Ποιος ο ρόλος της Λιβύης του Καντάφι στην τουρκική εισβολή του 1974

Η Λιβύη υποστήριξε την Τουρκία κατά την εισβολή στην Κύπρο το 1974. Το ανέφερε τις προάλλες ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, σε μια προσπάθεια του να δικαιολογήσει την αποστολή τουρκικών στρατευμάτων στη χώρα αυτή. Θέλοντας προφανώς να αναδείξει τις «διαχρονικές σχέσεις και δεσμούς» των δυο χωρών, αλλά και να επισημάνει πως δήθεν η Τουρκία «χρωστά» στη Λιβύη.

Τα όσα είπε ο Ερντογάν επιβεβαιώνονται και από τηλεγραφήματα του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, τα οποία έφερε στο φως της δημοσιότητας η γνωστή ιστοσελίδα Wikileaks. Επιβεβαιώνεται και από άρθρο που δημοσιεύθηκε στην τουρκική “Βολκάν”.

Το τηλεγράφημα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αφορά έγγραφο της αμερικανικής πρεσβείας στην Πράγα, της τότε Τσεχοσλοβακίας, ημερομηνίας, 9 Σεπτεμβρίου 1974 (Δευτέρα, 14:20) και αποτελεί το πρακτικό Αμερικανού διπλωμάτη με Τούρκο συνάδελφο. Ο τελευταίος αναφέρθηκε κατά τη συνάντησή τους σε στήριξη, πρακτικά, που προσέφερε το καθεστώς Καντάφι, κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το καλοκαίρι του 1974.

Σύμφωνα, πάντα, με τον Τούρκο διπλωμάτη, η Άγκυρα είχε ζητήσει στρατιωτικό υλικό από διάφορες φιλικές προς αυτή χώρες. Ανταποκρίθηκε η Λιβύη, η οποία παρείχε ποσότητες καυσίμων, βόμβες και ανταλλακτικά αεροσκαφών. Ήταν όλα αμερικανικής προέλευσης και ήταν κλεισμένα σε πρώην στρατιωτική βάση των ΗΠΑ Wheelus, 8 χλμ ανατολικά της Τρίπολης (σ.σ. Λειτούργησε ως αμερικανική βάση από το 1943 έως το 1970 και κάποια στιγμή έφτασε να φιλοξενεί 15.000 στρατιώτες και πολιτικό προσωπικό).

Το υλικό ήταν συμβατό με εκείνο που χρησιμοποιούσε η Τουρκία κατά την εισβολή στην Κύπρο. Όπως σημειώνεται στο τηλεγράφημα, ο τότε ηγέτης της Λιβύης, Μουαμάρ Καντάφι, είχε λάβει μέρος σε «τελετές παράδοσης του υλικού». Όπως σημειώνεται, ο Καντάφι αποφάσισε να παραχωρήσει το υλικό επειδή είχε συναισθηματικούς δεσμούς με την Τουρκία καθώς είχε φοιτήσει στην Στρατιωτική Ακαδημία της χώρας( σ.σ. ήταν και απόφοιτος και της Σχολής Ευελπίδων στην Ελλάδα).

Παραπλάνηση Ελλάδας

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Τούρκου διπλωμάτη, η Λιβύη υποστήριζε την Τουρκία κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων παρέχοντας ποσότητες καυσίμων, βόμβες και ανταλλακτικά για τα αεροσκάφη της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας. Τα ανταλλακτικά προέρχονταν από την πρώην αεροπορική βάση ων ΗΠΑ, η οποία φιλοξενούσε τύπους αεροσκαφών ίδιους με αυτούς που έλαβαν μέρος στην τουρκική εισβολή με τα χρώματα της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας.

Στο ίδιο τηλεγράφημα, με επίκληση της ίδιας πηγής, αναφερόταν πως δυο ημέρες μετά την εισβολή στην Κύπρο, στις 22 Ιουλίου, μεγάλος αριθμός πολεμικών αεροσκαφών, τύπου F-4 Phantom II (αμερικανικά), τα οποία προορίζονταν για το Ιράν, στάθμευσαν καθοδόν στην Τουρκία. Όπως επισημαίνεται, τα διακριτικά του Ιράν σβήστηκαν και στη θέση τους μπήκαν εκείνα της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας.

