Παραμονή στη μέγγενη με σφραγίδα Σόιμπλε

Η σκόπιμη παρερμηνεία της αυτονόητης δήλωσης του Τσακαλώτου ότι δεν αρκεί η εκταμίευση της δόσης και ότι πρέπει να καθορισθούν από τώρα τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους χρησιμοποιήθηκε σαν αφορμή από το Βερολίνο -μέσω της Bild κι όχι μόνο- για να ξαναστηθεί το σκηνικό μίας ενδεχόμενης χρεοκοπίας.

Μπορεί η σχέση της Ελλάδας με τους εταίρους της να έχει εδώ και καιρό αλλάξει, αλλά δεν έχει αλλάξει όσο χρειάζεται για να εξέλθει από την παγίδα “αργού θανάτου”. Κι αυτό, παρότι έχει πληρώσει βαρύ τίμημα, που με την πρόσφατη υπερψήφιση των πρόσθετων μέτρων γίνεται βαρύτερο.

Το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν είναι πλέον απομονωμένη, είναι αναγκαία, αλλά όχι και ικανή συνθήκη για να ξεφύγει από την παγίδα. Στην πραγματικότητα, το μίγμα οικονομικού εθνικισμού και πολιτικής αδιαλλαξίας που χαρακτηρίζει τη στάση του Βερολίνου μας υποχρεώνει να κρατάμε μικρό καλάθι. Η στάση του Σόιμπλε στο Eurogroup της 22ας Μαΐου επιβεβαιώνει αυτή τη θεώρηση.

Η γερμανική αδιαλλαξία τορπίλισε τις προσπάθειες να βρεθεί συμφωνία και καθιστά αβέβαιη την προοπτική να προκύψει λύση στη σύνοδο της 15ης Ιουνίου. Το κλίμα που έχει διαμορφωθεί επιδρά αρνητικά στην ήδη δραματική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

Ταυτοχρόνως, όμως, υποσκάπτει και την πίστη των ευρωπαϊκών λαών στην ικανότητα της Ευρωζώνης να δίνει λύσεις σε ζωτικά προβλήματα των χωρών-μελών, αλλά και στο δικό της υπαρκτό πρόβλημα επιβίωσης. Δεν είναι τυχαίο, βεβαίως, ότι είναι πολλοί πια σ’ όλη τη Γηραιά Ήπειρο που προβλέπουν φυγόκεντρες τάσεις και κατ’ επέκτασιν αποσταθεροποίηση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.

Χαμηλή πτήση

Υπό το βάρος ταυτόχρονων κρίσεων-προκλήσεων το ευρωιερατείο πιέζεται να βάλει νερό στο κρασί του. Η διαδικασία αυτή έχει αρχίσει από το 2016, ειδικά μετά το Brexit. Είναι ενδεικτικό ότι τότε η Κομισιόν δεν είχε επιβάλει κυρώσεις εναντίον της Ισπανίας και της Πορτογαλίας για τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματά τους. Η κίνηση εκείνη, όμως, δεν είχε συνέχεια.

Η ΕΕ παλινδρομεί, ανίκανη να χαράξει σαφή πορεία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το μέλλον της να παραμένει το κύριο θέμα στην ατζέντα. Παρά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων είναι αμφίβολο εάν μπορούν να ληφθούν δραστικές αποφάσεις, ικανές να προσδώσουν μία νέα δυναμική στο ενοποιητικό εγχείρημα. Οι συμφωνίες στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή το μόνο που εξασφαλίζουν είναι τη συνέχιση της χαμηλής πτήσης που συντηρεί την κρίση.

Η σαρωτική νίκη του Μακρόν και οι συχνές διακηρύξεις ότι η Ευρώπη παραμένει ενωμένη και δυνατή δεν λύνουν από μόνες τους τα προβλήματα. Οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία και κυρίως οι εκλογές του Σεπτεμβρίου στη Γερμανία αποτρέπουν ουσιαστικές κινήσεις μέχρι το φθινόπωρο.

