠΑ δημιούργησε ένα “στρατηγικό θερμοκήπιο” μέσα στο οποίο η ΕΟΚ είχε την πολυτέλεια να αναπτύξει το κατά τα άλλα πολύ σημαντικό κοινοτικό νομικό κεκτημένο. Και επειδή η ουσία, εν τέλει, βρίσκεται στις ειδοποιούς διαφορές και στα εξειδικευμένα επιχειρήματα και όχι στους αφορισμούς, αυτός ήταν ο λόγος που στην Ελλάδα με πολύ μεγάλο κόστος λόγω επιθέσεων από όσους αναμένουν τους Ευρωπαίους να κοχλάσουν μέσα σε ένα διεθνιστικό εθνικό καζάνι, υποστηρίξαμε ουκ ολίγες φορές ότι η Ελλάδα είχε πολλά να κερδίσει αν κατανοηθεί ότι η ΕΕ είναι ένας νομικός γίγαντας και ένας πολιτικός/στρατηγικός νάνος.

Καμιά ωφέλεια δεν θα υπάρξει και μόνο ζημιές θα έχουμε εάν δεν γίνει κατανοητό, επιτέλους, ότι η Ελλάδα δεν «ανήκει στην Δύση» αλλά ότι είναι κυρίαρχο κράτος που συμμετέχει στους δυτικούς θεσμούς με ισότιμο και κυρίαρχο τρόπο. Μόνο εάν αυτό είναι η κυρίαρχη παραδοχή από τους συντελεστές της εθνικής στρατηγικής θα μπορούσε η Ελλάδα όχι να τύχει εγγυήσεως –τέτοια πράγματα δεν ισχύουν– αλλά να ενισχύσει την δική της αυτεξούσια και αξιόπιστη στρατηγική.

Μόνο εάν γίνει πλήρως κατανοητό πως είμαστε ενταγμένοι με ισότιμο τρόπο στους Δυτικούς θεσμούς μπορούμε να διεξάγουμε διαπραγματεύσεις, να κάνουμε συναλλαγές συμφερόντων και να ωφεληθούμε. Εξόφθαλμα, τίποτα από όλα αυτά δεν ίσχυσε με αποτέλεσμα αντί διαπραγμάτευσης γονατιστοί δεχθήκαμε μνημόνια με τα γνωστά αποτελέσματα. Το ίδιο ακριβώς ισχύει για την Συμφωνία των Πρεσπών επειδή όπως οι ίδιοι οι δράστες ομολόγησαν όταν τσακώθηκαν δεν κάναμε συναλλαγές στην βάση του δικού μας συμφέροντος παρά μόνο εμείς οι ίδιοι προτείναμε το για εμάς χείριστο.

Σαπουνόφουσκες που κάποια στιγμή σκάνε

Πολλές κραυγές λοιπόν και υπονοούμενα περί τους γρίφους του Αμερικανού υπουργού εξωτερικών Μάικ Πομπέο στην Αθήνα (οι οποίοι, υπογραμμίζουμε, υπό άλλες προϋποθέσεις θα ήταν σημαντικές, τουτέστιν εάν εμείς διαθέταμε εθνική στρατηγική). Για την ελληνική στρατηγική στην παρούσα συγκυρία υποχρεωτικά θα επανέλθουμε. Εδώ στεκόμαστε σε μερικές ακόμη επισημάνσεις με αφορμή τις δηλώσεις του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών και τα πολλά που ακούστηκαν ή γράφτηκαν.

Κατ’ αρχάς, παραφιλολογία και όχι έγκυρες αναλύσεις θα έχουμε πάντα και γ’ αυτό πρέπει να μάθουμε δύο πράγματα απαράβατα, που ισχύουν σε βιώσιμα κράτη που διαθέτουν στρατηγική κουλτούρα: Πρώτον, όσες αναλύσεις –ιδιωτών ή κρατώ– δεν εδράζονται στα αξιώματα του (Θουκυδίδειου) Παραδείγματος κάθε κρατοκεντρικού συστήματος είναι εξ αντικειμένου ανυπόστατες και επικίνδυνες. Για να παραφράσουμε τον Κονδύλη, είναι σαπουνόφουσκες που κάποια στιγμή σκάνε και μας προσγειώνουν ανώμαλα.

