Ο “εγκλεισμός” της οικονομίας και η μεγάλη απόδραση του κεφαλαίου

Για πρώτη φορά στην ιστορία –μετά τους μεγάλους πολέμους– έχουμε ταυτόχρονη παγκοσμίως καθήλωση παραγωγής, κατανάλωσης, κυκλοφορίας χρήματος την ώρα που χάνονται άδικα ανθρώπινες ζωές και μοιάζει κάτι σαν ύβρις να αναλύουμε την οικονομική κατάσταση. Δυστυχώς, όμως, οφείλουμε να αφήσουμε την παντογνωσία στην άκρη (π.χ. για την εξέλιξη της πανδημίας και την πολυπόθητη ύφεση στις καμπύλες της) και να ασχολούμαστε ο καθένας με ό,τι ξέρει να παρατηρεί.

Στα αυτονόητα είναι πλέον το ότι χάνονται θέσεις εργασίας, εισοδήματα, απαξιώνεται κεφάλαιο και περιουσία. Υπάρχει όμως και μια λεπτομέρεια: σχεδόν η μισή ανθρωπότητα “μένει σπίτι”, αλλά δεν έχουν όλοι τα ίδια αποθέματα για να αντέξουν (τα ίδια λεφτά στην άκρη δηλαδή). Φυσικά κάποιοι θα συνεχίζουν να εισπράττουν ακόμα και κλεισμένοι στο σπίτι. Καταλαβαίνουμε όλοι ότι οι ανισότητες θα εκτοξευθούν για ακόμη μια φορά. Μιλάμε απλά για να κατανοήσουμε αυτό που συμβαίνει με αφορμή τον φονικό ιό.

Πολλοί βιάζονται να φανταστούν το τέλος του καπιταλισμού. Ενός καπιταλισμού που δεν φρόντισε για περισσότερους αναπνευστήρες, περισσότερες κλίνες εντατικής θεραπείας και μάσκες οξυγόνου. Δεν φρόντισε για περισσότερα αποτελεσματικά φάρμακα και εμβόλια, αλλά φρόντισε να βρίσκει “ξαφνικά” κάποια τρισεκατομμύρια για να σώζει επιχειρήσεις ιδιωτικές, ουσιαστικά να τις κρατικοποιεί, ώστε να τις ξαναδώσει χωρίς ζημίες σε ιδιώτες. Περί αυτού πρόκειται, μην έχετε αμφιβολία.

Reset της οικονομικής μηχανής

Δεν έχουμε όμως το τέλος του καπιταλισμού. Έχουμε ένα ολικό reset της παγκόσμιας οικονομικής μηχανής με αφορμή την πανδημία. Ζούμε μια αναδιάταξη θέσεων και ισχύος στον γεωπολιτικό παγκόσμιο χάρτη της παραγωγικής και της εφοδιαστικής αλυσίδας με μια μοναδική ευκαιρία για υποτίμηση του κόστους σε όλη την έκταση αυτής της αλυσίδας. Τα φθηνά χέρια, λόγω της ανεργίας που θα αυξηθεί, θα αφθονούν. Και οι χαμηλότεροι μισθοί θα έλθουν στο προσκήνιο, ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία και με την ευκαιρία η ανταγωνιστικότητα και η παραγωγικότητα. Αυτό δεν είναι κάθε φορά σε μια κρίση το ζητούμενο;.

Κάποιες χώρες ήταν ήδη “φθηνά εργοστάσια” και κάποιες έπρεπε να προσαρμοστούν σε αυτά τα δεδομένα ώστε να εξισορροπηθεί διεθνώς το περίφημο “περιθώριο κέρδους” (σημ: μόλις ανακοινώθηκε η εκτόξευση στις αιτήσεις επιδομάτων ανεργίας στις ΗΠΑ το χρηματιστήριο ανέβηκε φυσικά!). Ξέρω ότι όλα ακούγονται σαν ηχώ από μαρξιστικά και κεϋνσιανά εγχειρίδια. Σαν αντικαπιταλιστικές δοξασίες.

Οφείλουμε να απομονώσουμε τις ιδεοληψίες μας και τη δογματική μας προσκόλληση αυτές τις εποχές. Να δούμε κατάματα την πραγματικότητα. Εδώ ζούμε ένα μοναδικό μεταπολεμικά φαινόμενο “εγκλεισμού” της οικονομίας. Και φυσικά, όπως γράφεται από πολλούς, θα διαγραφούν χρέη που είχαν εκτιναχθεί. Χωρίς τη ρήτρα του ηθικού κινδύνου (moral hazard) και μάλλον χωρίς τη μέριμνα της ισονομίας και της ισότητας σε ειδικές περιπτώσεις.

Το κεφάλαιο βρήκε την ευκαιρία

Το να αναφερόμαστε στις διαφορές μεταξύ ευρωπαϊκών και αμερικανικών παρεμβάσεων δεν έχει νόημα. “Κόβεται” χρήμα και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού. Χρήμα που θα πάει με τον έναν ή άλλο τρόπο στις οικονομίες. Ο Τραμπ στέλνει επιταγή 1.200 δολαρίων σε κάθε οικογένεια με εισόδημα μικρότερο από 75.000, την ώρα που στις Βρυξέλλες σκέφτονται –γιατί διαφωνούν κάποιοι– ακόμα και για έκδοση ευρωομολόγων).

Ας μην κρυβόμαστε άλλο πίσω από το δάχτυλό μας. Η κρίση αυτή είναι κάτι σαν “επιστροφή στο μέλλον”. Είναι η κρίση που έψαχνε το σύστημα, το οποίο είχε φθάσει στα όριά του – να μην επαναλαμβανόμαστε. Ο κορονοϊός καταστρέφει ζωές και κεφάλαιο μαζί. Καταστρέφει το δημόσιο σύστημα υγείας και την ιδιωτική οικονομία ταυτόχρονα. Οι κρατικοποιήσεις θα λάβουν χώρα παντού, αν συνεχιστεί με ένταση αυτή η ύφεση, σε πείσμα των φανατικών της θεωρίας των αποτελεσματικών αγορών.

Την ώρα που κινδυνεύει η ανθρώπινη ζωή, το κεφάλαιο βρήκε την ευκαιρία να αποδράσει από τα αδιέξοδά του. Όποιος το θεωρεί παράλογο μάλλον αγνοεί ότι το κεφάλαιο είναι “ζωντανός οργανισμός” ασχέτως αν πολλαπλασιάζεται ενίοτε και με “νεκρή εργασία”. Και πιστέψτε με: δεν είναι αντικαπιταλιστική αυτή η οπτική.