Είναι το La casa de Papel το νέο “Τι να κάνουμε”;

«Κάθε κοινωνική σύγκρουση είναι πεδίο μάχης για τρεις αντίπαλες δυνάμεις: το κατεστημένο, την αντιπολίτευση που αποζητά την ανατροπή της ισχύουσας τάξης και την αντικατάστασή της με μια δική της, καθώς και μια τάση προς την αύξηση της κοινωνικής εντροπίας, την οποία γεννά κάθε κοινωνική σύγκρουση και η οποία, στο πλαίσιο αυτό, είναι δυνατόν να γίνει αντιληπτή ως η δύναμη του Χάους» Γκρέγκορ Μάρκοβιτς.

Ο Βλαντίμιρ Ιλίτς Ουλιάνοφ, γνωστότερος ως Λένιν, εκτός από επαναστάτης ήταν και θεωρητικός της επανάστασης. Η επιτυχία των μπολσεβίκων να επιβάλουν την εξουσία τους οφείλεται εν πολλοίς στην διαπαιδαγώγηση των μαζών από τις επαναστατικές μπροσούρες και εγχειρίδια του Λένιν, όπως “Tα Άμεσα Καθήκοντα του Κινήματος μας”, “Τι να κάνουμε”, “Ένα βήμα μπροστά – δυο βήματα πίσω”…

Σήμερα, παγκόσμιος καθοδηγητής των απανταχού κινημάτων της αμφισβήτησης, αντιπαγκοσμιοποίησης και της αντιπολιτικής δεν υπάρχει. Ούτε έγραψε κανένας καινούργιο “Τι να κάνουμε”. Αλλά και να υπήρχε δεν θα το έγραφε, θα το γύριζε ταινία, σαν –ας πούμε– το La Casa de Papel. Και το ερώτημα είναι εάν ο Álex Pina, ο δημιουργός της καταπληκτικής ισπανικής τηλεοπτικής σειράς του Netflix, La Casa de Papel (Money Heist) που πρωτοπαίχτηκε το 2017 και τον Ιούλιο του 2019 βγήκε το τρίτο season, είναι ο νέος Λένιν.

Αν όχι, θα μπορούσε να είναι ο William Powell, ο συγγραφέας του περιβόητου εγχειριδίου “Ο Τσελεμεντές του Αναρχικού” (The Anarchist Cook Book-1971), με το οποίο έδινε οδηγίες για το πώς να καλλιεργεί κάποιος μαριχουάνα, να φτιάχνει “σπιτική” μεσκαλίνη και LSD, αλλά πώς να κάνει κανείς σαμποτάζ, να φτιάχνει εκρηκτικά, πώς παγιδεύει δρόμους και κτίρια κ.ο.κ.

Ο Λένιν στο La Casa del Papel!

Όμως, αν το καλοσκεφτεί κανείς δεν μπορεί ο Álex Pina να είναι ο νέος William Powell, διότι το έργο του δεν αφορά μοναχικούς λύκους, όπως ο Τσελεμεντές, αλλά καλά οργανωμένες ομάδες με σχέδιο που είναι σε οργανική σχέση-επαφή με τις μάζες. Συνεπώς ο Álex Pina θα μπορούσε να είναι ο νέος Λένιν και το La Casa de Papel το νέο “Τι να κάνουμε”, όπως θα καταδείξουμε πιο κάτω.

Το σίριαλ που τώρα ετοιμάζεται η τέταρτη περίοδός του, χαρακτηρίζεται από δύο μεγάλους επαναστατικούς συμβολισμούς που διατρέχουν όλα τα επεισόδια. Πρώτον, από τη μάσκα του Σαλβαντόρε Νταλί που συμβολίζει την αναρχική παράδοση της Ισπανίας και τον εμφύλιο πόλεμο εκεί. Δεύτερον, από το τραγούδι της ιταλικής αντίστασης Bella Ciao.

Στον τρίτο κύκλο, τον πιο πολιτικό και επαναστατικό, οι καταληψίες του Νομισματοκοπείου που κατάφεραν να τυπώσουν 2,4 δισ. ευρώ και να την κάνουν για μέρη εξωτικά, επιστρέφουν για να κλέψουν τον χρυσό της Τράπεζας της Ισπανίας. Πρόκειται για ένα αυτοκτονικό πρότζεκτ που όμως δικαιολογείται:

Πρώτον, από τον στόχο της απελευθέρωσης του συντρόφου τους που έχει συλλάβει και βασανίζει το κράτος. Στόχο πολύ σημαντικό, όχι μόνο γιατί ανάγει την συντροφικότητα στο επίπεδο του “όλοι για τον ένα”, αλλά και γιατί την τοποθετεί στο κορυφαίο πλαίσιο της οικογένειας, καθώς η ομάδα των ληστών γίνεται μια υβριδικού τύπου οικογένεια.

