Πώς η Τουρκία έχασε στην κόντρα με τη Ρωσία
20/03/2020
Γράφει ο Σκοτ Ρίτερ –
Μτφρ. Αλέξανδρος Μουτζουρίδης
Όταν η γραφτεί η ιστορία του πολέμου στη Συρία, μια από τις πιο αποφασιστικές συγκρούσεις που θα μείνουν σε αυτή θα είναι αυτή του συριακού στρατού και των συμμάχων του από τη μια μεριά, και του τουρκικού στρατού και των ανταρτών από την άλλη.
Όντας κάτι περισσότερο από μια εμπλοκή τουρκικών και ρωσικών δυνάμεων, η μάχη του Σαρακέμπ αποτέλεσε μια δοκιμασία πολιτικής βούλησης μεταξύ του Τούρκου προέδρου Ερντογάν και του Ρώσου ομόλογού του, Πούτιν. Η ιστορία θα δείξει ότι η Τουρκία, έχασε και στα δύο πεδία.
Η μάχη του Σαρακέμπ ξεκίνησε ουσιαστικά το Δεκέμβριο του 2019, όταν ο συριακός στρατός πραγματοποίησε επιχείρηση, με την υποστήριξη της ρωσικής αεροπορίας, ενάντια στις φιλοτουρκικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης, σε περιοχές της επαρχίας Ιντλίμπ. Η ρωσοσυριακή επιχείρηση σήμανε την κατάργηση της λεγόμενης συμφωνίας του Σότσι, της 17ης Σεπτεμβρίου 2018, η οποία οριοθέτησε τις ζώνες “αποκλιμάκωσης”, διαχωρίζοντας το συριακό στρατό από τις αντικυβερνητικές δυνάμεις των ανταρτών στο Ιντλίμπ. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Τουρκία έστησε 12 παρατηρητήρια, τα οποία στην πραγματικότητα είναι οχυρωμένες θέσεις με εκατοντάδες μαχητές και εξοπλισμό, διάσπαρτες στη ζώνη αποκλιμάκωσης του Ιντλίμπ.
Σε αντάλλαγμα για τη νομιμοποίηση των παρατηρητηρίων αυτών, η συμφωνία επέτρεπε στην Τουρκία να επιβλέψει τη δημιουργία “αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης”, εντός της ζώνης αποκλιμάκωσης. Από την περιοχή αυτή άρματα μάχης, πυροβολικό και εκτοξευτές πυραύλων έπρεπε να απομακρυνθούν, καθώς και οι “τρομοκρατικές, εξτρεμιστικές ομάδες”, έως τις 15 Οκτωβρίου 2018. Επιπλέον, η Τουρκία ήταν υπεύθυνη για την επανέναρξη της λειτουργίας στρατηγικών αυτοκινητοδρόμων που συνδέουν το Χαλέπι με τη Λαττάκεια (είναι ο Μ4) και τη Δαμασκό (ο Μ5).
Ενώ λοιπόν η Τουρκία έφτιαξε τα παρατηρητήρια, δεν σημείωσε πρόοδο στις άλλες δεσμεύσεις της στο πλαίσιο της συμφωνίας του Σότσι, δεν δημιουργήθηκαν οι αποστρατιωτικοποιημένες ζώνες, δεν απομακρύνθηκε ο βαρύς οπλισμός και ούτε και οι “τρομοκρατικές ομάδες” από τη ζώνη αποκλιμάκωσης. Το τελευταίο σημείο έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού οι πιο σημαντικές από αυτές τις ομάδες -η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS)- ήταν η μεγαλύτερη και η πιο ισχυρή από τις αντικυβερνητικές δυνάμεις που δρούσαν στην επαρχία Ιντλίμπ.
Ο στόχος της συριακής επιχείρησης του Δεκεμβρίου ήταν να επιτευχθεί, με πολεμικά μέσα, αυτό που δεν έκανε η Τουρκία, δηλαδή να λειτουργήσουν οι αυτοκινητόδρομοι Μ4 και Μ5 και, κατ’ επέκταση να απομακρυνθεί η HTS και άλλες αντικυβερνητικές ομάδες από τις ζώνες αποκλιμάκωσης. Από τις αρχές Φεβρουαρίου, ο στρατός της Συρίας επέλαυνε, και περικύκλωσε αρκετά από τα τουρκικά παρατηρητήρια. Αυτό δυσκόλεψε τη θέση της Τουρκίας η οποία ήταν αναγκασμένη να παρακολουθεί τις αντικυβερνητικές δυνάμεις, στη δημιουργία, εκπαίδευση και εξοπλισμό των οποίων η ίδια βοήθησε, να ηττώνται στο πεδίο της μάχης.
