Η κίνηση ματ της Τουρκίας που “αλλάζει” τον χάρτη της Μεσογείου
01/12/2019
Γράφει ο Ragip Soylu –
Η Τουρκία και η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Λιβύης, υπέγραψαν την Τετάρτη 27 Νοεμβρίου μνημόνιο κατανόησης για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν περαιτέρω ελληνικές και κυπριακές γεωτρήσεις στην περιοχή.
Ύστερα από δύο μακροσκελείς συναντήσεις μεταξύ του πρωθυπουργού της κυβέρνησης εθνικής συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, Φαγιέζ αλ Σαράτζ, και του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών καθώς και σε συμφωνία για την ασφάλεια και τη στρατιωτική συνεργασία.
Οι Τούρκοι εμπειρογνώμονες και τα ΜΜΕ χαιρέτισαν το εν λόγω μνημόνιο, ως νίκη κατά των ελληνικών και κυπριακών σχεδίων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η φιλοκυβερνητική “Γενί Σαφάκ” περιέγραψε τη συμφωνία σαν ένα «ιστορικό βήμα», για να σταματήσει η «ελληνική εκμετάλλευση» του Δικαίου της Θάλασσας με σκοπό τη διενέργεια γεωτρήσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε περιοχές κοντά στην Τουρκία.
«Ελπίζουμε να υπογράψουμε παρόμοιες συμφωνίες και με άλλους γείτονες, εκτός από την Κύπρο, ώστε να μοιραστούμε τα δικαιώματα αναφορικά με τους υποθαλάσσιους πόρους στην περιοχή», δήλωσε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου την Πέμπτη. «Κάναμε αυτό το βήμα για να διασφαλίσουμε τα δικαιώματα της Τουρκίας».
Ο δρόμος προς τη συμφωνία
Η συμφωνία ήρθε μετά την επιβολή οικονομικών κυρώσεων από την ΕΕ κατά της Τουρκίας, πριν από δύο εβδομάδες, με αφορμή τη γεώτρηση κοντά στις νότιες ακτές της Κύπρου, παραβιάζοντας την ΑΟΖ της διαιρεμένης νήσου. Ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Νίκος Δένδιας, δήλωσε ότι οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας «αγνοεί κάτι που είναι κατάφωρα προφανές, δηλαδή ότι μεταξύ των δύο χωρών παρεμβάλλεται γεωγραφικά η Κρήτη. Συνεπώς, μια τέτοια προσπάθεια φλερτάρει με το παράλογο».
Τον Ιούνιο, οι ηγέτες της ΕΕ προειδοποίησαν την Τουρκία να σταματήσει τη γεώτρηση σε ύδατα γύρω από το νησί, αλλιώς θα αντιμετωπίσει συνέπειες. Οι Ευρωπαίοι υπουργοί Εξωτερικών συμφώνησαν σε οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Άγκυρας στις αρχές του μήνα. Οι εντάσεις έχουν αυξηθεί στην περιοχή, δεδομένου ότι οι κυπριακές και ελληνικές κυβερνήσεις άρχισαν τα τελευταία χρόνια να εκδίδουν άδειες για γεωτρήσεις με σκοπό την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Η Άγκυρα έχει δηλώσει ότι οι ελληνοκυπριακές αρχές παραχωρούν άδειες σε θαλάσσιες περιοχές, οι οποίες ή ανήκουν στην Τουρκία, ή όπου οι τουρκοκυπριακές αρχές έχουν δικαιώματα επί των δυνητικών υποθαλάσσιων πόρων. Νωρίτερα φέτος, η Άγκυρα έστειλε δικά της πλοία-γεωτρύπανα στην περιοχή για να διακηρύξει ότι δεν αναγνωρίζει την ΑΟΖ που έχει ανακηρύξει και οριοθετήσει η Κύπρος.
