Εναλλακτικός τουρισμός στους ελληνικούς βυθούς

Η Κάλυμνος, η Λέρος, η Πάρος και η Νάξος είναι τα τέσσερα νησιά της Περιφέρειας Νότιου Αιγαίου, που εντάχθηκαν στο Πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας Interreg V-A Ελλάδα-Κύπρος 2014-2020, προκειμένου να χρηματοδοτηθεί η δημιουργία σε κάθε ένα από αυτά ενός καταδυτικού πάρκου.

Με πόνο ψυχής ανασύρω στη μνήμη μου ένα γεγονός, που είχε συμβεί το καλοκαίρι του 2007 στην Ύδρα. Στο πλαίσιο του συνεδρίου του Πανευρωπαϊκού Δικτύου των Μικρών Νησιών της Ευρώπης είχαμε υπογράψει προγραμματική σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δικτύου Μικρών Νησιών (των δημάρχων και κοινοταρχών έντεκα ελληνικών μικρών νησιών) και ιδιώτη επενδυτή για την δημιουργία έντεκα καταδυτικών πάρκων-Υποθαλάσσιων Μουσείων στα συγκεκριμένα νησιά.

Ποτέ δεν προχώρησε το έργο δεδομένου ότι η Πολιτεία δεν είχε θεσπίσει το ανάλογο νομικό πλαίσιο. Φτάσαμε στο 2014, οπότε και η τότε Υπουργός Τουρισμού, η κα Όλγα Κεφαλογιάννη, εισηγήθηκε και ψηφίστηκε το άρθρο 10 του νόμου 4296/2.10.2014, το οποίο προβλέπει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες «θαλάσσια περιοχή μαζί με τον αντίστοιχο αυτής πυθμένα» μπορεί να χαρακτηρισθεί ως Καταδυτικό Πάρκο.

Η ελληνική γραφειοκρατία(;) ή οι ιδεοληπτικοί της τότε εποχής(;) έκαναν και εδώ το θαύμα τους. Απαγόρευσαν την δημιουργία καταδυτικών πάρκων σε απόσταση μικρότερη των τριών ναυτικών μιλίων από ενάλιες αρχαιότητες, δήθεν για την προστασία των αρχαιοτήτων και παρά το γεγονός ότι το καταδυτικό πάρκο είναι μια καλώς φυλασσόμενη και ελεγχόμενη περιοχή, ενώ οι ενάλιες (και λόγω της κρίσης) δεν φυλάσσονται άμεσα.

 Υποβρύχιο μουσείο που βρίσκεται μεταξύ του Κανκούν και του Isla Mujeres και διαθέτει περισσότερα από 400 μόνιμα γλυπτά σε φυσικό μέγεθος

Καταδυτικό πάρκο και υποθαλάσσιο μουσείο

Πρόκειται για μικρούς θαλάσσιους χώρους έκτασης 500 τετραγωνικών μέτρων έως και δύο τετραγωνικών χιλιομέτρων (με ή χωρίς χερσαίο τμήμα), μισθωμένους από το κράτος με περιμετρική σήμανση. Στο χώρο αυτό απαγορεύεται η αλιεία και η μη ελεγχόμενη ναυσιπλοΐα, καθώς η χρήση τους αφορά μόνον καταδύσεις-επισκόπηση του υποθαλάσσιου χώρου και του βυθού. Η πρόσβαση, όταν γίνεται για λόγους αναψυχής και όχι έρευνας, προβλέπει την καταβολή αντιτίμου (εισιτήριο). Τα έσοδα καλύπτουν την φύλαξη και λειτουργία, χωρίς οποιαδήποτε επιβάρυνση του Κράτους ή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Δεν απαιτούν οποιαδήποτε επέμβαση στο περιβάλλον πλην της περιμετρικής σήμανσης και ναυδέτων (απαγορεύεται η αγκυροβολία). Μπορούν να συνδυασθούν με τεχνητά ναυάγια, ή άλλα υποβρύχια αξιοθέατα προς αύξηση της ελκυστικότητας τους. Είναι χώροι που φυλάσσονται, κατά προτίμηση από τους τοπικούς αλιείς, προκειμένου να αυξάνουν το εισόδημά τους.

Στην ίδια περιοχή του Καταδυτικού Πάρκου λειτουργεί το Υποθαλάσσιο Μουσείο. Ποντίζονται αντίγραφα μουσειακών εκθεμάτων, αλλά και πρωτοτύπων έργων που φωτίζονται και αναδεικνύονται αναλόγως. Τα αντίγραφα μπορούν να παραχθούν στην ακτή (κοντά στο Πάρκο) με την επίβλεψη εγνωσμένης αξίας εικαστικών και σπουδαστών αντίστοιχης κατεύθυνσης. Από μόνο του αυτό αποτελεί πολιτιστικό γεγονός, που χρήζει της ανάλογης προβολής. Το Μουσείο είναι επισκέψιμο όχι μόνον από τους καταδύτες, αλλά και από επιβαίνοντες σε μικρά πλοιάρια με ανάλογο εξοπλισμό (γυάλινα ύφαλα και υποβρύχιες κάμερες).

