Γιατί η κυβέρνηση Σαράτζ δεν μπορεί να εκπροσωπεί την Λιβύη

Εστιάζοντας την προσοχή στον Έβρο και τα νησιά στην προσπάθεια ανακοπής των προσφυγικών ροών, δεν θα πρέπει να μειώνεται η προσοχή προς τα νότια σύνορα της χώρας. Στη Λιβύη συμβαίνουν αξιοσημείωτα γεγονότα που εκτιμάται ότι θα απασχολήσουν σοβαρά την ελληνική εξωτερική πολιτική. Ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ στη Λιβύη Γασάν Σαλάμε παραιτήθηκε.

Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Λιβύης, που πρόσκειται στον στρατάρχη Χαφτάρ, επισκέφτηκε τη Δαμασκό και συμφώνησε να ανοίξουν πρεσβείες, τόσο στη Συρία από τον Εθνικό Απελευθερωτικό στρατό (National Libyan Army-NLA) του στρατηγού Χαφτάρ, όσο και της Συρίας στη Βεγγάζη. Σκοπός αυτής της συριο-λιβυκής προσέγγισης και συνεργασίας είναι η καταπολέμηση των επεκτατικών σχεδίων της Τουρκίας του Ερντογάν, όπως ο ίδιος ο στρατηγός Χαφτάρ δήλωσε σε δημόσιο διάγγελμα.

Εδώ βέβαια για την ελληνική εξωτερική πολιτική ισχύει κατ’ ελάχιστον η ρήση: “ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου”. Είναι ανάγκη επομένως να γνωστοποιηθούν τα ισχύοντα στη γειτονική Λιβύη. Το γεγονός ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις περί πιθανής ύπαρξης μεγάλων ποσοτήτων υδρογονανθράκων στα νοτιοδυτικά της Κρήτης κοντά στα όρια της ελληνικής και της λιβυκής ΑΟΖ, κάνει την ανάγκη υποχρέωση.

Η σημερινή Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (Government of National Accord-GNA) της Λιβύης με έδρα την Τρίπολη, ορίστηκε με την Απόφαση (Mandate) 2259/2015 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (UN Security Council Resolution-UNSCR). Το κείμενο της απόφασης αυτής περιλαμβάνει γενικές αναφορές Διεθνούς Δικαίου και δεν ξεπερνάει τις δύο σελίδες. Μέσα στο κείμενο βέβαια ορίζεται η ισχύς και η εφαρμογή της Πολιτικής συμφωνίας του Μαρόκο της 17ης Δεκεμβρίου 2015.

Κυβέρνηση αμφισβητούμενης νομιμότητας

Στη συμφωνία του Μαρόκο, που είναι ένα αναλυτικό κείμενο 32 σελίδων στην αγγλική έκδοση, περιγράφεται η σύνθεση και η λειτουργία της κεντρικής κυβέρνησης. Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις αυτού του κειμένου, η νομιμότητα της κυβέρνησης της Τρίπολης τίθεται υπό αμφισβήτηση για τους ακόλουθους λόγους. Πρώτον, στη συμφωνία του Μαρόκο του 2015 προβλέπεται ότι η διάρκεια διακυβέρνησης της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (Government of National Accord-GNA) θα είναι για έναν χρόνο, με δυνατότητα ανανέωσης για έναν επιπλέον χρόνο.

Επομένως, από τα μέσα του 2017 που συμπληρώθηκαν τα δύο έτη, έχει παρέλθει η ισχύς τής Απόφασης 2259/2015 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (UN Security Council Resolution-UNSCR), που είχε θέσει σε ισχύ τη συμφωνία του Μαρόκο. Η οποιαδήποτε επιμήκυνση θητείας της κυβέρνησης της Τρίπολης, δεν βασίζεται σε απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ο λόγος είναι ότι αφενός από το 2015 δεν έχει εκδοθεί νέα σχετική απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά και αφετέρου στην Απόφαση 2259 του 2015 δεν υπάρχει πρόνοια για δυνατότητα επιμήκυνσης της θητείας.

Γίνεται μόνο αναφορά στην πολιτική συμφωνία του Μαρόκο, όπως αυτή υπογράφτηκε τον Δεκέμβριο του 2015. Η αναφορά λοιπόν ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης έχει εγκριθεί από τον ΟΗΕ, τίθεται άμεσα υπό αμφισβήτηση. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που ο στρατηγός Χαφτάρ και οι περισσότερες φυλές που τον υποστηρίζουν, μετά την πάροδο της διετίας, δεν δέχονται την ισχύ της κυβέρνησης στην Τρίπολη. Συγκεκριμένα, έχει παρέλθει η χρονική διάρκεια ισχύος της και μάλιστα χωρίς να έχει επιτύχει τους αντικειμενικούς στόχους που είχαν τεθεί από τον ΟΗΕ.

