Μάχη Σταβουτσάνι: Η μεγάλη ντροπή των Τούρκων… μόλις 13 Ρώσοι νεκροί!

Το 1735 οι Τάταροι της Κριμαίας, σύμμαχοι των Τούρκων, πραγματοποίησαν μια ακόμα καταστροφική επιδρομή στα εδάφη της ρωσικής αυτοκρατορίας. Αυτή ήταν η αφορμή κηρύξεως του πολέμου από τους Ρώσους σε Τατάρους και Τούρκους. Το 1739 ο πόλεμος είχε περάσει από διάφορα στάδια. Το 1739 η ρωσική στρατιά του Γερμανού στρατάρχη Μπούκχαρντ Κριστόφ φον Μίνιχ είχε φτάσει στα σημερινά σύνορα Ουκρανίας-Μολδαβίας. Ο Μίνιχ διέθετε 61.000 άνδρες (48.000 μάχιμοι), 85 πεδινά πυροβόλα και περίπου 170 ελαφρά (battalion guns) μοιρασμένα ανά δύο στα τάγματα πεζικού του προς άμεση υποστήριξη.

Απέναντί του ο Τούρκος στρατηγός Βελή πασάς κατάφερε να συγκεντρώσει, στα υψώματα κοντά στο μικρό χωριό Σταβουτσάνι 90.000 άνδρες, εκ των οποίων 20.000 γενίτσαρους, ισάριθμους σπαχήδες, άλλους βοηθητικούς πεζούς και μεγάλο αριθμό Τατάρων ελαφρών ιππέων. Οι Τούρκοι διέθεταν και 70 μεγάλα πυροβόλα.

Ο Βελή ανέπτυξε τον στρατό του σε μια ισχυρή αμυντική τοποθεσία στα υψώματα στέλνοντας παράλληλα τους δεκάδες χιλιάδες Τατάρους ιππείς του να κινηθούν εκατέρωθεν του άξονα προέλασης της ρωσικής στρατιάς με εμφανή σκοπό να την περικυκλώσουν, ει δυνατόν, ή στην χειρότερη περίπτωση να της προκαλέσουν απώλειες και να την αποδιοργανώσουν. Στην κύρια γραμμή άμυνάς του ο Βελή έταξε στο κέντρο τους γενίτσαρους και το πυροβολικό του, με τους σπαχήδες και τα βοηθητικά σώματα στα πλευρά των γενιτσάρων.

Η τουρκική αμυντική τοποθεσία εκτεινόταν σε μήκος 5,5 χλμ. περίπου και η πυκνότητα κατοχής της ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Οι Τούρκοι δημιούργησαν μια πραγματικά οχυρωμένη τοποθεσία, κατασκευάζοντας 11 πυροβολοστάσια, τριπλή γραμμή χαρακωμάτων και οχυρώνοντας το χωριό Νεμποντοέφτσι. Ωστόσο, δεν είχαν προλάβει να ολοκληρώσουν τις εργασίες στα τελευταία 2.100 μ. του μετώπου τους πριν να καταφτάσει ενώπιόν τους η ρωσική στρατιά.

Έρχονται οι Ρώσοι

Η ρωσική στρατιά κινούμενη εν είδει τεραστίου τετραγώνου, αδιαφορώντας για την απειλή των Τατάρων έφτασε το απόγευμα της 27ης Αυγούστου 1739 στον μικρό ποταμό Σούλανετς, αν και περικυκλωμένη από χιλιάδες αντιπάλους ιππείς, καθώς ο Βελή αποφάσισε να ενισχύσει τους Τατάρους και με τους σπαχήδες του, αφήνοντας μόνο τους γενίτσαρους και το πυροβολικό στην αμυντική τοποθεσία.

Ο Μίνιχ παρ’ όλα αυτά συνέχισε. Πλησιάζοντας δε την τουρκική τοποθεσία παρατήρησε ότι στο δεξιό της πλευρό εκτελούνταν ακόμα εργασίες οχύρωσης. Ο Μίνιχ, ένας ιδιαίτερα αξιόλογος στρατιώτης, αν και περικυκλωμένος, αποφάσισε πως η καλύτερη λύση ήταν η επίθεση! Σύμφωνα με το σχέδιο που κατέστρωσε ένα τμήμα της στρατιάς του θα εκτελούσε παραπλανητική επίθεση κατά του τουρκικού δεξιού, ενώ ο ίδιος με τον όγκο της στρατιάς θα εφορμούσε στο ισχυρό τουρκικό αριστερό, εκεί δηλαδή που ο εχθρός δεν περίμενε επίθεση.

Την παραπλανητική επίθεση ανέλαβε να εκτελέσει με 9.000 άνδρες και 34 πυροβόλα και οβιδοβόλα ο επίσης Γερμανός αντιστράτηγος Γκούσταβ φον Μπίρεν. Νωρίς το πρωί της 28ης Αυγούστου οι Ρώσοι ήταν έτοιμοι. Η δύναμη του Μπίρεν πέρασε τον ποταμό και σχημάτισε ένα μεγάλο Π με μήκος μετώπου 560 μ. και πλευρές 200 μ. περίπου. Ενώπιον του μετώπου του έταξε το πυροβολικό του, τηρώντας σε εφεδρεία μια πυροβολαρχία οβιδοβόλων.