Οφέλη από την λειτουργία τους

Ο καταδυτικός τουρισμός είναι εναλλακτικός τουρισμός αναψυχής, πολιτισμού (συνδυαζόμενος με τα υποθαλάσσια μουσεία) που διευρύνει την «τουριστική περίοδο». Απευθύνεται σε περισσότερα από 25.000.000 πιστοποιημένους αυτοδύτες στον κόσμο (4.000.000 οι Ευρωπαίοι αυτοδύτες). Αναντίλεκτα τα οικονομικά οφέλη είναι σημαντικά. Για παράδειγμα η συμβολή των εσόδων από τη λειτουργία των καταδυτικών πάρκων στη Μάλτα αγγίζει το 27% του ΑΕΠ! Η Κροατία στην πενταετία 2006-2010 αύξησε κατά 270% τα τουριστικά της έσοδα από τον καταδυτικό τουρισμό.

Μόνον οι Ευρωπαίοι αυτοδύτες δαπανούν πλέον των 2 δισ ευρώ ετησίως. Απαντά, όμως, και στο θέμα της απασχόλησης η λειτουργία αυτών των πάρκων, δεδομένου ότι καθένα άμεσα δημιουργεί 11 ως 15 νέες θέσεις εργασίας. Προφανώς εμμέσως δημιουργεί πολλαπλάσιες θέσεις, αν αναλογισθούμε ότι ο αυτοδύτης δαπανά το 10% των ημερήσιων εξόδων του στον χώρο του καταδυτικού πάρκου.

Η συνεισφορά των καταδυτικών πάρκων στο οικοσύστημα είναι αδιαμφισβήτητη. Έρευνες που έγιναν σε 124 από αυτά σε 29 χώρες απέδειξαν ότι παρατηρήθηκε βελτίωση της βιοποικιλότητας κατά 21% (μέσος όρος), ενώ είχαμε 28% αύξηση στο μέσο μέγεθος των οργανισμών, 166% στην πυκνότητα ατόμων ανά κυβικό μέτρο και 446% αύξηση σε κιλά βιομάζας ανά εκτάριο.

Ο Χριστός της Αβύσσου είναι ένα βυθισμένο χάλκινο άγαλμα του Ιησού στη Μεσόγειο Θάλασσα στα ανοικτά του San Fruttuoso, μεταξύ Camogli και Portofino στην Ιταλική Ριβιέρα. Είχε τοποθετηθεί στο νερό, στις 22 Αυγούστου 1954 σε περίπου 17 μέτρα βάθος. Επισκεψιμότητα περί τις 700.000 αυτοδύτες το έτος.

Ελλάς το μεγαλείο σου…

Θα μπορούσαμε να είμαστε η Καραϊβική της Μεσογείου. Διαθέτουμε εξαιρετικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, όπως: θεαματική μορφολογία βυθών, εκπληκτική ορατότητα, υψηλές θερμοκρασίες υδάτων και επομένως καταδυσιμότητα όλο το έτος, ανυπαρξία επικίνδυνων ψαριών-οργανισμών ή ακραίων φυσικών ή καιρικών φαινομένων, ασφάλεια, που μπορούν να συνδυαστούν με πλήθος εξωκαταδυτικών αξιοθέατων.

Θα μπορούσαμε να έχουμε δημιουργήσει ένα νέο, αυτοτελές ρεύμα τουριστών υψηλού εισοδήματος και περιβαλλοντολογικής συνειδητοποίησης. Να επιτύχουμε την ουσιαστική επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Με την δημιουργία ενός cluster για τον καταδυτικό τουρισμό να συνδυάσουμε την συνεργασία επαγγελματιών του νέου χώρου (Καταδυτικά Κέντρα, ξενοδοχεία, εστιατόρια, μέσα μεταφοράς, κέντρα ευεξίας, κέντρα εναλλακτικής διατροφής). Να συμβάλουμε στη δημιουργία πολλών μόνιμων θέσεων εργασίας. Να επιτύχουμε την αειφόρος ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας μέσα από το μοντέλο του βιώσιμου τουρισμού.

Θα μπορούσαμε να είχαμε προσελκύσει δεκάδες εκατομμυρίων Άμεσων Ξένων Επενδύσεων. Αν Υπουργείο Τουρισμού και Υφυπουργείο Νησιωτικής πολιτικής είχαν όραμα και πολιτική βούληση θα είχαν σχεδιάσει σε συνεργασία με τις 12 Περιφέρειες (που έχουν παράκτιο μέτωπο) και με τους αντίστοιχους ΟΤΑ σειρά αποτελεσματικών παρεμβάσεων. Θα μπορούσαν να έχουν έτοιμες τις άδειες λειτουργίας ανά περιοχή των καταδυτικών πάρκων-υποθαλάσσιων μουσείων και να καλούσαν υποψήφιους επενδυτές.

Αυτό βέβαια προϋποθέτει διαζύγιο με την λογική της διαχείρισης. Διαζύγιο από τη γάγγραινα των μικροεξυπηρετήσεων. Όραμα και αποφασιστικότητα. Υπάρχουν; Ή θα εξακολουθήσουμε να παρακολουθούμε την αυτενέργεια κάθε Δημάρχου ή κάθε Περιφερειάρχη, που καλώς κάνουν και εξυπηρετούν τα συμφέροντα της τοπικής τους κοινωνίας, όσο καιρό η Πολιτεία ως όλον δεν συνεργάζεται, δεν σχεδιάζει.