Ο Καβάκος, ο ΣΥΡΙΖΑ και η πολιτική αισθητική

Ο διεθνούς φήμης Έλληνας μαέστρος και σολίστ Λεωνίδας Καβάκος έχει εγκατασταθεί τελευταία στην Ελβετία, γιατί –όπως εξήγησε στην Τασούλα Επτακοίλη (Καθημερινή)– ήταν μια συνειδητή απόφαση εξ αιτίας της αδιαφορίας της Πολιτείας να συνδράμει στο εκπαιδευτικό του έργο. «Βαρέθηκα να είμαι άχρηστος στην πατρίδα μου. Ο δεύτερος λόγος που έφυγα –και δεν φοβάμαι να το πω– ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ. Μου δημιουργούσε τεράστια δυστυχία αυτή η αισθητική με αρνητικό πρόσημο…».

Αυτή η τολμηρή εξομολόγηση του Καβάκου δεν είναι ούτε για περιφρόνηση, ούτε για πέταμα από την Αριστερά και κυρίως από τον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η αισθητική ήταν ένας από τους αφανείς παράγοντες που συνέβαλαν στην απώλεια της εξουσίας.

Το πρόβλημα της αισθητικής είναι κρίσιμο για τη σύγχρονη Αριστερά, ιδιαίτερα στην Ελλάδα που βυθίστηκε στο κιτς του νεοπλουτισμού. Η αισθητική της μεταπολιτευτικής αριστεράς –αμπέχονο, ταγάρι, χοντροπάπουτσα κλπ- δημιούργησε ένα στερεότυπο που το ΠΑΣΟΚ μπόρεσε να το ξεπεράσει, με βαριά αντιαισθητικά τραύματα βέβαια.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δυσκολεύεται πολύ τόσο στο επίπεδο της εικόνας, με εξαίρεση ίσως το ντύσιμο της Έφης Αχτζιόγλου, όσο και στο επίπεδο της αισθητικής της πολιτικής και των πράξεων που είναι η ουσία. Σε αυτό το επίπεδο ήταν που ενοχλήθηκε ο Καβάκος, όπως και πολλοί αριστεροί και ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ.

Ως γνωστόν, η αισθητικοποίηση της πολιτικής έχει επισυμβεί συνειδητά εδώ και ένα αιώνα, αν και πάντα ήταν σε χρήση. Η σαγηνευτική δύναμη των εικόνων χρησιμοποιήθηκε και στην Οκτωβριανή Επανάσταση, κι από τον Μουσολίνι και κυρίως από τους Ναζί. Εννοείται ότι η αισθητική χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται από τα κοινοβουλευτικά κόμματα και τους δημοκρατικούς πολιτικούς, διότι είναι ένας βασικός τρόπος διαχείρισης των συμβόλων.

Ο Ομπάμα έπαιξε πολύ με την αισθητική. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης μόλις πήρε την εξουσία, άλλαξε το λογότυπο του κόμματος. Άλλωστε, οι πολιτικοί και οι μηχανικοί των ιδεολογιών γνωρίζουν καλά τη σημασία του θρησκευτικού υπόβαθρου του ταμπού των εικόνων, καθώς γνωρίζουν ότι η αισθητική ταυτίζεται ποικιλοτρόπως με την πλάνη των αισθήσεων, την φαντασίωση και το μύθο. Η εποχή μας, των εικόνων και της μετα-αλήθειας, μοιάζει να είναι ιδανικό πεδίο για την αισθητικοποίθηση της πολιτικής.

Η κατασταλαγμένη πολιτική εμπειρία

Η Χάνα Άρεντ βλέπει την αισθητική, όχι ως «επιβολή μιας αλαζονικής βούλησης ενός καλλιτέχνη πάνω σε ένα εύπλαστο υλικό, αλλά (ως) την οικοδόμηση ενός sensus communis (κοινού φρονήματος)», όπως –επισημαίνει- το έδειξε ο Καντ, δηλαδή η αισθητική είναι «η ικανότητα να βλέπεις τα πράγματα όχι μόνο από τη δική σου οπτική σκοπιά αλλά και από τη σκοπιά όλων εκείνων που συμβαίνει να είναι παρόντες, το ότι η κρίση μπορεί να είναι μια από τις ικανότητες του ανθρώπου ως πολιτικού όντος εφόσον τον καθιστά ικανό να προσανατολίζεται στο δημόσιο χώρο, στον κοινό κόσμο –αποτελούν συλλήψεις που είναι τόσο παλιές όσο και η κατασταλαγμένη πολιτική εμπειρία» (“Ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον της Χάνα Άρεντ από τον Martin Jay στο βιβλίο “Η “αισθητική ιδεολογία” ως ιδεολογία”, εκδ. Έρασμος).

Η μεταπολιτευτική επιτυχία του ΠΑΣΟΚ οφείλεται ακριβώς σε αυτό, στην ικανότητα του Ανδρέα Παπανδρέου να δει τα πράγματα και από την σκοπιά των άλλων. Αυτό πέτυχε κι ο Κυριάκος. Την “αισιοδοξία της βούλησης” την πλήρωσε πολύ ακριβά η ελληνική αριστερά και πρόσφατα ο Αλέξης Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ.

Η παραδοσιακή αισθητική και στην πολιτική έχει από καιρού καταλυθεί. Η δήθεν απλοϊκότητα δεν περνάει. Ζούμε σε ένα περίπλοκο κόσμο, όπου η αισθητική εμπειρία είναι κρίσιμη στο κοινωνικό και το ατομικό επίπεδο, γιατί είναι καθημερινή. Το αισθητικό έλλειμμα της Αριστεράς δεν έγκειται πια τόσο στη μορφή, όσο στο περιεχόμενο.