Αυτή η εξέλιξη παραπλάνησε την Ελλάδα, η οποία είχε διαφορετική εικόνα για τη δύναμη της τουρκικής Αεροπορίας. Το τηλεγράφημα καταλήγει σημειώνοντας πως οι πληροφορίες αυτές δεν τεκμηριώθηκαν και από άλλη πηγή, ωστόσο, τις θεωρεί ως πολύ ενδιαφέρουσες.

Και μια άλλη μαρτυρία για Λιβύη

Άρθρο του Μπιρόλ Ερτάν στην τουρκοκυπριακή εφημερίδα «Βολκάν», το οποίο αναδημοσιεύθηκε μεταφρασμένο στον “Φιλελεύθερο” (12/04/2011) αναφέρεται μεταξύ άλλων τα εξής:

«ΕΤΟΣ 1974. Μερικές μέρες μετά την ειρηνευτική επιχείρηση. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις διενήργησαν επιτυχημένη απόβαση στο νησί και λύτρωσαν τους Τ/κ. Από στιγμή σε στιγμή μπορούσε να ξεσπάσει ελληνοτουρκικός πόλεμος. Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ήταν έτοιμες για έναν τέτοιο πόλεμο, αλλά υπήρχε σοβαρή έλλειψη οπλισμού. Ο Τανέρ Μπαϊκότ ήταν διπλωμάτης που υπηρετούσε στο ΝΑΤΟ. Η Τουρκία ζήτησε οπλισμό από Ιράν και Ιράκ. Το Ιράν στην αρχή κωλυσιεργούσε και στη συνέχεια μας έστειλε κάτι ψευτοπράγματα. Το Ιράκ διεμήνυσε ότι δεν διέθετε τον οπλισμό που θέλαμε και ότι αυτόν τον διαθέτει η Λιβύη.

» Το ΥΠΕΞ επικοινώνησε αμέσως με τη Λιβύη. Από εκεί μας πληροφόρησαν ότι υπάρχουν άφθονα όπλα και υλικά στις αποθήκες οπλισμού των ΗΠΑ οι οποίες έκλεισαν με διαταγή του Καντάφι και ότι θα μπορούσαν να μας τα στείλουν. Μετά από μικρό χρονικό διάστημα προσγειώθηκαν στην Τουρκία τέσσερα αεροσκάφη γεμάτα με οπλισμό και υλικά. Πρωθυπουργός ήταν ο Ετζεβίτ και υπουργός Άμυνας ο Χασάν Εσάτ Ισίκ.

» Ο Ισίκ κάλεσε τον Μπαϊκότ και του είπε ότι θα στείλει ευχαριστήρια επιστολή στον Καντάφι, ενώ του ζήτησε να πάει στη Λιβύη και να ζητήσει και νέα ποσότητα οπλισμού. Ο νεαρός διπλωμάτης ρώτησε κατά πόσο θα έπρεπε να καταβληθεί η αξία του οπλισμού που ήδη είχε παραληφθεί. Ο υπουργός απάντησε καταφατικά και ο Μπαϊκότ μετέβη στη Λιβύη.

» Εκεί συναντήθηκε με τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου της Λιβύης και του είπε ότι ήθελε να πληρώσει την αξία του οπλισμού και παράλληλα να ζητήσει την αγορά και νέου. Η απάντηση του αρχηγού ήταν “από εσάς δεν παίρνουμε χρήματα. Να σας στείλουμε όλο τον οπλισμό και υλικό που υπάρχει στις αποθήκες”.

» Οι Τούρκοι αξιωματικοί που συνόδευαν τον διπλωμάτη μετέβησαν στη Βάση και επέλεξαν ό,τι τους εξυπηρετούσε. Το υλικό φορτώθηκε σε 4 DC9 και απεστάλη στην Τουρκία.