Έτσι ας το κάνουμε τελείως σαφές: Η ανάλυση της διεθνούς πολιτικής που προσδιορίζει και οριοθετεί την εθνική μας στρατηγική είναι το αντίστοιχο της ιατρικής και λάθος διάγνωση σημαίνει λάθος θεραπεία και ζημιές ή θάνατο. Θουκυδίδης/αξίωμα: «Η ελπίδα, παρηγοριά την ώρα του κινδύνου, όσους την έχουν από περίσσια δύναμη κι αν τους βλάψη δεν τους καταστρέφει όσοι όμως, στηριγμένοι πάνω της, τα παίζουν όλα για όλα (γιατί απ’ τη φύση της είναι σπάταλη), μονάχα όταν αποτύχουν την γνωρίζουν, όταν πιά, για κείνον που έκαμε τη γνωριμία της, δεν έχη απομείνει τίποτε για να το προφυλάξη απ’ αυτήν» [διάλογος Αθηναίων–Μηλίων, μετάφραση Βενιζέλου, γραμματική αρχικού].

Μήπως, εν τέλει, όπως ο υποφαινόμενος το ερμηνεύει, απελπισμένοι από το έλλειμμα εθνικής στρατηγικής εναποθέσαμε πολλές «ελπίδες» στο ενδεχόμενο Αμερικανοί, Δανοί, Γάλλοι ή άλλοι αλεξιπτωτιστές να μας υπερασπιστούν εάν η Τουρκία μας επιτεθεί; Μα γιατί η Τουρκία να επιτεθεί διερωτάται κανείς εύλογα; Επειδή εξόφθαλμα δεν διαθέτουμε στρατηγική κατευνάζουμε. Αναμενόμενα, η Άγκυρα δεν χρειάζεται να δώσει μάχη για να κερδίσει τον πόλεμο ενώ οι χείμαρροι ανορθολογισμού που εισρέουν πιθανότητα αντί αποτροπής θα έχουμε (και) ένοπλη πολεμική σύγκρουση.

Κράτη με επιτελική οργάνωση

Ας μην νομίζουμε πως κράτη με άρτια επιτελική οργάνωση δεν τα βλέπουν αυτά. Όσες αγκαλιές, φιλίες και δηλώσεις και αν έχουμε, οι μεγάλες δυνάμεις οδηγούν πάντα τον αναλώσιμο στην κλίνη του Προκρούστη των αδιάλειπτων στρατηγικών παιγνίων. Το ίδιο ακριβώς ισχύει για την Κύπρο για την οποία κανείς πρέπει να είναι μάγος για να ανακαλύψει ποια είναι η στρατηγική της Αθήνας. Τι σκέφτεται η Αμερική όταν όλοι οι Έλληνες –-μόλις πρόσφατα ο κύπριος πρόεδρος με την Αθήνα χειροκροτούσα-– καλεί για “λύση” Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας που καταλύει την Κυπριακή Δημοκρατία και θέτει την Μεγαλόνησο υπό τελεσίδικο τουρκικό έλεγχο.

Δεύτερον, αν και ακούγοντας τον όρο θεωρία κάποιοι ανατριχιάζουν, εξ ου και αναγκαστήκαμε εδώ στο SLpress να γράψουμε σχετικό άρθρο. Για να εξηγήσουμε όπως και αλλού, βασικά, ότι ο όρος «θεωρία» είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Θεωρία αξίζει να ονομάζεται μια ανάλυση όταν είναι συμβατή με τα αξιώματα και στην βάση αυτή ερμηνεύει τους προσανατολισμούς και τις προϋποθέσεις κάθε συγκυρίας.

