Η επετειακή σύνοδος του ΝΑΤΟ και ο “απλωμένος τραχανάς” του Ερντογάν

Στον απόηχο της επίθεσης στη γέφυρα του Λονδίνου διεξάγεται στην βρετανική πρωτεύουσα η 70^η επετειακή σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ, παρουσία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Παρά την συμφωνία για την μείωση της συμβολής των ΗΠΑ, στην οποία αντέδρασε το Παρίσι, η σύνοδος γίνεται μέσα σε ένα κλίμα που επηρεάζεται από την έντονη αντιπαράθεση Μακρόν-Ερντογάν, αλλά και από τα πολλά προβλήματα που προκαλεί η Άγκυρα, ανάμεσά τους και το βέτο για το αμυντικό σχέδιο των χωρών της Βαλτικής και της Πολωνίας.

Σε ό,τι αφορά το τελευταίο η Τουρκία επιχείρησε την Δευτέρα μία αναδίπλωση, με τουρκική πηγή ασφαλείας να δηλώνει ότι δεν πρόκειται για εκβιασμό του ΝΑΤΟ, αλλά για άσκηση του πλήρους δικαιώματος βέτο που διαθέτει η χώρα, ως μέλος της συμμαχίας. Την περασμένη εβδομάδα η Άγκυρα αρνήθηκε να στηρίξει το σχέδιο του ΝΑΤΟ για τις χώρες της Βαλτικής, μέχρις ότου η Συμμαχία της προσφέρει μεγαλύτερη πολιτική στήριξη στα δικά της σχέδια για την βόρεια Συρία.

Συγκεκριμένα, η Τουρκία φέρεται να απαίτησε, όπως ανέφεραν τέσσερις ανώτερες νατοϊκές πηγές, μια περισσότερο σκληρή στάση των Συμμάχων έναντι των Κούρδων μαχητών της πολιτοφυλακής YPG. Σε ιδιωτικές συζητήσεις μάλιστα, πάντα κατά τις ίδιες πηγές, η Άγκυρα ζητούσε από το ΝΑΤΟ να αναγνωρίσει ως τρομοκράτες τους Κούρδους μαχητές, οι οποίοι είναι σύμμαχοι των ΗΠΑ στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία.

Ο διπλός στόχος του Ερντογάν

Αν και επισήμως τα υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών δεν σχολίασαν τις διαρροές, η διένεξη αυτή αποτελεί μια ουσιώδη πτυχή της διαφορετικής προσέγγισης που έχουν για την συριακή κρίση η Άγκυρα και η Ουάσιγκτον. Είναι, ωστόσο, μόνο ένα μέρος των σημαντικών αμερικανοτουρκικών διαφορών, οι οποίες έμειναν σε εκκρεμότητα, ακόμη και μετά την συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν στον Λευκό Οίκο, στα μέσα του προηγούμενου μήνα.

Το ΝΑΤΟ επιδιώκει την επίσημη έγκριση και των 29 κρατών μελών για το στρατιωτικό σχέδιο που αφορά την «αμυντική θωράκιση» της Πολωνίας, της Λιθουανίας, της Λετονίας και της Εσθονίας, απέναντι σε μια ενδεχόμενη ρωσική επίθεση. Αυτό όμως γίνεται δύσκολο μετά την άρνηση της Τουρκίας, η οποία, όπως έχουν σχολιάσει διπλωματικές πηγές, κρατά «ομήρους» τους ανατολικοευρωπαίους για να πετύχει τις δικές της επιδιώξεις.

Το σχέδιο για την Βαλτική δεν έχει βεβαίως καμιά επίπτωση στην Συρία. Με τα προσκόμματά του όμως, ο Ερντογάν επιδιώκει διπλό στόχο. Από τη μια ξεπληρώνει στον Πούτιν ρωσικές “αβάντες” στη Συρία, καθώς πρόκειται για ένα σχέδιο, το οποίο καταρτίστηκε στη βάση αιτήματος που κατέθεσαν οι ενδιαφερόμενες χώρες, αλλά μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, το 2014. Από την άλλη πιέζει το ΝΑΤΟ, ενόψει και της τετραμερούς συνάντησης με την Μέρκελ, τον Τζόνσον και τον Μακρόν για την κατάσταση στη Συρία και την τουρκική εισβολή στον συριακό βορρά.