Πολύ περισσότερο που οι επί της ουσίας διαφορές στους κόλπους της ΕΕ μοιάζουν ολοένα και πιο αγεφύρωτες. Μπορεί στο Βερολίνο να ζητωκραύγασαν για την εκλογή του Μακρόν, αλλά είναι μπροστά η διαμόρφωση της νέας σχέσης στους κόλπους του γαλλογερμανικού άξονα.

Μέτωπο εναντίον της λιτότητας

Από πέρυσι, ο Τσίπρας είχε πρωτοστατήσει στην προσπάθεια να συγκροτηθεί ένα μέτωπο των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου εναντίον της λιτότητας. Ο Ολάντ είχε συμπράξει, αλλά η πρωτοβουλία, αν και είχε συνέχεια, προσγειώθηκε σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από τις αρχικές προσδοκίες.

Η έκβαση της μάχης εναντίον της λιτότητας στην Ευρώπη θα εξαρτηθεί αφενός από τη στάση του προέδρου Μακρόν, αφετέρου από τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία. Οι πρόσφατες ενδείξεις στη γερμανική πολιτική σκηνή δείχνουν ότι οι αρχικές προσδοκίες για την εκλογική δυναμική των Σοσιαλδημοκρατών του Σουλτς δεν επιβεβαιώνονται.

Οι εκκλήσεις προς το Βερολίνο για χαλάρωση της λιτότητας δεν βρίσκουν και κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσουν να μη βρίσκουν ανταπόκριση. Το δίδυμο Μέρκελ-Σόιμπλε έδειξε κάποιες στιγμές σημάδια ευελιξίας, αλλά στην πορεία αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για τακτικές κινήσεις. Με άλλα λόγια, δεν είναι διατεθειμένο να αλλάξει γραμμή πλεύσης.

Θα το πράξει μόνο εάν υποχρεωθεί. Και θα υποχρεωθεί μόνο εάν συνασπισθούν απέναντι το Παρίσι και η Ρώμη, γεγονός που θα συσπειρώσει πίσω από αυτό τον άξονα και αρκετές μικρότερες χώρες-μέλη.

Προς το παρόν, όμως, αυτό είναι μεν ένα ενδεχόμενο, αλλά όχι πολύ πιθανό. Όσο, όμως, τα πράγματα παραμένουν στις ράγες του Σόιμπλε, μεταξύ των άλλων, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων του Γκρίλο θα εδραιώνει την πρώτη θέση στην ιταλική πολιτική σκηνή, με βάση τις δημοσκοπήσεις.

Σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο

Εάν καθίστατο δυνατή η συγκρότηση ενός μετώπου εναντίον της λιτότητας, το ελληνικό πρόβλημα θα εντασσόταν σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο. Μία τέτοια εξέλιξη, ίσως, ήταν η αρχή για να ξεφύγει πραγματικά η Ελλάδα από την παγίδα “αργού θανάτου”, στην οποία την έχουν εγκλωβίσει.

Όσο αυτό δεν γίνεται, η Αθήνα παραμένει εξαρτημένη από την πολιτική βούληση του ευρωιερατείου, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται σε αποφασιστικό βαθμό από την πολιτική βούληση του Βερολίνου. Η προαναφερθείσα διαστρέβλωση της δήλωσης Τσακαλώτου έγινε με σκοπό να εμφανισθεί η κυβέρνηση Τσίπρα ότι απειλεί με χρεοκοπία, προκειμένου να εκβιάσει τους Ευρωπαίους δανειστές.

Η Αθήνα, βεβαίως, διέψευσε κατηγορηματικά, αλλά τέτοιου είδους περιστατικά αφήνουν πάντα το αρνητικό τους ίχνος, τροφοδοτώντας το κλίμα αβεβαιότητας που καθηλώνει την ελληνική οικονομία. Για να αλλάξει αυτό το τοξικό κλίμα, ο υπουργός Οικονομικών δήλωσε ότι είναι βέβαιος πως στις 15 Ιουνίου θα υπάρξει συμφωνία, επειδή ο Σόιμπλε δεν επιθυμεί την ελληνική χρεοκοπία.