Οι Τούρκοι αμέσως άνοιξαν πυρ με το πυροβολικό τους, δεχόμενοι με τη σειρά τους τα πυρά των Ρώσων. Ωστόσο, η εν λόγω μονομαχία πυροβολικού, λόγω απόστασης, δεν ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική. Ειδικά οι Τούρκοι πυροβολητές φάνηκαν πολύ κατώτεροι αφού μετά από 100 βολές κατάφεραν να πληγώσουν το άλογο ενός Ρώσου δραγώνου! Ο Βελή πάντως βλέποντας τη ρωσική δύναμη του Μπίρεν έπεσε στην παγίδα του Μίνιχ, πιστεύοντας πως η ρωσική επίθεση θα εξαπολύονταν στο αδύναμο δεξιό του πλευρό. Έτσι άρχισε να μεταφέρει δυνάμεις από το αριστερό στο δεξιό. Παράλληλα, τουρκικό ιππικό υπό τον Κολτσάκ πασά επιτέθηκε πλευρικά στη δύναμη του Μίνιχ που περίμενε πίσω από τον ποταμό.

Η επίθεση όμως αποκρούστηκε και περί το μεσημέρι ο Μίνιχ διέταξε τους άνδρες τους να κινηθούν δεξιά προς την όχθη του ποταμού διατάσσοντας και τον Μπίρεν να υποχωρήσει. Ο Βελή βλέποντας τη δύναμη του Μπίρεν να υποχωρεί πίστεψε πως ολόκληρη η ρωσική στρατιά το βάζει στα πόδια και έσπευσε μάλιστα να στείλει μήνυμα στο Χοτίν ότι είχε νικήσει!

Σύντομα όμως κατάλαβε το λάθος του και άρχισε να στέλνει πάλι στρατεύματα στο αριστερό του πλευρό, καθώς η ρωσική στρατιά πέρασε τον ποταμό και άρχισε να συγκεντρώνεται προς επίθεση απέναντι από το τουρκικό αριστερό. Οι Τάταροι του Γκενγκέ Αλή πασά και οι Τούρκοι ιππείς του Κολτσάκ πασά επιχείρησαν και πάλι να επιτεθούν στους Ρώσους καθώς διέσχιζαν από έναν πόρο τον ποταμό. Ωστόσο, αποκρούστηκαν από τα ρωσικά πυρά.

Το πράσινο κύμα εξορμά

Ο Μίνιχ έταξε τις δυνάμεις του σε τρία μεγάλα τετράγωνα. Δεξιά τάχθηκε η δύναμη του Γερμανού αντιστράτηγου Καρλ φον Μπίρεν, η οποία πρώτη πέρασε τον ποταμό με κάθε διαθέσιμο μέσο καταλαμβάνοντας κοντινά υψώματα, ώστε να διευρύνει το προγεφύρωμα και να διευκολύνει το πέρασμα και της λοιπής ρωσικής δύναμης. Το τουρκικό ιππικό εξαπέλυσε μανιώδεις επιθέσεις, αλλά δεν κατάφερε τίποτα έναντι του ρωσικού τετραγώνου.

Μέχρι τις 16.00 το σύνολο της ρωσικής στρατιάς είχε περάσει τον ποταμό και βρισκόταν ενώπιον της τουρκικής τοποθεσίας. Ο Μίνιχ σχημάτισε τη στρατιά του σε ένα τεράστιο ενιαίο τετράγωνο και ετοιμάστηκε να επιτεθεί. Τον πρόλαβαν όμως οι Τούρκοι. Ο Βελή εξαπέλυσε εναντίον των Ρώσων 13.000 γενίτσαρους την ώρα που οι Ρώσοι έφτασαν στο χωριό Σταβουτσάνι. Παράλληλα διέταξε και το ιππικό του να επιτεθεί. Οι Ρώσοι υποδέχτηκαν τους Τούρκους με πυκνά πυρά πεζικού και πυροβολικού.

Οι Τούρκοι αποκρούστηκαν ενώ οι γενίτσαροι τράπηκαν σε επαίσχυντη φυγή. Οι Ρώσοι προχώρησαν και κυρίευσαν την τουρκική τοποθεσία και όλα τα πυροβόλα του Βελή. Τώρα πια μόνο το τουρκικό και ταταρικό ιππικό είχαν παραμείνει στο πεδίο, προσπαθώντας εναγωνίως, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, να αναχαιτίσουν τους Ρώσους. Τα πυρά των ρωσικών πυροβόλων σύντομα τους υποχρέωσαν επίσης σε φυγή.

Τέτοιος πανικός επικράτησε που οι Τούρκοι εγκατέλειψαν αμαχητί και το Χοτίν. Οι απώλειες των Ρώσων ήταν εξαιρετικά μικρές –13 νεκροί και 54 τραυματίες. Αντίθετα η τουρκική στρατιά διαλύθηκε. Αν και οι νεκροί ήταν λίγο περισσότεροι από 1.000, το ηθικό των Τούρκων και των συμμάχων τους είχε τόσο καταπέσει που η στρατιά του Βελή έπαψε να αποτελεί οργανωμένη δύναμη.