Σχετικά, υπογραμμίζουμε ότι η θεωρία των συμμαχιών είναι εξόχως αναπτυγμένη και θεμελιωμένη κυρίως από Αμερικανούς στρατηγιστές όπως οι Waltz, Walt και Mearsheimer, οι οποίοι, ακριβώς, περιγραφικά και αξιολογικά ουδέτερα εδράζουν τις θεωρήσεις τους στα Θουκυδίδεια αξιώματα. Μιας και πλέον ξοδεύουμε κολοσσιαίους σπάνιους πόρους για τις διεθνείς σπουδές καλό θα ήτανε να κυριαρχήσουν όχι ιδεολογήματα αλλά αναλύσεις που περιγράφουν τον πραγματικό και όχι κάποιο φανταστικό κόσμο. Το δε κράτος απαιτείται να προσέχει ποιος το “συμβουλεύει“ γιατί ο επιστημονικός τίτλος παγκοσμίως δεν είναι τεκμήριο αξιόπιστων αναλύσεων.

Πρωτίστως, θα λέγαμε, το ίδιο το κράτος απαιτείται να διαθέτει πανίσχυρα κρατικά επιτελεία παρακολούθησης, ανάλυσης, στάθμισης, εκτίμησης των προσανατολισμών της διεθνούς πολιτικής και της κατάστασης ανά πάσα στιγμή. Επίσης χάραξης στρατηγικών σχεδίων και εναλλακτικών αποφάσεων αξιοποίησης των συντελεστών ισχύος που διαθέτουμε. Αυτό συμπεριλαμβάνει τυπικές ή άτυπες συμμαχίες που απαιτείται να εδράζονται σε συμφέροντα και συναλλαγές που δεν είναι εφικτές εάν εμείς οι ίδιοι δεν ορίσουμε τα ιεραρχημένα εθνικά συμφέροντα και εάν δεν αξιοποιούμε την δική μας ισχύ επαρκώς.

Σωστή γνώση περί τις συμμαχίες

Σωστή γνώση περί τις συμμαχίες απαιτεί κατανόηση του γεγονότος πως η προαναφερθείσα ένταξη της Ελλάδας αρχές της δεκαετίας του 1990 στην ΔΕΕ ή σήμερα τυχόν πολιτικές τοποθετήσεις Γάλλων, Αμερικανών ή άλλων, δεν αποτελούν κάποιου είδους εγγύηση της Ελληνικής Εθνικής ασφάλειας.

Υπό την προϋπόθεση ότι εμείς διαθέτουμε αξιόπιστη εθνική στρατηγική, επαναλαμβάνουμε και υπογραμμίζουμε, τέτοιες δηλώσεις, ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται με εδραίες συναλλαγές και συμφωνίες, οι περισσότερες αθέατες και “κάτω από το τραπέζι”, μπορούμε να τις εντάξουμε στον δικό μας στρατηγικό σχεδιασμό και να υιοθετήσουμε αποφάσεις που εκπληρώνουν τα ιεραρχημένα εθνικά συμφέροντα με πρώτιστο και έσχατο συμφέρον την κυριαρχική μας ακεραιότητα που συμπεριλαμβάνει τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου που αφορούν την Ελληνική Επικράτεια.

Το έχουμε γράψει και ξαναγράψει αλλά επειδή είναι μείζον το συνοψίζουμε και εδώ: Βιώσιμο είναι εκείνο το κράτος που διαθέτει επαρκή ισχύ και στρατηγική για να εκπληρώσει τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου που αφορούν την κυριαρχία της Επικράτειάς του.

Δηλώσεις λοιπόν όπως αυτές του Αμερικανού υπουργού εξωτερικών ενδέχεται να είναι υπό όρους και εάν εμείς δεν τρέφουμε φλούδες ελπίδες περί “εγγύησής μας και διάσωσής μας από τον ύπνο τον αξύπνητο”, ενισχυτικές. Αυτή η ενίσχυση στην στρατηγική ανάλυση ονομάζεται εξωτερική εξισορρόπηση τουτέστιν τυπική ή πιο συχνά άτυπη συμμαχία. Είναι η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος της εθνικής στρατηγικής ενός κράτους. Η άλλη όψη είναι η εσωτερική εξισορρόπηση, τουτέστιν οι δικοί μας συντελεστές ισχύος. Αυτό όμως είναι μεγάλο ζήτημα για να επεκταθούμε εδώ και μπορούμε να επανέλθουμε.