Μπορεί ο Γερμανός ομόλογός του πράγματι να μην επιθυμεί τη χρεοκοπία, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως υποχρεωτικά θα κάνει πίσω όσον αφορά την ελάφρυνση του χρέους. Είναι κοινό μυστικό πως στο παρασκήνιο συζητούνται φόρμουλες για την εκταμίευση μόνο του ποσού που απαιτείται για την αποπληρωμή των δανειακών υποχρεώσεων της Ελλάδας, χωρίς δεσμεύσεις για την ελάφρυνση του χρέους.

Ενέσεις αισιοδοξίας

Μέσα σ’ αυτή την τοξική ατμόσφαιρα, ο πρωθυπουργός κάνει ό,τι μπορεί για να περάσει στην εγχώρια κοινή γνώμη ότι η οικονομία σταθεροποιείται και εισέρχεται σε τροχιά ανάπτυξης. Η καλλιέργεια θετικών προσδοκιών, όμως, προσκρούει όχι μόνο στην υπαρκτή αβεβαιότητα, αλλά και στην εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν τα μικρομεσαία στρώματα, από τα οποία και αντλεί ψήφους ο ΣΥΡΙΖΑ.

Στο πλαίσιο αυτό, αλλά και για ουσιαστικούς λόγους, η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους προσλαμβάνει κρίσιμη οικονομική και πολιτική σημασία. Η βιωσιμότητα του χρέους είναι η προϋπόθεση για τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα, η οποία με τη σειρά της είναι προϋπόθεση για την ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Η ένταξη σ’ αυτό το πρόγραμμα δεν θα εισφέρει μόνο μερικά δισ. ευρώ. Κυρίως θα στείλει στις Αγορές και στους υποψήφιους επενδυτές το μήνυμα ότι η Ελλάδα γύρισε σελίδα και πως είναι η ώρα να κάνουν την κίνησή τους για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Η Ελλάδα, άλλωστε, είναι εδώ και καιρό χώρα φθηνών ευκαιριών.

Το κρίσιμο ερώτημα, ωστόσο, παραμένει: Θα συναινέσει τελικώς το ευρωιερατείο στις αναγκαίες κινήσεις για να ξεφύγει η Ελλάδα από την παγίδα “αργού θανάτου”;

Όπως προαναφέραμε, το ναυάγιο στο Eurogroup της 22ας Μαΐου πετάει την μπάλα στην επόμενη σύνοδο που είναι προγραμματισμένη για τις 15 Ιουνίου. Η έκβαση αυτής της συνόδου θα κριθεί πρωτίστως από τη στάση του ΔΝΤ, το οποίο διαθέτει διαπραγματευτική ισχύ έναντι του Βερολίνου και πολύ λιγότερο από τις ικεσίες της Αθήνας

Κατά τη συνήθη τακτική του, ο Σόιμπλε επιδιώκει να εξαντλήσει τον χρόνο για να εκβιάσει το καλύτερο για τον γερμανικό οικονομικό εθνικισμό αποτέλεσμα. Η στάση του, λοιπόν, στις 22 Μαΐου δεν εξέπληξε. Μένει να αποδειχθεί εάν το Βερολίνο, για να μην κάνει βήμα πίσω, είναι διατεθειμένο να διακινδυνεύσει μία ευρύτερη κρίση.

Το ενδεχόμενο αυτό δεν είναι το πλειοψηφικό σενάριο, αλλά δεν μπορεί και να αποκλεισθεί. Όλα μπορείς να τα περιμένεις από το δίδυμο Μέρκελ-Σόιμπλε. Αυτό που πραγματικά εκπλήσσει είναι η αδυναμία-απροθυμία των υπολοίπων παραγόντων του ευρωιερατείου να θέσουν όρια στο Βερολίνο.