Τα απρόβλεπτα “Παράσιτα” του φθινοπώρου

Αν δεν έχετε δει τα “Παράσιτα”, θα σας προέτρεπα να το κάνετε. Θα εκπλαγείτε από την πρωτοτυπία του σκηνοθετικού βλέμματος και τη διαύγεια της σκέψης του Νότιο Κορεάτη δημιουργού της ταινίας Μπονγκ Τζουν Χον. Αναμφίβολα το “Joker” είναι το κορυφαίο κινηματογραφικό γεγονός του φθινοπώρου. Η εισπρακτική επιτυχία του ήταν αναμενόμενη, αν και κανείς δεν την περίμενε τόσο μεγάλη. Η αληθινή έκπληξη, όμως, του φθινοπώρου που φεύγει, ήταν τα “Παράσιτα”.

Η αποδοχή της ταινίας παγκοσμίως ήδη έχει δώσει δουλειά στους απανταχού οσκαρολόγους, τροφοδοτώντας προβλέψεις και σενάρια για τους πρωταγωνιστές της οσκαρικής γιορτής. Στην Ελλάδα τα απρόβλεπτα “Παράσιτα” συνεχίζουν αθόρυβα την ανοδική εισπρακτική πορεία τους. Και αυτό είναι καλό σημάδι για την αντοχή του καλού κινηματογράφου, αυτού που ξεφεύγει από κοινοτοπίες του θεάματος, αλλά και για το χειμαζόμενο εγχώριο box office.

Τα “Παράσιτα” διαδραματίζονται στη σημερινή Σεούλ. Τα μέλη της οικογένειας ενός παρία, που ζουν σ’ ένα άθλιο υπόγειο μιας λαϊκής γειτονιάς, “εισβάλουν” διαδοχικά στην οικογένεια ενός αστού, σε μια πολυτελή βίλα στα προάστια που κρύβει ένα μυστικό πάνω από τα θεμέλιά της. Η απάτη των πληβείων είναι αριστοτεχνική. Η είσοδός τους στον επίγειο παράδεισο, έστω και σαν υπηρέτες, είναι μεθοδική, δεν μπορεί όμως να εξαφανίσει την «οσμή» της κοινωνικής τάξης, που τους ακολουθεί σαν το πεπρωμένο τους. Η απάτη του φτωχού κινεί τη δράση ενώ η λεπτεπίλεπτη όσφρηση του πλούσιου την έκρηξη.

Τα “Παράσιτα” είναι φτιαγμένα από θραύσματα κινηματογραφικών ειδών, από ψηφίδες κλειστοφοβικού θρίλερ, προκλητικού σπλάτερ και μαύρης κωμωδίας αλλά και από ψήγματα επιστημονικής φαντασίας. Η κινηματογραφική φόρμα του Μπονγκ Τζουν Χο είναι συναρπαστική και μεστή. Η πυκνότητα και η έλλειψη είναι οι δύο βασικές χαρακτηριστικές ιδιότητές της.

Ο φορμαλισμός εδώ είναι δημιουργικός, γιατί καθιστά σαφές το κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο της ταινίας, και λειτουργικός. Η «κλειστή» κινηματογραφική φόρμα διαστέλλεται, για να αλλάξει η υφή και η σημασία των κοινότοπων σχημάτων, των συμβάσεων και των κλισέ. Τα θραύσματα των κινηματογραφικών ειδών μετασχηματίζονται σε υλικά μιας πρωτότυπης κινηματογραφικής αισθητικής. Σπάνια μια ταινία δίνει στον θεατή την αίσθηση ότι η γεωγραφία της αλλάζει σχήμα ακολουθώντας την εξέλιξη του κεντρικού ήρωα.

Ο κατακλυσμός -που ξεβράζει τους υπονόμους στις λαϊκές γειτονιές της Σεούλ- και το πυρηνικό καταφύγιο -στο υπόγειο της μοντέρνας βίλας, όπου εκτυλίσσεται το κλειστοφοβικό θρίλερ- δεν τροφοδοτούν μόνο τη δράση ή το θέαμα. Αποτελούν μια κατάσταση και ένα σκηνικό που χρησιμοποιούνται ως εικόνες-ιδέες, θεμελιώδεις για την αρχιτεκτονική της ταινίας. Η εσχατολογική δυστοπία είναι ο αθέατος φέρων οργανισμός των «Παρασίτων». Ο ισχυρός ελλειπτικός άξονας πίσω από το παιχνίδι της απάτης, που θα τιναχτεί αριστοτεχνικά στον αέρα.

Το κοινωνικό δράμα, που αναδύεται από την μείξη των κινηματογραφικών ειδών, κλιμακώνεται σαν μια ιστορία εκδίκησης. Στην κορύφωσή της θ’ αλλάξει ένα βασικό αξίωμα ζωής: ο θάνατός σου, η ζωή μου γίνεται ο θάνατός σου, ο τάφος μου.

Ποιος είναι ο Μπονγκ Τζουν Χο;

Ο Μπονγκ Τζουν Χο, ο Παρκ Τσαν Γουκ και ο Κιμ Κι Ντουκ είναι οι πιο αναγνωρίσιμοι δημιουργοί της γενιάς που τιμά διεθνώς τον κινηματογράφο της Νοτίου Κορέας κατά την τελευταία εικοσαετία. Τον περασμένο Μάιο, ο Μπονγκ Τζουν Χο πέτυχε κι ένα φεστιβαλικό ρεκόρ, έγινε ο πρώτος Νότιο Κορεάτης σκηνοθέτης που πήρε Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες.

Ο ίδιος διατυμπανίζει την αγάπη του προς τον αμερικανικό κινηματογράφο και τα «φτηνά» είδη του. Μέσα σε αυτά νιώθει σε οικείο περιβάλλον, που τον εμπνέει. Το 2006 έγινε γνωστός στη Δύση με τον «Επισκέπτη» (The Host), ένα «τέλειο μίγμα του αφελούς και του σοβαρού» κατά το εύστοχο σχόλιο του περιοδικό The New Yorker. Ο «Επισκέπτης» είναι ένα b movie για την επόμενη μέρα του «θαύματος στον Χαν», όπως χαρακτηριστικά ονομάστηκε το οικονομικό θαύμα της Νοτίου Κορέας στις δεκαετίες του ’60 και του ’70.

Σκηνικό της δράσης είναι ο ποταμός Χαν, ο οποίος διαρρέει τη Σεούλ. Μια αμφίβια σαύρα πανικοβάλει το πλήθος. Η κυβέρνηση επιβάλλει στρατιωτικό νόμο και στη συνέχεια η Αμερικανοί, οι οποίοι κάνουν την παρουσία τους αισθητή την παρουσία τους, διαδίδουν πως η περιοχή μολύνθηκε από έναν επιδημικό ιό.

Το 2013 θα προβληθεί το «Snowpiercer», δυστοπική ταινία πολυεθνικής συμπαραγωγής, βασισμένη σε ένα γαλλικό graphic novel, η οποία στη Δύση αγαπήθηκε και από το νεανικό κοινό. Στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον η Γη έχει επιστρέψει στην εποχή των παγετώνων. Ένα τρένο, που κινείται ασταμάτητα και φαντάζει σαν Κιβωτός του Νώε, μεταφέρει όσους ανθρώπους έχουν επιζήσει. Ο κατακλυσμός, που έφερε την αποκάλυψη, τονίζει την ταξική διάρθρωση της ανθρωπότητας: στα πίσω βαγόνια βρίσκονται οι πεινασμένοι πληβείοι και στα μπροστινά οι πατρίκιοι.