Το “φάντασμα” των δύο κρατών

του Ανδρέα Θεοφανους  – 

Μπορεί να σχεδιάζεται ένας νέος γύρος διαπραγματεύσεων, αλλά είναι σαφές πως το ναυάγιο στο Κραν Μοντάνα κατέδειξε αυτό που ήδη ήταν ορατό δια γυμνού οφθαλμού: ότι δεν υπάρχει περίπτωση η Άγκυρα να απεγκλωβίσει την Κύπρο από το σημερινό καθεστώς κατοχής-ομηρίας. Είναι ενδιαφέρον ότι στα Κατεχόμενα ολοένα και περισσότερο πληθαίνουν οι φωνές για λύση δύο κρατών εντός της ΕΕ. Αλλά και στην ελεύθερη Κύπρο άρχισε δειλά δειλά να συζητείται αυτό το ενδεχόμενο.

Η Ευρώπη, όμως, δεν βλέπει θετικά αυτό το σενάριο. Όχι, βεβαίως, επειδή θα παραβιαζόταν η εδαφική ακεραιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεδομένου ότι το τουρκοκυπριακό κράτος θα ήταν/είναι υπό την κηδεμονία της Τουρκίας, σε μια ενδεχόμενη λύση δύο κρατών, θα γινόταν το μακρύ χέρι της Άγκυρας στους κόλπους της ΕΕ. Μια τέτοια εξέλιξη θα δημιουργούσε σοβαρές και πολυδιάστατες επιπλοκές. Αυτός είναι ο λόγος που η Ευρώπη εξακολουθεί να στηρίζει μια διευθέτηση η οποία να διασφαλίζει έστω και μια χαλαρή κρατική οντότητα.

Ούτε η Τουρκία, όμως, επιδιώκει μια καθαρή λύση δύο κρατών. Στόχος της είναι μια διευθέτηση, η οποία θα της επιτρέπει να έχει επιρροή σε ολόκληρη την Κύπρο. Εν ολίγοις ο στόχος της για επικυριαρχία στη Μεγαλόνησο παραμένει αναλλοίωτος. Όσο φαίνεται να απομακρύνεται η προοπτική της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, αυξάνουν οι πιθανότητες να έλθει στο προσκήνιο η λύση μίας αμιγούς συνομοσπονδίας.

«Τρικέφαλο» κράτος

Με το μοντέλο αυτό θα υπάρχει εσωτερική κυριαρχία των δύο κυπριακών κρατών, αλλά ως προς τις εξωτερικές υποθέσεις, την ασφάλεια και άλλα σημαντικά ζητήματα, περιλαμβανομένων και των ενεργειακών θεμάτων, θα υπάρχει κοινή εκπροσώπηση. Εκ πρώτης όψεως, η ΕΕ δεν θα είχε ισχυρές αντιρρήσεις παρά το γεγονός ότι και με αυτή τη διευθέτηση η Τουρκία θα εξακολουθήσει να έχει καθοριστικό ρόλο σε ένα κράτος μέλος της.

Ας υποθέσουμε προς στιγμή ότι η Τουρκία αποδεχόταν να τερματισθούν οι πρόνοιες για εγγυήσεις και πως αποδεχόταν ακόμα έναν οδικό χάρτη για αποχώρηση των στρατευμάτων της τα δεδομένα θα εξακολουθούσαν να ήταν πολύ δύσκολα για τον Κυπριακό Ελληνισμό. Το διζωνικό δικοινοτικό ομοσπονδιακό τρικέφαλο κράτος, που θα αντικαθιστούσε την Κυπριακή Δημοκρατία, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ομαλά.

Επιπρόσθετα, το κράτος αυτό θα ήταν αδύνατο να εκπληρώνει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης. Θα αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα νομιμοποίησης ενώ πάνω απ’ όλα θα εξακολουθούσε να υπάρχει η καθοριστική επιρροή της Άγκυρας. Πέραν τούτου, με τις τέσσερεις βασικές ελευθερίες για Τούρκους πολίτες, ενδεχομένως να προκύψουν κάποιοι περιορισμοί για όλους τους Κύπριους. Η Κύπρος θα γινόταν κράτος δεύτερης κατηγορίας εντός της ΕΕ. Ας μην λησμονούμε το τι έλαβε χώρα σε σχέση με το κούρεμα καταθέσεων. Εν ολίγοις, το υπό συζήτηση σήμερα πλαίσιο λύσης θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα και επιπλοκές στην περίπτωση εφαρμογής του.

Στόχος η ενότητα

Χρειαζόμαστε μια πειστική εναλλακτική προσέγγιση. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν αυτά τα δεδομένα, η Κυπριακή Δημοκρατία καλείται να σταθμίσει όλους τους παράγοντες και να προχωρήσει ανάλογα με νέα στρατηγική. Στο πλαίσιο μιας διευθέτησης, η υπό τουρκοκυπριακή διοίκηση περιφέρεια μπορεί να έχει την ευρύτερη δυνατή αυτονομία.

Πέραν τούτου είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε το ενδεχόμενο αξιοποίησης και τροποποίησης του Συντάγματος του 1960 λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα. Οι πυλώνες αυτοί μπορεί να είναι μέρος μιας εξελικτικής διαδικασίας. Σχετική πρόταση έχει ήδη κατατεθεί και επικαιροποιείται συνεχώς. Στο πλαίσιο αυτό είναι δυνατό να επιδιωχθεί η ομαλοποίηση των σχέσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Τουρκία και να ενθαρρυνθεί μια πολυμερής ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο και ευρύτερα.

Προφανώς, η προτεινόμενη πολιτική, η οποία οδηγεί στην αποκατάσταση της κυριαρχίας και ενότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας, είναι δύσκολο να υλοποιηθεί. Η ουσία, όμως, της εναλλακτικής προσέγγισης έγκειται στο γεγονός ότι, αφ’ ενός παραμερίζει άπαξ και δια παντός πλαίσιο λύσης, το οποίο εάν υλοποιηθεί θα επιδεινώσει σαφώς τα δεδομένα. Αφ’ ετέρου κατατίθεται μια πρόταση, η οποία είναι πραγματιστική και πειστική.

Η προτεινόμενη προσέγγιση σε συνδυασμό με μια πολιτική επανάκτησης της ηθικής μας υπεροχής, καθώς και δημιουργίας σύζευξης συμφερόντων με άλλες δυνάμεις είναι δυνατό να οδηγήσει σταδιακά στα επιθυμητά αποτελέσματα. Αρκεί να το πιστέψουμε.