Δεύτερον, επειδή οι ληστές επιβεβαιώνουν τον ρόλο τους σαν “Ρομπέν των Δασών”, ρίχνοντας χαρτονομίσματα 140 εκατ. ευρώ στη Μαδρίτη από ένα Ζέπελιν, μια πράξη αναδιανομής που εκτός από την ηθική νομιμοποίηση θα εδραιώσει και την στήριξη των μαζών.

Τρίτον, η κρίσιμη διάσταση της ανάληψης του επικίνδυνου ρίσκου από τους ληστές είναι η ανάδειξη ως πρότυπου ενός περιπετειώδους τρόπου ζωής με την αδρεναλίνη να ρέει, με τις κρίσεις των ερωτικών σχέσεων («η αγάπη είναι σαν την τραμπάλα, άλλοτε είσαι πάνω κι άλλοτε κάτω»), με τα εσχατολογικά διλήμματα που κατά πάσα πιθανότητα θα συναντήσει μπροστά του ο επαναστάτης-ληστής.

Η υβριδική τεχνική της επανάστασης

Μέσα από τους ακραίους διαλόγους, ο Πίνα –έχοντας ως δεδομένο πως οι αντικειμενικές συνθήκες για την επανάσταση υπάρχουν– επιχειρεί να ενεργοποιήσει τον υποκειμενικό παράγοντα, επαναφέροντας, πέρα από το δίπολο “αυτοί και εμείς”, τη χαρά της ζωής μέσα από τον έρωτα και τη δράση, άρα μέσα από την αβεβαιότητα, το τυχαίο, το χάος. Ένα χάος, κοινωνικό-οικονομικό-πνευματικό που επιχειρεί να προσπελάσει με ένα κινηματογραφικό εγχειρίδιο διαπαιδαγώγησης των σύγχρονων εξεγερμένων.

Ο αρχηγός-καθηγητής καθορίζει τους μεγάλους στόχους-πυλώνες του συστήματος, επισημαίνει τους ενδιάμεσους και τους μικρότερους και δίνει όλες τις διαστάσεις ενός ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης. Διαχωρίζει τους τακτικούς από τους στρατηγικούς στόχους, επισημαίνοντας την ανάγκη εναλλακτικών αντίμετρων σε κάθε βήμα, σε κάθε γωνία του χρόνου που καραδοκεί ένας απρόβλεπτος “Μαύρος Κύκνος”.

Αποκαλύπτει με συστηματικό τρόπο τις δυνατότητες του αντιπάλου, στρατιωτικές και τεχνολογικές, μελετά τους πολιτικούς του περιορισμούς του και αντιπαρατάσσει υβριδικά κόλπα και τεχνολογίες με στόχο να απορυθμίσει την κρατική μηχανή και να προκαλέσει διανοητική και ψυχολογική σύγχυση, αλλά και ηττοπάθεια στον αντίπαλο. Θα έλεγε κανείς πως οι λαϊκές επαναστάσεις γίνονται πια στα γραφεία και στα εργαστήρια, με τις μάζες απλώς να παίζουν ένα συμπληρωματικό ρόλο πολιτικής πίεσης στους δρόμους. Μοιάζουν έτοιμες, όπως στον Joker να ακολουθήσουν όποιον μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στο σύστημα.

Η κοινωνικοπολιτική ανάλυση που κάνει με απλά λόγια ο καθηγητής, πέρα από κάθε μαρξιστική ρητορική, είναι πειστική και εύκολα αποδεκτή από το μέσο τηλεθεατή-πολίτη που βιώνει τη συνεχή έκπτωσή του και την υποκρισία της εξουσίας. Δεν ξέρουμε τι επιφυλάσσει ο τέταρτος κύκλος, αλλά στον τρίτο η κατάληξη είναι …πόλεμος! Μετά από μία ανεπιτυχή έφοδο της αστυνομίας στο κτίριο της Τράπεζας της Ισπανίας, αλλά κυρίως μετά από μία μπλόφα-παγίδα των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας, ο καθηγητής αντιδρά με την κήρυξη πολέμου.

Έτσι, μια απόπειρα εισβολής των δυνάμεων καταστολής με τανκ στο κτίριο σταματά από ένα αντιαρματικό βλήμα των ληστών με θύματα τους επιβαίνοντες στρατιώτες. Έτσι, πλέον το κράτος νομιμοποιείται να χρησιμοποιήσει ακραία καταστολή και ίσως οι μάζες να αποστασιοποιηθούν… Εκεί, στον τέταρτο κύκλο θα φανούν και οι πραγματικές προθέσεις του Πίνα.