Πέντε μύθοι και αντι-μύθοι για τους Κούρδους
15/11/2019
“Νομίζω ότι ο Ερντογάν έχει μια εξαιρετική σχέση με τους Κούρδους” είπε μεταξύ άλλων ο πρόεδρος Τραμπ κατά την επίσκεψή του Ερντογάν στις ΗΠΑ. Ας προσποιηθούμε ότι δεν γνωρίζει –ή κάνει πως δεν γνωρίζει– επειδή δεν είναι “ειδικός”. Πρόσφατα όμως, δύο νέοι ακαδημαϊκοί στις ΗΠΑ, δημοσίευσαν ένα άρθρο στη Washington Post σχετικά με τους Κούρδους. Σκοπός των Ramzy Mardini και Morgan L. Kaplan είναι να αποδομήσουν πέντε “μύθους” σχετικά με τους Κούρδους που μάχονται στη Συρία. Ο Ramzy Mardini, σήμερα είναι στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο ενώ στο παρελθόν θήτευσε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά και στο γραφείο του πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Ο δε Morgan L. Kaplan είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ ενώ υπήρξε διδακτορικός μαθητής του γνωστού John Mearsheimer. Για να δούμε όμως τι για τους δύο είναι μύθος και εάν πράγματι όσα γράφουν ισχύουν ή όχι.
Μύθος 1. Οι Κούρδοι είναι ένα έθνος που μάχεται για ανεξαρτησία
Δεν ισχύει αυτό, σύμφωνα με τους αρθρογράφους. Ενώ οι Κούρδοι στο Ιράκ έχουν επιδιώξει να ανεξαρτητοποιηθούν, την φιλοδοξία για δημιουργία κράτους δεν την μοιράζονται όλοι οι Κούρδοι και η ανεξαρτησία δεν είναι πάντα άμεσος στόχος. Για το PKK στην Τουρκία, που ιδρύθηκε το 1978, ο αρχικός στόχος της εξέγερσης ήταν ένα ανεξάρτητο κουρδικό κράτος, αλλά το PKK τελικά παραιτήθηκε αυτής του της φιλοδοξίας και πλέον επιδιώκει ίσα δικαιώματα και περιφερειακή αυτονομία.
Στη Συρία, το κουρδικό κόμμα PYD έχει δηλώσει ρητά ότι δεν επιδιώκει ανεξάρτητο κράτος, αλλά περιφερειακή αυτονομία εντός των συνόρων της Συρίας. Στο Ιράκ το Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα ξεκίνησε διαδικασία ανεξαρτητοποίησης το 2017 με δημοψήφισμα, αλλά μετά την βίαιη αντίδραση του Ιράκ έκανε πίσω. Οι Κούρδοι εν τέλει θέλουν κάποιας μορφής περιφερειακή αυτονομία, αυτοδιοίκηση εντός των ορίων του κράτους και κατοχύρωση δικαιωμάτων, όπως αναγνώριση ταυτότητας και γλώσσας.
Οι αρθρογράφοι κατασκευάζουν το δικό τους μύθο, ο οποίος εν μέρει αναιρείται από την ίδια τους την επιχειρηματολογία. Οι Κούρδοι προφανώς και θέλουν ανεξάρτητο δικό τους κράτος κι αυτό επιδίωξαν σε διάφορα στάδια της ιστορικής τους πορείας. Ωστόσο, προσάρμοσαν την στρατηγική τους στις δυνατότητες που υπάρχουν, αφού απέναντί τους είχαν τα τέσσερα κράτη στα οποία κατοικεί το κουρδικό έθνος (Τουρκία, Ιράκ, Συρία και Ιράν). Κοντολογίς, οι Κούρδοι μάχονται σήμερα για ό,τι καλύτερο μπορούν να κερδίσουν δεδομένων των αντίξοων συνθηκών. Τόσο δύσκολο είναι να καταλάβουν το προφανές οι αρθρογράφοι;
Μύθος 2. Οι Κούρδοι είναι ανώτεροι στρατιώτες στο πεδίο της μάχης
Οι αρθρογράφοι διαφωνούν. Θεωρούν ότι οι Κούρδοι υπολείπονται των χαρακτηριστικών και της οργάνωσης που θα τους καταστήσει ικανούς να πολεμήσουν συμβατικά. Αναφέρουν τις πολύ μεγάλες απώλειες των Κούρδων, οι οποίες θα ήταν ακόμα μεγαλύτερες αν δεν είχαν την αμερικανική αεροπορική κάλυψη. Επικαλούνται το γεγονός ότι ήρθαν στα πρόθυρα της κατάρρευσης και σώθηκαν με αμερικανική παρέμβαση το 2014 στο Κομπάνι. Οι αναλυτές θεωρούν πως μπορεί με την στρατιωτική εκπαίδευση από τους ξένους να απέκτησαν πολεμική εμπειρογνωμοσύνη στην αντιτρομοκρατική δράση και στον συμβατικό πόλεμο αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν μεγάλες διαφορές από μονάδα σε μονάδα.
