Επιχειρηματικότητα για τους ολίγους ή για τους πολλούς;

Κάθε προσπάθεια προβολής και ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας είναι ενδιαφέρουσα απ’ όποιον κι αν προέρχεται, είτε από επιχειρηματικούς φορείς και ιδρύματα, είτε από λέσχες και ιδιώτες που ορθώς πιστεύουν στην αναγκαιότητά της. Τόσο η σποραδικότητα των εκδηλώσεων προβολής των δράσεων υποστήριξής της, όσο και η πραγματοποίησή τους σε χώρους απλησίαστους για τους περισσότερους, πιθανώς να δημιουργούν την εντύπωση ότι είναι προνόμιο κάποιων ολίγων με πρόσβαση στη χρηματοδότηση και στην εκάστοτε εξουσία, και ακόμη ότι, οι δράσεις διενεργούνται στο πλαίσιο κοινωνικής εταιρικής ευθύνης ή δημοσίων σχέσεων.

Έστω και έτσι είναι καλοδεχούμενες παρότι η ανακοπή της επενδυτικής ερημοποίησης της χώρας απαιτεί συστηματικότερη αντιμετώπιση, καθώς η επιχειρηματικότητα συνιστά μονόδρομο προς την ανάκαμψη/ανάταση της οικονομίας και της κοινωνίας. Ακόμη και οι λεγόμενοι αναπτυξιακοί/επενδυτικοί νόμοι δεν αρκούν για την ενίσχυσή της όσο θα παραβλέπεται η “μαγιά” της (ο άνθρωπος) και η “στόφα” (το γόνιμο επιχειρηματικό περιβάλλον). Από τα αυτά θα αναδυθούν πραγματικές επιχειρήσεις και όχι απλά κελύφη εκμετάλλευσης των εκάστοτε προβαλλόμενων προνομίων των νόμων αυτών.

Ένα μέρος της “μαγιάς” συντίθεται μέσω της ιστορικής αξίας πρακτικής του τύπου “το αγώγι ξυπνά τον αγωγιάτη”, η οποία όμως δεν είναι αρκετή στους καιρούς που διανύουμε και τους οποίους οδεύουμε. Το άλλο μέρος της διασφαλίζεται με την ενίσχυση της επιχειρηματικής ευφυίας μέσω ουσιαστικών προγραμμάτων εκπαίδευσης/κατάρτισης και της δυνατότητας ένταξής τους στις προνομίες των αναπτυξιακών νόμων. Και τούτο μέσω υποβολής σχεδίου σπουδών (όχι ως επιλέξιμη δαπάνη επιχειρηματικού σχεδίου) αθροιστικά αξιολογούμενου στη βάση ομάδας κριτηρίων.

Για παράδειγμα, κριτήρια όπως το κοινό-στόχο (διαβαθμισμένη απλότητα ή δυσκολία, ανάλογα με το υπόβαθρο σπουδών των συμμετεχόντων), την αποκέντρωση, το προτεινόμενο πρόγραμμα σπουδών, τη σύνθεση της ομάδας των εκπαιδευτών, τη μεθοδολογία υλοποίησής του, τον φορέα υλοποίησης (ΕΠΑΛ, ΑΕΙ, ΚΕΚ Επαγγελματικών Ενώσεων ή Ιδιωτικά) και τη δυνατότητα ανάδειξης και υποστήριξης μιας νέας τουλάχιστον επιχειρηματικής πρωτοβουλίας (π.χ. ως παραδοτέο) κλπ.

Δεν είναι άδικο, αλήθεια, να χρηματοδοτείται η αγορά εισαγόμενου κατά το πλείστον και πανάκριβου συνήθως εξοπλισμού, αλλά να εξαιρείται το “ρεκτιφιέ” της μηχανής του νου κάθε Έλληνα που θα το επιθυμούσε προκειμένου να εξελιχθεί σε επιχειρηματία ή στέλεχος επιχειρήσεων;

Σύγχρονη μορφή “πιάτσας”

Η «στόφα» χρειάζεται θεσμικό πλαίσιο και ένα οικοσύστημα με “παίκτες” ιδιώτες, οργανισμούς και ιδρύματα που θα υποστηρίζουν την επιλογή ενός ατόμου να εξελιχθεί σε επιχειρηματία ενισχυμένων πιθανοτήτων επιτυχίας τα αποτελέσματα της οποίας θα διαχυθούν προς όλες τις κατευθύνσεις του. Όπως ένα φυσικό οικοσύστημα περιλαμβάνει κάθε μορφή και μέγεθος ζωής για την αρμονική συνύπαρξη όλων μέσω της αλληλοπροστασίας, έτσι και σ’ αυτό επιβάλλεται η διασφάλιση της ύπαρξης και λειτουργίας κάθε είδους επιχείρησης, προκειμένου να διατηρηθούν οι συνθήκες βελτίωσης και ανάπτυξής του.