Η πρώτη αντίδραση της Τουρκίας
Έτσι, στις 3 Φεβρουαρίου προσπάθησε να ανακόψει τη συριακή επέλαση, ενισχύοντας το παρατηρητήριο που βρίσκεται κοντά στη στρατηγική πόλη του Σαρακέμπ, και το οποίο εποπτεύει τη συμβολή των αυτοκινητοδρόμων Μ4 και Μ5. Όποιος ήλεγχε το Σαρακέμπ, ήλεγχε και τους αυτοκινητοδρόμους. Όταν ένα μεγάλο τουρκικό στρατιωτικό κονβόι περνούσε προς το Σαρακέμπ, στοχοποιήθηκε από το συριακό πυροβολικό, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πέντε Τούρκοι στρατιώτες και τρεις εργολάβοι. Η Τουρκία απάντησε με το βομβαρδισμό συριακών θέσεων, σκοτώνοντας Σύρους στρατιώτες. Τούτο αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα της Μάχης του Σαρακέμπ και βεβαίως την πρώτη μεγάλης κλίμακας σύγκρουση μεταξύ των συριακών και των τουρκικών δυνάμεων από τότε που άρχισε ο πόλεμος στη Συρία, το 2011.
Η συριακή επίθεση ενάντια στον τουρκικό στρατό στο Ιντλίμπ ήταν κόκκινη γραμμή για τον Ερντογάν, ο οποίος, σε δηλώσεις του σε Τούρκους βουλευτές, στις 5 Φεβρουαρίου, προειδοποίησε ότι «αν το συριακό καθεστώς δεν υποχωρήσει από τα τουρκικά παρατηρητήρια στο Ιντλίμπ το Φεβρουάριο, η Τουρκία θα υποχρεωθεί να το αναγκάσει». Ο Ερντογάν στήριξε τα λεγόμενά του κινητοποιώντας χιλιάδες στρατιώτες, εξοπλισμό και πυροβολικό, στα σύνορα με τη Συρία, ενώ συνέχισε να στέλνει ενισχύσεις στα υπό πολιορκία παρατηρητήρια.
Στις 6 Φεβρουαρίου, ο συριακός στρατός κατέλαβε το Σαρακέμπ. Τέσσερις μέρες μετά, στις 10 Φεβρουαρίου, οι αντάρτες που στηρίζονται από την Τουρκία, με την ενίσχυση του τουρκικού πυροβολικού, εξαπέλυσαν αντεπίθεση στις θέσεις του συριακού στρατού γύρω από την πόλη. Η αντεπίθεση απαντήθηκε με ισχυρό βομβαρδισμό από το βαρύ συριακό πυροβολικό. Το τουρκικό παρατηρητήριο κοντά στο χωριό Ταφτανάζ χτυπήθηκε από συριακές οβίδες, σκοτώνοντας πέντε Τούρκους και τραυματίζοντας άλλους πέντε. Οι Τούρκοι, στη συνέχεια, έπληξαν διάφορες θέσεις των Σύρων στην επαρχία Ιντλίμπ με πυροβολικό και ρουκέτες.
Μιλώντας πάλι στη Βουλή, μετά την επίθεση στο Ταφτανάζ, ο Ερντογάν δήλωσε ότι «αν οι στρατιώτες μας πάθουν το παραμικρό, θα χτυπήσουμε τις καθεστωτικές δυνάμεις οπουδήποτε, ανεξάρτητα από τη συμφωνία στο Σότσι», και προσέθεσε ότι «είμαστε αποφασισμένοι να αντεπιτεθούμε πέρα από τα όρια της συμφωνίας ως τα τέλη Φεβρουαρίου».
