Ρώσος αναλυτής: Έλληνες-Αρμένιοι καλά θα κάνουν να είναι έτοιμοι για το νεοοθωμανικό γιαταγάνι
13/10/2019
Γράφει ο Γιεβγένι Κρούτικοφ –
Μτφρ. Σωτήρης Δημόπουλος
Η τουρκική επιχείρηση στη Συρία προκάλεσε αγανάκτηση στη Δύση και αυτό εξηγείται όχι μόνο από ανθρωπιστικούς λόγους. Το έδαφος που εισήλθε ο τουρκικός στρατός αποτελούσε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Υπάρχουν πολλά σημάδια ότι η Άγκυρα τρέφει όνειρα της ανασύστασής της. Και είναι πιθανό αυτό να το κάνει με ένοπλα μέσα. Εκτός από τις ΗΠΑ, με τον μεσσιανισμό και την πίστη τους στη δική τους παντοδυναμία, υπάρχουν πολύ λίγες χώρες που ανοιχτά επιδιώκουν την αυτοκρατορική σκέψη. Από αυτές, η Τουρκία είναι σχεδόν η μόνη που ενσωματώνει αυτές τις ιδέες στην πράξη.
Χρησιμοποιώντας και ένοπλες εισβολές σε γειτονικές χώρες, απειλώντας, για χάρη των αυτοκρατορικών φιλοδοξιών της, να καταστραφούν οι σχέσεις της τόσο με τους παραδοσιακούς συμμάχους της όσο και με υπερεθνικούς θεσμούς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση ή το ΝΑΤΟ. Ποιο είναι το νόημα όλων αυτών;
Το 2011, ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου δημοσίευσε ένα βιβλίο με τον τίτλο “Στρατηγικό βάθος. Η διεθνής κατάσταση της Τουρκίας “, η οποία αργότερα έγινε γνωστή με το συντομογραφημένο τίτλο “Στρατηγικό βάθος” (Stratejik derinlik). Αυτό το θεμελιώδες έργο θεωρείται η βάση της θεωρίας του νεο-οθωμανισμού, αν και ο ίδιος ο Νταβούτογλου για λόγους τακτικής αρνήθηκε αυτόν τον όρο.
Ωστόσο, η εξωτερική πολιτική της Άγκυρας ακολούθησε αυτές τις ιδέες για πολύ καιρό πριν την επίσημη έκδοσή τους. Ο «αυτοκρατορισμός» και ο νεο-οθωμανισμός πέρασαν και στο στρατιωτικό πεδίο το ίδιο έτος του 2011. Τότε, η κυβέρνηση Άσαντ στη Συρία βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης και η Τουρκία αποφάσισε ότι για πρώτη φορά είχε την ευκαιρία να προχωρήσει στην επίθεση με ελάχιστες απώλειες και μόνο κέρδη για την εσωτερική της εικόνα.
Αρχικώς, ο Νταβούτογλου εφηύρε το αξίωμα του «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες», το οποίο στην πράξη έπρεπε να σημαίνει τη μέγιστη χρήση της «ήπιας δύναμης» σε σχέση με αυτές των γειτόνων της Τουρκίας, που είχαν στο παρελθόν τεθεί σε τροχιά επιρροής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο απόγειο της επιτυχίας της.
Η ήπια δύναμη δεν είναι αρκετή στο νεοοθωμανικό γιαταγάνι
Γρήγορα έγινε σαφές ότι η «μαλακή δύναμη» με την κλασική της έννοια δεν ήταν αρκετή και στη Τουρκία διαχέεται η νέα συνταγή «εκμηδενισμένοι γείτονες – μηδενικά προβλήματα». Τώρα αυτό σήμαινε ήδη την παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών που κάποτε ανήκαν στην Οθωμανική αυτοκρατορίας.
Ο Νταβούτογλου επέμενε στη θεωρία της δημιουργίας αντισταθμισμάτων σε ολόκληρο τον «μετα-οθωμανικό» χώρο, της σταδιακής εξόδου από τη «δυτική ομπρέλα» και του ξεχωριστού ρόλου της Τουρκίας στη συγκεκριμένη περιφέρεια.
Το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χρειαζόταν επειγόντως μια παρόμοια ιδεολογία. Ο Ερντογάν έπρεπε να απαλλαγεί από την κυριαρχία του στρατού στην κοινωνία, να επιταχύνει την οικονομική ανάπτυξη και να κάνει συμπαγή τον πληθυσμό. Κάτω από όλα αυτά, οι ιδέες του νεο-οθωμανισμού ταίριαξαν τέλεια.
Εντός της Τουρκίας, αυτές οι ιδέες και τα συνθήματα έχουν βρει κατανόηση και υποστήριξη και τώρα, σύμφωνα με διάφορες πηγές, η πλειοψηφία του πληθυσμού της χώρας (εκτός από μέρος των Κούρδων) υποστηρίζει πλήρως τα επεκτατικά και τα αυτοκρατορικά σχέδια.
Η πολυετής προπαγάνδα, συμπεριλαμβανομένων και των τηλεοπτικών σειρών για τους “απογόνους του Ερτογρούλ” και την “Χρυσή εποχή του Σουλεϊμάν”, έπεισαν τους Τούρκους ότι μια νέα οικονομική ανάπτυξη ήταν δυνατή μόνο μέσω εξωτερικής επέκτασης. Εξ αρχής η θεωρία του νεο-οθωμανισμού οικοδομήθηκε πάνω σε τέσσερα θεμέλια: το αίμα, τη γλώσσα, το έδαφος και την οθωμανική σκέψη.