Οι συμμετέχοντες διασυνδέονται ισχυρά με έναν “ομφάλιο λώρο σε δίκτυο” που αιμοδοτεί και οξυγονώνει διαρκώς το οικοσύστημα, υποστηρίζοντας, συμβουλεύοντας και καθοδηγώντας τα μέλη του, ανεξάρτητα από ηλικία, εμπειρία και είδος δραστηριότητας. Με άλλα λόγια, το οικοσύστημα επιχειρηματικότητας αποτελεί τη σύγχρονη και πιο οργανωμένη μορφή της «πιάτσας» που έλκει κάθε είδους επιχειρηματίες –υφιστάμενους και δυνητικούς- και πελάτες που τη διατηρούν ζωντανή και δυναμική.

Κατά συνέπεια, οι αποκλεισμοί και τα αδικαιολόγητα ή υπερβολικά εμπόδια εισόδου (έστω και της μίας στάσης) και εξόδου (των πολλών και κοστοβόρων στάσεων) από αυτό, η ευνοιοκρατία και η δημιουργία μονοπωλιακών ή ολιγοπωλιακών συνθηκών, προκαλούν την κατάρρευσή του με την απώλεια σημαντικών πόρων της κοινωνίας, πλήττοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας ταυτόχρονα.

Ταγοί της ελληνικής πολιτείας

Οι μέχρι τώρα κυβερνήσεις μας, ενώ επινοούν ή υιοθετούν τρόπους πρόσκαιρης κάλυψης του δημοσιονομικού ελλείμματος, ποτέ δεν προβληματίστηκαν για το τεράστιο έλλειμμα εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και πολιτείας, το οποίο συνεργεί στη διόγκωση του πρώτου. Το δίδυμο αυτό έλλειμμα φαίνεται να διογκώνεται όσο μειώνεται η εμπιστοσύνη, ενισχύοντας περαιτέρω την τάση απόκρυψης εισοδημάτων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα δημοσιονομικά έσοδα.

Και το χειρότερο, στη συνείδηση μεγάλης μερίδας “υπηκόων” δικαιολογείται μια τέτοια συμπεριφορά ως άμυνα και έσχατο μέτρο επιβίωσης, η οποία, ενισχυόμενη από το φόβο μιας αποτυχημένης επιχειρηματικής προσπάθειας και το στίγμα της, είτε οδηγεί σε μεγαλύτερη απόκρυψη είτε σε παραίτηση του επίδοξου επιχειρηματία καθώς τα… ραδιενεργά κατάλοιπα κάθε αποτυχίας έχουν μεγάλη ημιζωή στη χώρα μας.

«Αυτοί με τα πολλά» διαθέτουν ποικίλα μέσα εκμετάλλευσης ή προστασίας των κεφαλαίων τους, διοχετεύοντάς τα προς επενδύσεις του εξωτερικού (25 δισ. ευρώ σε κρατικά χρεόγραφα τρίτων χωρών, είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας) ή προς φορολογικούς παραδείσους κλπ. «Εκείνοι με τα λίγα» και με δεδομένη τη μειωμένη ζήτηση εργασίας των πενιχρών αμοιβών, έχουν την επιλογή της αυτοαπασχόλησης και της δημιουργίας μιας μικρής επιχείρησης ανάγκης στη βάση κάποιας δεξιότητας ή μίμησης, ή και κάποιας καινοφανούς ιδέας, χωρίς απαλλαγή από την υποχρέωση δικαιολόγησης των κεφαλαίων ίδρυσής της, όπως συμβαίνει με τους μετανάστες που ανοίγουν μαγαζιά στη χώρα μας.

Tα έτοιμα εύκολα τρώγονται

Επειδή “τα έτοιμα λεφτά εύκολα τρώγονται” και η ανάγκη να τα αυγατίσουν είναι μεγάλη, ο δε “σκοπός αγιάζει τα μέσα” δικαιολογώντας το “δούλεψε να φας και κλέψε να ‘χεις” ως έξυπνη “επιχειρηματική” πρακτική σε ατομικό επίπεδο αλλά μηδενικού ή αρνητικού αποτελέσματος σε συλλογικό, γιατί να μη δοθεί η ευκαιρία ατεκμηρίωτης ανάδυσής τους από τα σκοτάδια της αδράνειας προκειμένου να ενισχύσουν την κατανάλωση και τις επενδύσεις;