Η κόντρα με τον Μακρόν

Διπλωματικές πηγές του ΝΑΤΟ ανέφεραν, προ ημερών, ότι δεν αποκλείεται ένας συμβιβασμός. Επισήμαναν μάλιστα, ότι η Άγκυρα χρειάζεται την έγκριση των ηγετών της Συμμαχίας σε ένα άλλο σχέδιο, στο οποίο θα περιγράφεται πως αυτή (η Συμμαχία) θα υπερασπιστεί την Τουρκία σε περίπτωση επίθεσης. Το ερώτημα είναι από ποιόν, αφού, για την ώρα τουλάχιστον, ο Πούτιν κάνει τα πάντα για να αποτρέψει μια σύγκρουση των Τούρκων με τον στρατό του Άσσαντ.

Η Συρία και το σχέδιο για την Βαλτική δεν είναι όμως τα μοναδικά προβλήματα που προκαλεί η Τουρκία στο ΝΑΤΟ. Οι στενές σχέσεις της με τη Ρωσία και η συνεργασία σε οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, με αποκορύφωμα την αγορά του ρωσικού συστήματος αντιαεροπορικής άμυνας S-400, αποτελούν επίσης πρόβλημα για τις ΗΠΑ, αλλά και για την βορειοατλαντική συμμαχία. Η Άγκυρα πάντως εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη αγορά δεν απειλεί τις αμυντικές ικανότητες του ΝΑΤΟ. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να υποστηρίζει ότι θα τις ενισχύσει κιόλας.

Η άρνηση της Τουρκίας να στηρίξει το σχέδιο για την Βαλτική προκάλεσε αναστάτωση στην Συμμαχία, η οποία προσπαθεί να δείξει αρραγής, παρά τον σκεπτικισμό που εκφράζει τον τελευταίο χρόνο ο Τραμπ και τις “σφήνες” που βάζει ο Μακρόν, μια με τον ευρωστρατό και προσφάτως με την εκτίμησή του περί «κλινικού θανάτου του ΝΑΤΟ».

Σε μια προσπάθεια να ισοσταθμίσει την κατάσταση, ο Ερντογάν αυτοανακηρύχθηκε τιμητής της ενότητας και της ισχύος του ΝΑΤΟ, εξαπολύοντας προσωπική επίθεση στον πρόεδρο της Γαλλίας, τον οποίο προέτρεψε, με όχι ιδιαίτερα κομψό τρόπο, να «κοιτάξει πρώτα τον δικό του εγκεφαλικό θάνατο».

Στο τέλος κερδίζει ο Τραμπ

Ο Τούρκος πρόεδρος επιτέθηκε στον Μακρόν από την Κωνσταντινούπολη και υποσχέθηκε να κάνει το ίδιο και στην σύνοδο του Λονδίνου, προκαλώντας την αντίδραση του Παρισιού που ζήτησε εξηγήσεις.

Ο Ερντογάν είχε βεβαίως στο μυαλό του την γαλλική πολιτική στη Συρία, οι σκληρές δηλώσεις του για τον Μακρόν έγιναν όμως λίγες ώρες, αφότου οι Σύμμαχοι κατέληξαν σε συμφωνία που επιτρέπει στις ΗΠΑ να μειώσουν την συμβολή τους στον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ και η Γαλλία αρνήθηκε να συμμετέχει σε πρόσθετη επιβάρυνση. Ο Μακρόν έθεσε όμως και άλλα ζητήματα στην συνάντησή του με τον γενικό γραμματέα της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ. Ανάμεσά τους η κατάσταση στην Ευρώπη μετά την κατάργηση της συμφωνίας για τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς (INF), οι σχέσεις με την Ρωσία, αλλά και το ζήτημα της Τουρκίας.

Από την συμφωνία πάντως κερδισμένος βγαίνει ο Τραμπ, ο οποίος ήδη από το 2018 ζητούσε την μείωση της συμμετοχής των ΗΠΑ στις δαπάνες του ΝΑΤΟ. Η συμφωνία επιτρέπει στις ΗΠΑ να μειώσουν την συμβολή τους στο 16,35% επί του συνόλου, από 22,1% που είναι σήμερα, ενώ παραλλήλως στο ίδιο ποσοστό ανεβαίνει και η συμμετοχή της Γερμανίας που σήμερα είναι στο 14,7%.

Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα κάτι φιλοδοξεί να πάρει και ο Ερντογάν. Για τον λόγο αυτό έχει απλώσει, άλλωστε, όλα τα ζητήματα, προσθέτοντας και νέα. Την ίδια ώρα η ελληνική πλευρά επιδιώκει μια ξεκάθαρη καταδίκη του για τις συνεχείς προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης για τις θαλάσσιες ζώνες.