Συγκεκριμένες δεσμεύσεις

Ένας ακόμα λόγος που συνηγορεί στην έλλειψη νομιμότητας της κυβέρνησης είναι και ότι η κυβέρνηση της Τρίπολης ήταν “διορισμένη”. Ειδικότερα ήταν τοποθετημένη και όχι εκλεγμένη από το εκλογικό σώμα του λιβυκού λαού και είχε συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Σύμφωνα με τις δεσμεύσεις αυτές θα έπρεπε:

Πρώτον, να διασφαλίσει την εύρυθμη, ανεξάρτητη, διαφανή και απρόσκοπτη λειτουργία των ενόπλων δυνάμεων, της κεντρικής τράπεζας, της δικαιοσύνης και των άλλων κρατικών οργανισμών. Η κυβέρνηση της Τρίπολης απέτυχε σε αυτόν τον τομέα, διότι σύμφωνα με γνώστες της κατάστασης, χειραγωγείται από παραστρατιωτικές ομάδες (Militias).

Αποτέλεσμα αυτού είναι η Βουλή και ο στρατός (LNA) να μην εδρεύουν στην πρωτεύουσα Τρίπολη, ενώ η κεντρική τράπεζα να ελέγχεται από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους που υποστηρίζονται από την Τουρκία και το Κατάρ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο φυλές που πρόσκεινται στον στρατηγό Χαφτάρ διέκοψαν την εξαγωγή υδρογονανθράκων, μειώνοντας τις εξαγωγές κατά 50%, διότι τα έσοδα από τις εξαγωγές αυτές τα διαχειριζόταν με αδιαφάνεια η κεντρική τράπεζα.

Δεύτερον, να δεσμεύονταν να διασφαλίζει την προστασία της ασφάλειας και του εθνικού πλούτου της Λιβύης, μην επιτρέποντας την παρέμβαση τρίτων χωρών στα εσωτερικά της χώρας. Με την υπογραφή των δύο Μνημονίων Κατανόησης με την Τουρκία, η κυβέρνηση της Τρίπολης παραβίασε και αυτή τη δέσμευση.

Τρίτον, σύμφωνα με τη συμφωνία του Μαρόκο, προβλέπεται ότι όλες οι διεθνείς συμφωνίες και συνεργασίες της κυβέρνησης πρέπει να εγκρίνονται από τη βουλή. Επειδή η βουλή που εδρεύει εκτός Τρίπολης δεν ενέκρινε τις όποιες συμφωνίες με την Τουρκία, η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας δεν υπέγραψε Διεθνείς Συμφωνίες (International Agreements), αλλά σε υποδεέστερο επίπεδο υπέγραψε Μνημόνια Κατανόησης (Memorandum of Understanding-MoU).Τα τελευταία ωστόσο δεν είναι δεσμευτικά για τη Λιβύη σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, διότι ακριβώς δεν έχουν εγκριθεί από τη Βουλή.

Σεβασμός στο Διεθνές Δίκαιο

Τέταρτον, σύμφωνα με την Απόφαση 2259/2015 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η κυβέρνηση της Τρίπολης θα πρέπει να σέβεται το διεθνές δίκαιο. Με την υπογραφή των Mνημονίων Κατανόησης με την Τουρκία και παραβιάζοντας τα δικαιώματα ΑΟΖ και χωρικών υδάτων της Ελλάδας και της Αιγύπτου που βασίζονται στο Δίκαιο της θάλασσας του ΟΗΕ (UNCLOS), η Τρίπολη παραβίασε και αυτόν τον όρο.

Πέμπτον, ο πρωθυπουργός (Prime Minister-PM) στην κυβέρνηση της Τρίπολης έχει πέντε ορισμένους βοηθούς πρωθυπουργού (PM Deputies) με τους οποίους μπορεί να παίρνει αποφάσεις. Από τους πέντε, οι δύο πρόσκεινται στον στρατηγό Χαφτάρ και ένας τρίτος παραιτήθηκε. Αν και προβλεπόταν να αντικατασταθεί εντός 10 ημερών, αυτό δεν έχει συμβεί διότι απαραίτητη προϋπόθεση είναι η έγκρισή του από τη βουλή, η οποία πρόσκειται στον στρατηγό Χαφτάρ.

Επομένως ο όποιος αντικαταστάτης δεν θα ήταν αρεστός στην κυβέρνηση της Τρίπολης. Κατόπιν αυτών, οι όποιες αποφάσεις της κυβέρνησης εναπόκεινται στην ψήφο αυτού μόνο του πρωθυπουργού, που σε κάθε περίπτωση από όσα αναφέρθηκαν ανωτέρω, η διεθνής νομιμότητα της τοποθέτησής του έχει παραβιαστεί ποικιλοτρόπως.

Επιπλέον η κυβέρνηση της Τρίπολης δεν εκπροσωπεί την πλειονότητα του λαού της Λιβύης και ως εκ τούτου παραβιάζεται άλλος ένας όρος των Αρχών Διακυβέρνησης (Governing principals) που προβλέπονται στην πολιτική συμφωνία του Μαρόκο. Αυτός ο όρος δεν έχει να κάνει με τη μη επιβολή τυραννίας και εφαρμογής δημοκρατικών διαδικασιών υπέρ της πλειονότητας των Λίβυων πολιτών.

Κατόπιν των όσων αναφέρθηκαν, καθίσταται σαφές ότι η ελληνική εξωτερική πολιτική και στρατηγική θα πρέπει να αξιολογήσει και να αξιοποιήσει τα πραγματικά γεγονότα και να πράξει αναλόγως, όπως πρεσβεύει το εθνικό συμφέρον.