Οι φερόμενοι ως ταγοί της ελληνικής πολιτείας όπως και οι εκλογείς τους, πρέπει να αντιληφθούν ότι καινοτομία χωρίς επιχειρηματικότητα δεν μπορεί να υπάρξει, και κατά συνέπεια, ούτε η οικονομική ανάπτυξη ούτε η κοινωνική ευημερία είναι εφικτές. Όπως και ότι, μέσα από τους μεγάλους αριθμούς αυξάνουν οι πιθανότητες επιτυχημένης έκβασης, με τις αποτυχίες να σμιλεύουν περισσότερο το μυαλό για μια δεύτερη ευκαιρία εκείνων που επιμένουν να ορθώνονται.

Να αποδεχθούν ότι όσο πιο «άγονο» καθίσταται το επιχειρηματικό περιβάλλον τόσο περισσότερες νέες ιδέες ή ευκαιρίες θα χάνονται επιδεινώνοντας το brain drain, είτε γιατί «ανάμεσά μας κανείς δεν θα έπρεπε να είναι καλύτερος, αλλά αν κάποιος είναι, ας είναι κάπου αλλού, ανάμεσα σε άλλους» όπως το έθεσε Αθηναίος πολίτης , είτε επειδή οι υψηλών προσόντων Έλληνες δεν είναι εύκολο να επιστρέψουν καθώς είναι ασύμβατες οι δεξιότητες και η τεχνογνωσία τους προς την υφιστάμενη παραγωγική υποδομή της χώρας η οποία, επιπλέον, στερείται προσδοκιών για ένα καλύτερο μέλλον.

Η συνεχιζόμενη επιχειρηματική «άμπωτης» αποκαλύπτει τη στείρα οικονομική βάση, ή καλύτερα, τον πάτο που έχει πιάσει η ελληνική οικονομία λόγω θεσμικών και γραφειοκρατικών φραγμάτων που, πέρα από τα χρέη που δημιούργησαν ή έγιναν αποδεκτά, εμποδίζουν και εκτρέπουν τη ζωογόνο παλίρροια της επιχειρηματικότητας προς άλλα, περισσότερο γόνιμα εδάφη (Business Drain).

Ταξίδι που αξίζει της προσοχής μας

Από προνόμιο των ολίγων εκείνων με “κονέ” στην κυβέρνηση-κράτος η οποία ραγδαία μετατρέπεται σε… κυβερνήτη αποικίας, ας δοθεί ως ευκαιρία προς όλους εκείνους που “με βάρκα την ελπίδα” επιμένουν να τραβούν κουπί προς το λιμάνι προορισμού τους, επενδύοντας στον εαυτό τους οραματιζόμενοι και διατηρώντας ζωντανό το μηχανισμό μάθησης και πλεύσης τους.

Προς κάθε ένα δηλαδή, που μπορεί διαρκώς να απειλεί ή να απειλείται από τον ανταγωνισμό δεχόμενος την κριτική και την αποτυχία ως συνέπεια της επιχειρηματικής του απόπειρας και όχι ως στίγμα προς το πρόσωπό του. Ένα τέτοιο άτομο αξίζει της προσοχής και της υποστήριξης όλων μας, καθώς

• Επιθυμεί να ορίζει ο ίδιος τη δουλειά και την τύχη του, αναλαμβάνοντας το ρίσκο που συνεπάγεται η αυτόνομη πορεία,
• Διαθέτει την επιχειρηματική τόλμη, τη σωστή επιχειρηματική ιδέα, το αναγκαίο πάθος και την επιμονή για να επιδιώξει την επιτυχή αξιοποίησή της χωρίς ποτέ να αποκλίνει από το στόχο.
• Κοιμάται και ξυπνά με την έγνοια αυτή και τη διάθεση να κάνει ό,τι είναι απαραίτητο για να επιτύχει, ενεργώντας κατά τρόπο που, ίσως, δεν θα έκανε ως απασχολούμενος στην επιχείρηση τρίτου.
• Παραιτείται από ιδεοληψίες και προκαταλήψεις μαθαίνοντας με κάθε τρόπο, στη θεωρία και στην πράξη, μέσα από τα λάθη και τις συμβουλές εκείνων που έχουν προηγηθεί.
• Μπορεί να ασχολείται ώρες πολλές χωρίς να νιώθει κόπωση, απολαμβάνοντας αυτό που κάνει.
• Διαθέτει (ή φροντίζει γι’ αυτό) τις αναγκαίες δεξιότητες σύστασης του μηχανισμού εκμετάλλευσής της, της διαχείρισης και της ανάπτυξης της επιχείρησής του.
• Γνωρίζει ότι απαιτείται μεγάλη προσπάθεια, εστίαση και πειθαρχία στην επιδίωξη του ονείρου, δημιουργώντας πλούτο για τον ίδιο και την κοινωνία που τον πλαισιώνει.
• Θυμάται εκείνους που τον βοήθησαν ν’ ανέβει ψηλά γνωρίζοντας ότι θα τους χρειαστεί όταν θα… πέφτει.
• Διατηρεί την ευελιξία του προκειμένου να εισάγει το καινούριο, προηγούμενος των εξελίξεων ή προσαρμοζόμενος στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες.
• Υποψιάζεται ότι με τη δράση του μπορεί να θίξει “κεκτημένα δικαιώματα” ή κατεστημένα συμφέροντα, προκαλώντας τη “μήνι” εκείνων που θα αδυνατούν να τον ελέγξουν, χωρίς να υπαναχωρεί διεκδικώντας το μερίδιό του στην αγορά με νέες προτάσεις αξίας.

