Τίτλοι τέλους για τον “Μίστερ Απληστία”

Αν ο χαρακτήρας του άπληστου χρηματιστή Γκόρντον Γκέγκο, που είχε υποδυθεί ο Μάικλ Ντάγκλας στην ταινία του Όλιβερ Στόουν “Wall Street”, ήταν πραγματικός, θα μπορούσε να είναι ο Μπέρνι Μέιντοφ, ο θεωρούμενος εγκέφαλος της μεγαλύτερης χρηματιστηριακής απάτης στον κόσμο, που πέθανε σήμερα, σε ηλικία 82 ετών. Ο Μέιντοφ θα συμφωνούσε σίγουρα με την περίφημη ρήση του Γκέκο, σήμα κατατεθέν της ταινίας του Στόουν: «Η απληστία είναι καλή».

Ο Μέιντοφ πέθανε στο ιατρείο ομοσπονδιακής φυλακής στη Βόρεια Καρολίνα, πιθανών από φυσικά αίτια. Υπολογίζεται πως η οικονομική απάτη του Μέιντοφ προκάλεσε ζημιές ύψους 50 δισ. σε επενδυτές και μεγάλες τράπεζες, καθώς ο φυλακισμένος χρηματιστής κατέβαλε σε παλαιότερους πελάτες του κεφάλαια, προερχόμενα από καινούργιους και τα παρουσίαζε ως αποδόσεις.

Οι αιτήσεις για αποφυλάκιση που είχαν καταθέσει οι δικηγόροι του πρώην προέδρου του χρηματιστηρίου του Nasdaq, επικαλούμενοι την χρόνια νεφρική ανεπάρκεια του πελάτη τους, είχαν απορριφθεί. Ο ίδιος εμφανίστηκε να μετανιώνει για τις πράξεις τους λέγοντας «ότι λυπάται και ντρέπεται». «Έκλεψε από τους πλούσιους. Έκλεψε από τους φτωχούς. Έκλεψε από τη μεσαία τάξη. Δεν είχε αξίες», δήλωσε στο δικαστήριο ο πρώην επενδυτής Τομ Φιτζμόρις. Η ανακοίνωση της καταδίκης του είχε γίνει δεκτή με έκδηλη ικανοποίηση από τους εκατοντάδες επενδυτές που είχε εξαπατήσει ο Μέιντοφ, που τους έπειθε να του εμπιστεύονται τα χρήματα τους.

Το “σχήμα Πόντσι”

Η απάτη του Μέιντοφ έμεινε στην ιστορία ως “σχήμα Πόντσι”. Το κόλπο του δεν ήταν νέο: δελεάζει επενδυτές, υποσχόμενος υψηλές αποδόσεις. Το όνομα της πυραμίδας προέρχεται από τον Τσαρλς Πόντσι, έναν Αμερικανό ιταλικής καταγωγής, ο οποίος το 1919 έπεισε επενδυτές να του δώσουν ό,τι ποσό ήθελαν και αυτός θα τους επέστρεφε απόδοση 50% κάθε 90 ημέρες.

Έγινε πολύ δημοφιλής, καθώς ανταποκρινόταν περίπου για ένα χρόνο στις υποχρεώσεις του. Τον Αύγουστο του 1920 η απάτη του κατάρρευσε. Μέχρι τότε είχε καταφέρει να παίρνει περίπου 200.000 δολάρια την ημέρα από επενδυτές. O όρος “Σχήμα Πόντσι” (Ponzi Scheme) αναφέρεται σε οποιαδήποτε χρηματική απάτη στηρίζεται σε “πυραμίδα” επενδυτών. Η πυραμίδα αποτελεί παράνομο επενδυτικό σχήμα που περιλαμβάνει την πληρωμή απόδοσης σε επενδυτές από τα χρήματα που πληρώνονται από μεταγενέστερους επενδυτές, αντί από τα καθαρά κέρδη που συγκεντρώνονται από πραγματικές πωλήσεις. Όπως γίνεται σαφές η ανατροφοδότηση της πυραμίδας απαιτεί όλο και περισσότερους επενδυτές πράγμα που αποδεικνύει μελλοντικά το βραχύβιο του όλου σχεδίου.

Η επιτομή της απληστίας

Προτού αποκαλυφθεί η τεράστια απάτη του, την οποία, όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, εξύφανε μόνος του και χωρίς συνεργούς, ο Μέιντοφ είχε τη φήμη ενός σοβαρού διαχειριστή κεφαλαίων. Όταν στις αγορές επικρατούσε αστάθεια, εκείνος εξασφάλιζε στους επενδυτές του διψήφιες αποδόσεις. Εν τούτοις, όπως εκ των υστέρων αποδείχθηκε, ουδέποτε επένδυσε τα χρήματα των πελατών του σε χαρτοφυλάκια: απλώς τα ανακύκλωνε.

Φρόντιζε δε να ανανεώνει συνεχώς το πελατολόγιό του, ώστε να μπορεί να διοχετεύει τα κεφάλαια των νεοεισερχομένων επενδυτών στους παλαιότερους. Αυτή, άλλωστε, είναι και η λειτουργία του πυραμιδοειδούς σχήματος “Πόντσι”. Ο Μέιντοφ, η ενσάρκωση της νοοτροπίας της απάτης, σύμφωνα με ορισμένους σχολιαστές, δρούσε στο περιθώριο του νόμου.

Στην πρώτη του συνέντευξη από τη φυλακή περιέγραψε με ενάργεια τις αντιδράσεις του, όταν επισκεπτόταν την εταιρεία του η αρμόδια Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς για τον επιβεβλημένο έλεγχο. «Ποτέ δεν με ρώτησαν τις πιο απλές και αυτονόητες ερωτήσεις», εξομολογήθηκε ο Μέιντοφ. «Έτρεμα στη σκέψη πως τώρα ήρθε η ώρα να με πιάσουν, όμως αυτό δεν συνέβαινε ποτέ».

Το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008 ήταν το έναυσμα για να αποκαλυφθεί η μεγάλη απάτη του Μέιντοφ, το όνομα του οποίου θα μείνει στην ιστορία ως συνώνυμο της απληστίας, και σίγουρα θα ξεπεράσει τον πανούργο Ιταλοαμερικανό απατεώνα Πόντσι, ο οποίος ούτε στα πιο τρελά του όνειρα δεν θα μπορούσε να αρπάξει τα αμύθητα κεφάλαια του αδίστακτου επιγόνου του.