Γιατί δεν καταλάβατε όλη την Κύπρο;

» Ένα άλλο περιστατικό με τον Καντάφι: Ο Καντάφι ήταν περικυκλωμένος από πλήθος κόσμου. Μετά δυσκολίας μπορέσαμε να οδηγήσουμε τον Μπαϊκάλ (διάδοχο του Ετζεβίτ) κοντά του. Ο Λίβυος ηγέτης άρχισε τις φιλοφροσύνες και είπε ότι αισθάνεται υπερηφάνεια για τους Τούρκους. Ζήτησε από την τουρκική αντιπροσωπεία να παραμείνει μερικές μέρες στη Λιβύη και να την φιλοξενήσει δίνοντας ραντεβού για την επόμενη. Στη συνάντηση αυτή ο Μπαϊκάλ ενημέρωσε τον Καντάφι για την επιχείρηση στο νησί.

» Ο Λίβυος ηγέτης ρώτησε: “Και γιατί δεν καταλάβατε το σύνολο της νήσου;» προσθέτοντας: «Αν τολμήσει να κινηθεί η Ελλάδα θα έχετε την κάθε μας βοήθεια”.

» Στη συνέχεια, ζήτησε από τον Μπαϊκάλ να γευματίσουν με τους Λίβυους στρατιώτες για να τους ενημερώσει για το Κυπριακό.

» Η απάντηση του Μπαϊκάλ ήταν: “Μετά χαράς, αλλά θα χάσουμε το αεροσκάφος”. Τελικά έμειναν επειδή ο Καντάφι προθυμοποιήθηκε να τους διαθέσει το ιδιωτικό του αεροσκάφος. Μάλιστα. Τότε ο Καντάφι πρόσφερε στην Τουρκία ό,τι καμιά άλλη χώρα».

Οι σχέσεις Καντάφι με Ελλάδα-Κύπρο

Σε ρεπορτάζ στο «BHmagazino» (Κυριακή 29 Ιουνίου 2014 «Ο Καντάφι και οι Έλληνες»), αναφέρεται πως την πρώτη φορά που ο Μουαμάρ Καντάφι συνδέθηκε με οτιδήποτε ελληνικό ήταν στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Εκείνη την εποχή, χωρίς να υπάρχουν επίσημα αρχεία, ένας εντυπωσιακός και φιλόδοξος νεαρός από τη Λιβύη βρισκόταν στην Αθήνα. Το όνομά του δεν έχει βρεθεί καταχωρισμένο πουθενά, αλλά οι μαρτυρίες λένε πως αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων με την τάξη του 1965, έχοντας καταπληκτικές αθλητικές επιδόσεις.

Μετά την αποχώρησή του από την Ελλάδα και τη Σχολή Ευελπίδων, ο Καντάφι είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις με ορισμένους από τους Έλληνες, μετέπειτα ανώτερους, αξιωματικούς, που είχαν σχέση με την χούντα.

Ενδιαφέρουσα ήταν και μια συνάντηση που είχε ο Καντάφι με τον Πρόεδρο Μακάριο στις 9 Νοεμβρίου 1973. Ήταν μια ανοικτή συζήτηση, που παρόλο που υπάρχουν πρακτικά («Τα μυστικά αρχεία του Κίσιγκερ» των Μιχάλη Ιγνατίου και Κώστα Βενιζέλου). Το περιεχόμενο της συζήτησης είχε διαρρεύσει στους Αμερικανούς, οι οποίοι έγιναν έξαλλοι με τον Μακάριο.

Tα πρακτικά, που παρελήφθησαν στο υπουργείο Eξωτερικών της Kύπρου στις 12:30 το μεσημέρι της 13ης Mαρτιου 1974, μετά που είχαν εγκριθεί προσωπικά από τον Kαντάφι και στη συνέχεια από τον Mακάριο, χαρακτηρίστηκαν «αυστηρώς εμπιστευτικά». Έχει ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς τα πρακτικά, τα οποία έχουν δημοσιοποιηθεί («Τα μυστικά αρχεία του Κίσιγκερ» των Μιχάλη Ιγνατίου και Κώστα Βενιζέλου).