Ο πρώην επιτελάρχης του τουρκικού ναυτικού, Τζιχάτ Γιαϊτζί, είχε καλέσει την τουρκική κυβέρνηση να υπογράψει συμφωνία με τη Λιβύη για να μπλοκάρει τις ελληνικές προσπάθειες στην Ανατολική Μεσόγειο. Ισχυρίστηκε σε άρθρο του σχετικά με το θέμα, ότι μία τέτοια συμφωνία θα εμπόδιζε μια πιθανή συμφωνία μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου για οριοθέτηση της ΑΟΖ.
Η αντιπαράθεση στην Ανατολική Μεσόγειο
Οι τρεις αυτές χώρες, με την υποστήριξη του Ισραήλ και των ΗΠΑ, συνεργάζονται στενά στον τομέα των ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας μιας περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου. Η Αίγυπτος αποκάλεσε τη συμφωνία της Πέμπτης «παράνομη και μη δεσμευτική ως προς τα συμφέροντα και τα δικαιώματα οποιωνδήποτε τρίτων».
Ο Χασάν Ουνάλ, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο Maltepe της Κωνσταντινούπολης, δήλωσε στο Middle East Eye ότι το μνημόνιο ήταν πράγματι ιστορικό, με την έννοια ότι θα πλήξει τα ελληνικά σχέδια. «Η Ελλάδα παραχωρεί άδειες γεωτρήσεων κοντά στο νησί της Κρήτης ως τετελεσμένο γεγονός. Τώρα αυτό έχει ακυρωθεί. Η ελληνοκυπριακή κυβέρνηση θα χρειαστεί, επίσης, να επανεξετάσει τις δραστηριότητές της στα δυτικά του νησιού, καθώς οι ισχυρισμοί της στην περιοχή ακυρώθηκαν από αυτό το μνημόνιο».
Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, αλλά εδώ και πολύ καιρό βρίσκονται σε αντιπαράθεση λόγω της Κύπρου, η οποία έχει διαχωριστεί εθνοτικά μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων από το 1974, όταν το νησί διχοτομήθηκε μετά από σύντομο πραξικόπημα που προκάλεσε την τουρκική εισβολή. Η Κυπριακή Δημοκρατία στα νότια του νησιού είναι κράτος μέλος της ΕΕ, ενώ το βόρειο τμήμα ελέγχεται από την “Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου”, η οποία αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία. Πολλές ειρηνευτικές προσπάθειες απέτυχαν και η ανακάλυψη υπεράκτιων κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τη δεκαετία του 2000 έχει περιπλέξει τις διαπραγματεύσεις.
Σύμφωνα με τη διακήρυξη Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, τα παράκτια κράτη έχουν το δικαίωμα να οριοθετήσουν έως και 320 χλμ. θαλάσσιας επικράτειας από τις ακτές τους ή τις ευθείες γραμμές βάσης, όπου μπορούν να ανακηρύξουν ΑΟΖ όπου έχουν δικαίωμα επί της έρευνας και αξιοποίησης φυσικών πόρων. Ωστόσο, λόγω της κλειστής γεωγραφίας της Ανατολικής Μεσογείου, υφίσταται αλληλεπικάλυψη μεταξύ των περιοχών που μπορεί να διεκδικήσει κάθε χώρα. Απαιτούνται διαπραγματεύσεις και συμβιβασμοί. Υπάρχει, λοιπόν, αφορμή –λένε κάποιοι– για διολίσθηση σε συνεχιζόμενες συγκρούσεις.
Ούτε η Τουρκία ούτε η Ελλάδα έχουν οριοθετήσει επισήμως τις ΑΟΖ τους, αλλά αυτό δεν τις εμποδίζει από το να ανταγωνίζονται για την επικράτεια, που θεωρούν ότι ανήκει στην κάθε μία. Η Αθήνα βασίζει τις διεκδικήσεις της στον ισχυρισμό πως η νήσος Καστελλόριζο, γνωστή ως Meis στην Τουρκία, διαθέτη πλήρη δικαιώματα ΑΟΖ, παρόλο που απέχει μόλις 2χλμ από την τουρκική ακτή. Εάν λάμβανε χώρα η παραπάνω κίνηση, αυτόματα θα περιόριζε την τουρκική ΑΟΖ από 90.000 τετραγωνικά χλμ σε μόλις 26.000.