Περιβάλλον ανάπτυξης επιχειρηματικότητας

Ένα ανθρώπινο δυναμικό προδιαγραφών ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας, όχι μόνο δεν πρέπει να αφήνεται στην τύχη του ή να επιχειρείται ο εκφυλισμός του περιορίζοντάς το σε δράσεις “χαμηλής όχλησης κατεστημένων συμφερόντων” αλλά οφείλουμε να το καλλιεργούμε αυξάνοντας την “παραγωγή” του. Συνιστά, λοιπόν, συνθήκη εκ των ων ουκ άνευ η δημιουργία περιβάλλοντος αναζωογόνησης και ανάπτυξής της κατεβάζοντάς τη από τα “μπαλκόνια” του κίβδηλου πολιτικού λόγου στην πραγματική οικονομία, με:

1. Περιορισμό του ρόλου των κυβερνήσεων στη διαμόρφωση και διασφάλιση ενός γόνιμου θεσμικού πλαισίου, αίροντας τον ιδιότυπο ανταγωνισμό τους απέναντι σε κάθε επιχειρηματική πρωτοβουλία και περιορίζοντάς τον σ’ εκείνο της εγχώριας ή διεθνούς αγοράς.
2. Τη θεσμοθέτηση ξεχωριστής διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης σε υποθέσεις επιχειρηματικών διαφορών, με συνθέσεις δικαστών και συνηγόρων εχόντων γνώση σε θέματα εμπορικών συμβάσεων, δικαιωμάτων διανοητικής/βιομηχανικής ιδιοκτησίας, κυνβερνοασφάλειας και προστασίας προσωπικών δεδομένων κλπ., για την ταχύτερη και χαμηλότερου κόστους απονομή δικαιοσύνης “στομώνοντας” τη “δαμόκλειο σπάθη” των ισχυρών.
3. Άρση των περιορισμών και αποκλεισμών, των συντεχνιών (άτυπων ή θεσμοθετημένων ακόμη) και των εκλεκτικών συγγενειών καλλιέργειας εκλογικής βάσης, όπως και της “πυροσβεστικής” λειτουργίας της φορολογίας και των εισφορών για την κάλυψη της χρόνιας (και σκόπιμης) αβελτηρίας των ηγεσιών της χώρας.
4. Άμεση ένταξη στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, του μαθήματος της επιχειρηματικότητας για την ανάπτυξη δεξιοτήτων δημιουργικότητας και καινοτομίας, αλλά και αποτελεσματικής διαχείρισης των νέων επιχειρηματικών δομών. Τα ήδη υφιστάμενα προγράμματα διαφόρων ανωτάτων σχολών πρέπει να ενθαρρυνθούν περαιτέρω, τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο, ενισχυόμενα με υψηλού επιπέδου στελέχη, ακαδημαϊκά και επιχειρήσεων, που έχουν την κατάλληλη τεχνογνωσία και δυνατότητα μετάγγισής τους λειτουργώντας ως δάσκαλοι και μέντορες ταυτόχρονα.

Η επιχειρηματικότητα στις αίθουσες και στα αμφιθέατρα είναι θεωρία, στην πράξη όμως είναι τεχνική διάγνωσης και δημιουργίας μηχανισμού αξιοποίησης μιας ιδέας ή ευκαιρίας, με επιτυχή ή ανεπιτυχή έκβαση στην οποία δε χωρεί ανώδυνη συμβουλή καθώς οι συνέπειές της δεν περιορίζονται στο βαθμολόγιο του διδάσκοντα.