Το αίμα και η γλώσσα – εδώ σχεδόν τα πάντα είναι ξεκάθαρα. Στόχος έγιναν όλοι οι τουρκόφωνοι λαοί ή οι κληρονόμοι τους. Πρώτα απ’ όλα, πρόκειται για τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, τη ρωσική περιοχή Βόλγα, την Κριμαία, τους Γκαγκαούζους της Μολδαβίας, τη Βόρεια Κύπρο, το Αζερμπαϊτζάν, την τουρκική μειονότητα στη Βουλγαρία και τη «Μακεδονία», τους Τούρκους της Συρίας και τις ιστορικές τουρκομανικές κοινότητες με ιδιαίτερη επιρροή στην Παλαιστίνη και τη Σαουδική Αραβία.
Μέχρι το Σινικό Τείχος
Ο κάποτε πρωθυπουργός Τουργκούτ Οζάλ είχε διατυπώσει απρόσεκτα το σύνθημα “Μεγάλη Τουρκία από τη Μεσόγειο Θάλασσα μέχρι το Σινικό Τείχος”, το οποίο στη συνέχεια του προκάλεσε για καιρό αρκετές συνέπειες. Ο αντικαταστάτης του, μετά από καιρό, ο πιο προσεκτικός και οξυδερκής Νταβούτογλου τέτοια δεν είπε, αλλά γι’ αυτά έδρασε.
Η τουρκική “μαλακή ισχύς” δούλεψε στο φουλ. Οι υποστηρικτές του κόμματος του Ερντογάν σχεδόν επίσημα άρχισαν να αυτοαποκαλούνται Osmanli torunu – “απόγονοι των Οθωμανών”. Το πρώτο θύμα υπήρξε οι παραδοσιακά φιλικές σχέσεις με το Ισραήλ, οι οποίες μέχρι το 2010 θεωρήθηκαν ως μια στρατηγική συμμαχία των δύο μόνο μη-αραβικών, δημοκρατικών και κοσμικών κρατών στη Μέση Ανατολή.
Μετά τον πόλεμο της Γάζας για το 2008-2009, η κυβέρνηση του Ερντογάν ανοιχτά στήριξε τους Παλαιστινίους μέχρι τη χρήση βίας κατά των ισραηλινών πλοίων που περιπολούσαν στη Μεσόγειο. Και, κατά έναν εκπληκτικό τρόπο, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι σχέσεις της Άγκυρας με το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρία άρχισαν να βελτιώνονται έντονα στο πλαίσιο μιας γενικής εχθρότητας απέναντι στο Ισραήλ, ενώ οι αυτοκρατορικές φιλοδοξίες των νέων Οθωμανών δεν φαινόταν να ξεφεύγουν από κάτι συνηθισμένο.
Ήταν τότε που προέκυψε και το ζήτημα με τα δύο άλλα θεμέλια του νεο-οθωμανισμού – το έδαφος και την οθωμανική σκέψη. Ως έδαφος άρχισαν να θεωρούν όλες τις χώρες που κάποτε επεκτεινόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Βρέθηκαν αμοιβαίες συμπάθειες, και αρχικώς με τους Αλβανούς. Ο ηγέτης του Κοσσυφοπεδίου, Χατσίμ Θατσι, έφτασε να δηλώσει: “Η Τουρκία είναι το Κόσοβο, το Κόσοβο είναι η Τουρκία”.
Εν μέρει είχε δίκιο, δεδομένου ότι κατά τη διάρκεια των Οθωμανών ξεκίνησε η μαζική μετανάστευση από τη βόρεια Αλβανία στις χώρες της παλαιάς Σερβίας, που αποτέλεσαν τους Αλβανούς του Κοσσυφοπεδίου.
Και στο απόγειο της ακμής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, μέχρι και το 90% των μεγάλων βεζίρηδων, επαρχιακών κυβερνητών, βαλήδων, μπαϊρακτάρηδων, σιλαχτάρηδων, ντεφτερντάρηδων (δηλαδή: διοικητές επαρχιών, υπουργοί των στρατιωτικών και οικονομικών) ήταν Αλβανοί.
“Κοσμική μνήμη” των Βαλκανίων
Τον XVIII αιώνα, η αλβανική οικογένεια Kepryulu ήλεγχε στην πραγματικότητα την Οθωμανική αυτοκρατορία, έχοντας όλες τις κύριες κρατικές και στρατιωτικές θέσεις. Και ο ίδιος ο Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας, ήταν μισός Αλβανός, μισός «Μακεδόνας», και στην πρώτη κυβέρνησή του δεν υπήρχε ούτε ένας Οθωμανός – μόνο Αλβανοί, «Μακεδόνες» και Αμπχάζιοι.
Εν πολλοίς, αυτό καθόρισε και την εθνική πολιτική του Ατατούρκ, που απαγόρευσε σε κρατικό επίπεδο όλες τις εθνικότητες, εκτός από μία, νέα, την τουρκική. Και αυτή η απαγόρευση εξακολουθεί να ισχύει με ορισμένες τροποποιήσεις και στις σύγχρονες τάσεις.
Η επιθετική διείσδυση της Τουρκίας στα Βαλκάνια έγινε ιδιαίτερα αισθητή κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο στη Βοσνία. Η τουρκική “μαλακή ισχύς” φρόντισε για την “αποκατάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς”. Οι Τούρκοι άρχισαν να αποκαθιστούν ιστορικά κτίρια στη Βοσνία και την «Μακεδονία», που χτίστηκαν κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και είναι αναρίθμητα.