Η δεύτερη τουρκική αντεπίθεση
Η κατάληψη του Σαρακέμπ και του ζωτικού σημείου διασύνδεσης των Μ4-Μ5 επέτρεψε στο συριακό στρατό να θέσει υπό τον έλεγχό του ολόκληρο τον αυτοκινητόδρομο Μ5, για πρώτη φορά από το 2012. Στη συνέχεια προχώρησε στα δυτικά, προς την πόλη του Ιντλίμπ, πλησιάζοντας στα οκτώ μίλια. Προκειμένου να ανακόψει τη συριακή επέλαση, η Τουρκία κινητοποίησε εκατοντάδες μέλη των ειδικών δυνάμεων, που ενσωματώθηκαν στις τάξεις των αντικαθεστωτικών μονάδων, βοηθώντας στο συντονισμό των επιθέσεων με πυρά πυροβολικού και ρουκέτες.
Ξεκινώντας την 16η Φεβρουαρίου, οι αντάρτες μαχητές, με την υποστήριξη των ειδικών δυνάμεων της Τουρκίας, εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση ενάντια σε θέσεις του συριακού στρατού, μέσα και γύρω από το χωριό Ναϊράμπ, που βρίσκεται μεταξύ του Ιντλίμπ και του Σαρακέμπ. Τελικά το Ναϊράμπ “έπεσε” τη νύχτα της 24ης. Το τίμημα ήταν μεγάλο, όμως, με εκατοντάδες αντάρτες να έχουν σκοτωθεί, και δύο Τούρκους στρατιώτες.
Οι Τούρκοι και οι αντάρτες σύμμαχοί τους στράφηκαν μετά στο ίδιο το Σαρακέμπ, εξασφαλίζοντας τα ανατολικά του προάστια ως βάση εξόρμησης και αποκόπτοντας το δρόμο Μ5 σε διάφορα σημεία. Ο συριακός στρατός είχε εστιάσει τις δυνάμεις του στα νοτιοδυτικά, όπου επέλαυναν προς τον Μ4. Μάλιστα, ζήτησε τη συνδρομή μαχητών της Χεζμπολάχ και ομάδων που πρόσκεινται στο Ιράν ώστε να σταθεροποιήσει το μέτωπο του Σαρακέμπ.
Η τελευταία απέλπιδα προσπάθεια του Ερντογάν
Ο τουρκικός στρατός, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τις ρωσικές και συριακές αεροπορικές επιθέσεις, άρχισε να χρησιμοποιεί φορητά αντιαεροπορικά συστήματα (MANPADS). Δεκαπέντε τέτοια συστήματα άνοιξαν πυρ και παρόλο που κανένα δεν βρήκε το στόχο του, ανάγκασαν τους Ρώσους και τους Σύρους να ακυρώσουν τις επιθέσεις και να εγκαταλείψουν την περιοχή.
Σε απάντηση των τουρκικών MANPADS, τα ρωσοσυριακά μαχητικά έπληξαν μηχανοκίνητο τάγμα της Τουρκίας που επιχειρούσε στο νότιο Ιντλίμπ, στις 27 Φεβρουαρίου, σκοτώνοντας πάνω από 33 στρατιώτες και τραυματίζοντας 60. Η επίθεση αυτή προκάλεσε σοκ στην Τουρκία, με τον Ερντογάν να απειλεί ότι θα τιμωρήσει τους υπεύθυνους, συμπεριλαμβανομένων και των Ρώσων (οι οποίοι αρνήθηκαν την εμπλοκή τους στην επίθεση, αν και τα στοιχεία έδειχναν το αντίθετο).
Την 1η Μαρτίου, ο Ερντογάν έδωσε εντολή για γενική επίθεση στο Ιντλίμπ, με την κωδική ονομασία “Εαρινή Ασπίδα”, με στόχο να ωθήσει τις συριακές δυνάμεις και τους συμμάχους της πίσω στις θέσεις που είχαν το Σεπτέμβριο του 2018, κατά τη συμφωνία στο Σότσι. Η συνδυαστική επίθεση των Τούρκων και των ανταρτών βρήκε τη σθεναρή αντίσταση των Σύρων, υποστηριζόμενων από τη ρωσική αεροπορία. Ο στρατός της Συρίας ανακατέλαβε το Σαρακέμπ και έθεσε υπό τον έλεγχό του το σύνολο του αυτοκινητοδρόμου Μ5, ανατρέποντας την προηγούμενη επέλαση των Τούρκων.