Η αλήθεια είναι ότι είναι γελοίο να ζητάς από τους Κούρδους να υιοθετήσουν τακτικές συμβατικού πολέμου, όταν έχουν απέναντί τους οργανωμένα κράτη, τα οποία διαθέτουν οργανωμένο και καλά εξοπλισμένο στρατό. Το ΡΚΚ στην Τουρκία μόνο ανταρτοπόλεμο μπορεί να κάνει κι αυτό κάνει από το 1985. Το γεγονός, μάλιστα, ότι για σχεδόν 35 χρόνια δεν έχει συντριβεί από τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ ισοδυναμεί με νίκη.
Οι κουρδικές δυνάμεις στη Συρία δέχθηκαν επίθεση από το ISIS και πράγματι βρέθηκαν στο όριο της συντριβής. Πολέμησαν, όμως, γενναία και με θυσίες γύρισαν το παιχνίδι. Είναι αλήθεια ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο η αμερικανική αεροπορική υποστήριξη, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι Κούρδοι δεν είναι καλοί μαχητές. Το αποδεικνύει ότι κατάφεραν να συντρίψουν τους τζιχαντιστές, τους οποίους δεν είχαν καταφέρει να συντρίψουν τακτικοί στρατοί. Οι απώλειες των Κούρδων δεν αποτελούν ένδειξη μειωμένης μαχητικής αξίας, μάλλον το αντίθετο.
Μύθος 3. Οι Κούρδοι δεν έχουν φίλους
Ωστόσο, λέει το δίδυμο Kaplan και Mardini, οι Κούρδοι ηγέτες αντιλαμβάνονται ότι η πολιτική ασφάλειας στη Μέση Ανατολή είναι μια βρώμικη υπόθεση και γι’ αυτό έχουν υιοθετήσει μια ρεαλιστική προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική. Ακριβώς όπως οι ξένες δυνάμεις χρησιμοποιούν μερικές φορές Κούρδους για να προωθήσουν τους περιφερειακούς στόχους τους, οι Κούρδοι είναι εξίσου έξυπνοι, εκμεταλλευόμενοι ξένες συνεργασίες για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους.
Ορισμένες κουρδικές οργανώσεις, ιδίως στο Ιράκ, έχουν αναπτύξει σημαντικές σχέσεις με ΗΠΑ, Ρωσία, ανεπίσημα με το Ισραήλ, τη Δυτική Ευρώπη ακόμα και την Τουρκία. Έλαβαν βοήθεια προστασίας και στρατιωτική εκπαίδευση από τη Δύση και φιλοξένησαν στρατιωτική βάση των ΗΠΑ, ενώ συνεργάζονται οικονομικά και ενεργειακά με τουρκικές, ιρανικές και ρωσικές εταιρείες.
Το “δεν έχουν φίλους” είναι ένα κλισέ που χρησιμοποιείται για όλα σχεδόν τα κράτη, ανάλογα με το εκάστοτε αφήγημα. Οι δύο αρθρογράφοι λένε κάτι τετριμμένο κάνοντας -ακόμα χειρότερα- μια σύγχυση αναγνωρισμένου κράτους και εθνοτικής ομάδας. Προφανώς, μια ομάδα που είναι διασπασμένη σε τέσσερα κράτη, υποφέρει από έλλειψη κρατικών υποδομών που μπορούν να συντηρήσουν μακροπρόθεσμα επίσημες σχέσεις. Υπό αυτή την έννοια λοιπόν, οι Κούρδοι δεν μπορούν να έχουν “φίλους”, παρά μόνο περιστασιακές συμμαχίες, οι οποίες μπορούν όμως να αναιρεθούν από διεθνώς αναγνωρισμένους δρώντες.