Ως τις 4 Μαρτίου, η κατάσταση που αντιμετώπιζαν οι αντάρτες ήταν τόσο δεινή που εγκατέλειψαν κάθε προσπάθεια να φανεί ότι επιχειρούσαν ανεξάρτητα, και αντ’ αυτού αναμείχθηκαν με τις τουρκικές δυνάμεις στα παρατηρητήρια ώστε να αποφύγουν τη στοχοποίηση των ρωσικών μαχητικών. Ο Ερντογάν, αναγνωρίζοντας ότι είχε εκτεθεί, ταξίδεψε στη Μόσχα, στις 5 Μαρτίου, για κατεπείγουσα συνάντηση με τον Βλάντιμιρ Πούτιν, όπου διαπραγματεύτηκε τους όρους μιας νέας εκεχειρίας.
Ήττα και ταπείνωση της Άγκυρας
Η συνάντηση της Μόσχας ήταν το πικρό ποτήρι που έπρεπε να πιει ο Ερντογάν. Παρόλο που τυποποιήθηκε ως “πρόσθετο πρωτόκολλο” στη συμφωνία του Σότσι του Σεπτεμβρίου του 2018, η νέα συμφωνία μεταξύ Ερντογάν και Πούτιν επρόκειτο για την παράδοση των Τούρκων. Η φλογερή ρητορική του πρώτου και οι απειλές του να διώξει το συριακό στρατό και τους συμμάχους του έξω από το Ιντλίμπ κατέληξαν στο να αναγκαστεί να αποδεχθεί μια νέα ζώνη “αποκλιμάκωσης”, οριζόμενη από τα μέτωπα που είχαν διαμορφωθεί κατά την 6η Μαρτίου.
Επιπλέον, οι Τούρκοι ήταν πια αναγκασμένοι να κάνουν την επίβλεψη και εφαρμογή μιας “αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης” 12 χιλιομέτρων που απλώνεται πάνω στον Μ4, από κοινού με ρωσικές περιπόλους. Τέλος, στη ζημιά προστέθηκε και η ταπείνωση των Τούρκων μέσω της άρνησης του αιτήματός τους για ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από το Ιντλίμπ, με την παραχώρηση του εναέριου ελέγχου στη ρωσική αεροπορία. Ταυτόχρονα, εξακολουθείται να απαιτείται από τους ίδιους να αφοπλίσουν και να απομακρύνουν τα άτομα που ανήκουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις, εν προκειμένω την HTS, την πολυπληθέστερη και αποτελεσματικότερη αντικυβερνητική οργάνωση.
Εν ολίγοις, η Ρωσία εξασφάλισε για τη Συρία όλες τις νίκες που πέτυχε με σκληρό αγώνα, ενώ δεν έδωσε τίποτα στην Τουρκία, πλην μιας εκεχειρίας για τα μάτια του κόσμου.
Για τη Συρία και τη Ρωσία, η Μάχη του Σαρακέμπ αφορούσε στην αποκατάσταση της συριακής κυριαρχίας επί του συνόλου της συριακής επικράτειας. Για την Τουρκία, αφορούσε στην εξασφάλιση της συνέχειας του τουρκικού ελέγχου και της επιρροής στη βορειοδυτική επαρχία του Ιντλίμπ. Η Τουρκία έχασε και το ένα και το άλλο. Παρόλο που της επιτρέπεται να παραμείνει στην αλυσίδα των οχυρωμένων “παρατηρητηρίων” της, η μεγάλη πλειονότητά τους είναι περικυκλωμένη από το συριακό στρατό και άνευ στρατιωτικής σημασίας.
Επίσης, η κακή επίδοση του τουρκικού στρατού και των συμμάχων του ενάντια στις συριακές ένοπλες δυνάμεις και τους συμμάχους τους, περιλαμβανομένης της ρωσικής αεροπορίας, στην επιχείρηση του Ιντλίμπ συνολικά και συγκεκριμένα στη Μάχη του Σαρακέμπ, έβαλαν τέλος σε όποιες σκέψεις ίσως διατηρούσε ο Ερντογάν να επιβάλει τις τουρκικές επιδιώξεις στη Δαμασκό ή τη Μόσχα. Η Τουρκία γνωρίζει τώρα ότι δεν θα υπάρξει τουρκική στρατιωτική λύση στο πρόβλημα του Ιντλίμπ.