Μύθος 4. Οι Κούρδοι είναι σταθεροί σύμμαχοι των ΗΠΑ
Όπως γράφουν οι αρθρογράφοι, οι σχέσεις των ΗΠΑ με τις κουρδικές ομάδες διαφέρουν σημαντικά στις τέσσερις χώρες. Στο Ιράκ και τη Συρία, Αμερικανοί και Κούρδοι συνεργάστηκαν στενά. Αλλά στην Τουρκία, το ΡΚΚ θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση. Το δε Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών, εκπροσωπείται στο Κοινοβούλιο και έχει γραφείο στην Ουάσιγκτον για την προώθηση των συμφερόντων της. Ακόμη και οι κουρδικές οντότητες με ισχυρούς δεσμούς με τις ΗΠΑ επέλεξαν μια «ανοικτή σχέση»: Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, για παράδειγμα, τα ιρακινά κουρδικά κόμματα ζήτησαν ταυτόχρονα υποστήριξη από ΗΠΑ και ΕΣΣΔ. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για την στρατιωτική πτέρυγα των Κούρδων της Συρίας.
Πρόκειται για έναν μάλλον “κατασκευασμένο” μύθο των δύο αρθρογράφων. Οι ΗΠΑ για δεκαετίες στήριζε την Άγκυρα εναντίον του ΡΚΚ. Οι συνθήκες τις υποχρέωσαν να συμμαχήσουν με τους Κούρδους της Συρίας, οι οποίοι, ήταν στην αφετηρία του τοπικό παρακλάδι του ΡΚΚ. Με άλλα λόγια, οι Κούρδοι, όπως κάθε άλλο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, είναι πιστοί σύμμαχοι με όποιο κράτος στηρίζει τον αγώνα τους. Και μόνο η ρητορική για “σταθερούς συμμάχους” είναι παραπλανητική.
Μύθος 5. Χάρη στην προδοσία του Τραμπ καταστράφηκαν
Όχι δεν το πιστεύουν οι δύο αρθρογράφοι αυτό, καθώς θεωρούν ότι τίποτα δεν χάθηκε για τους Κούρδους. Πιστεύουν ότι οι Κούρδοι θα συνεχίσουν να κάνουν ρεαλιστικές επιλογές με σκοπό την πολιτική και στρατιωτική αυτοσυντήρησή τους, όπως και ότι η απόφαση Τραμπ δεν σηματοδοτεί ακόμη το τέλος της κουρδικής αυτονομίας. Οι Κούρδοι της Συρίας έχουν ήδη προσαρμοστεί, δημιουργώντας εταιρικές σχέσεις με τη Δαμασκό και τη Μόσχα, προσπαθώντας παράλληλα να επαναδιαπραγματευτούν τις σχέσεις τους με την Ουάσινγκτον. Επειδή θα ήταν απίστευτα δαπανηρό για το συριακό καθεστώς να προσπαθήσει να διαλύσει τους κουρδικούς θεσμούς αυτοδιοίκησης και να επαναφέρει το status quo ante bellum, θεωρούν πιθανό ότι δεν ήρθε το τέλος της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας της Βόρειας Συρίας.
Πρόκειται περισσότερο για ευχολόγιο του μαθητή του John Mearsheimer. Η απόφαση του Τραμπ να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις επέτρεψε την τουρκική εισβολή κι αυτή διέλυσε τους θεσμούς αυτονομίας κι αυτοδιοίκησης των Κούρδων στη βορειοανατολική Συρία. Τουρκία είναι εκεί (στην παραμεθόρια “ζώνη ασφαλείας”) και από ότι φαίνεται θα μείνει και προφανώς δεν έχει καμία πρόθεση να επιτρέψει καθεστώς αυτονομίας για τους Κούρδους.
Ο Άσαντ προφανώς επιδιώκει να αποκαταστήσει την κυριαρχία της Δαμασκού σε όλη την συριακή επικράτεια. Βέβαια, ο βαθμός αυτονομίας που θα διαπραγματευτεί με τους Κούρδους θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες, από τη δύναμη που έχουν διατηρήσει οι Κούρδοι, από το τι ακριβώς θα πράξουν οι Τούρκοι στην περιοχή, αλλά και από τις επιλογές της Μόσχας.
