Τίναξαν στον αέρα το Eurogroup οι Ολλανδοί

Σε θρίλερ εξελίχθηκε η καθοριστικής σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης συνεδρίαση του Eurogroup, στην οποία δεν υπήρξε τελικά συμφωνία για την κοινή δράση των χωρών του ευρώ απέναντι στην οικονομική καταστροφή που επιφέρει η πανδημία. Οι “δύο Ευρώπες”, ο φτωχός νότος και ο πλούσιος βορράς του “γερμανικού οικονομικού Ράιχ”, δεν κατάφεραν να γεφυρώσουν τις διαφορές και να καταλήξουν σε ένα κοινό τόπο.

Η συνεδρίαση ξεκίνησε το απόγευμα της Τρίτης με καθυστέρηση και με την ολοκλήρωση του πρώτου γύρου ανακοινώθηκε διάλειμμα μιας ώρας. Ακολούθησαν, ωστόσο, νέες ανακοινώσεις, που μετέθεταν συνεχώς την επανέναρξή του για τις δώδεκα τα μεσάνυχτα (ώρα Ελλάδος). Όλες οι ανακοινώσεις έγιναν από τον Λουίς Ρέγκο, εκπρόσωπο του προέδρου Μάριο Σεντένο, ο οποίος έδωσε και το κλίμα που επικρατούσε στη συνεδρίαση.

«Χρειάζεται περαιτέρω δουλειά» έγραψε στο Twitter, ανακοινώνοντας την πρώτη αναβολή που ήταν για τις δέκα το βράδυ, ώρα Ελλάδος. «Στόχος είναι τώρα να αρχίσει ξανά στις 23:00′ ώρα Βρυξελλών» έγραψε αρκετή ώρα μετά για να προσθέσει: «Εργαζόμαστε σκληρά για να καταλήξουμε σε μία συμφωνία». Λίγο μετά τα μεσάνυχτα ο ίδιος παρέπεμψε «ες αύριον τα σπουδαία».

Τελικά, το πρωί της Τετάρτης, ο πρόεδρος Σεντένο, γνωστοποίησε ότι δεν επιτεύχθηκε συμφωνία για την ευρωπαϊκή κοινή οικονομική αντίδραση στην πανδημία, παρότι οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας. Ο πρόεδρος του Eurogroup παρέπεμψε σε νέα έκτακτη συνεδρίαση την Πέμπτη, σε μια τελευταία προσπάθεια, την τρίτη κατά σειρά, για την επίτευξη συμφωνίας.

“Λαγός” η Ολλανδία

Αν και δεν έγιναν επίσημες δηλώσεις υπάρχει μια συγκρατημένη αισιοδοξία ότι στη συνεδρίαση της Πέμπτης θα αποφευχθεί τελικά το ναυάγιο. Οι πληροφορίες θέλουν να υπάρχει μια κατ’ αρχήν συμφωνία για το πακέτο των 500 δισ. ευρώ από τον ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης). Ωστόσο, οι κύριοι αρνητές του ευρωομολόγου, Γερμανία και Ολλανδία, φέρονται να απαιτούν “καθαρούς” όρους”, ενώ από την άλλη πλευρά, οι χώρες του Νότου, κυρίως η Ιταλία, επιδιώκουν μια πιο ανοιχτή διατύπωση, που θα αφήνει ανοιχτή τη συζήτηση για την έκδοση ευρωομολόγου (κοινό χρέος).

Το πρόβλημα δεν εντοπίζεται, όμως, μόνον στην διατύπωση, αλλά και στο εύρος του πακέτου στήριξης. Και αυτό γιατί την ώρα που η ΕΚΤ προειδοποιεί ότι η Ευρωζώνη μπορεί να χρειασθεί μέτρα ύψους 1,5 τρισ. ευρώ και η Κομισιόν για ύφεση 10% το τρέχον έτος (δεν θα είναι ίδια σε κάθε κράτος-μέλος), η Γερμανία, η Ολλανδία και άλλες χώρες του βορρά φέρονται να υποστηρίζουν μέτρα ύψους μόλις 500 δισ. ευρώ.

Καθοριστικό ρόλο στην μη επίτευξη συμφωνίας φέρεται να έπαιξε η επίμονη άρνηση των Ολλανδών για αμοιβαιοποίηση του νέου χρέους (κορωνοομόλογα), αλλά και η εμμονή τους για τους όρους που θα πρέπει να συνοδεύουν κάθε δανειακή βοήθεια σε κράτος-μέλος. Η Χάγη μάλιστα, όπως ανέφεραν διπλωματικές πηγές, ήταν η μόνη που αρνούνταν να υιοθετήσει ένα κείμενο συμφωνίας. Η ιταλο-ολλανδική διαμάχη, σε συνδυασμό με τις μακρόσυρτες διαφωνίες και το γεγονός ότι πολλούς υπουργούς τους …είχε πάρει ο ύπνος, οδήγησαν στην έκρηξη του Γάλλου Λεμέρ, ο οποίος κάποια στιγμή φέρεται να είπε: «Ντροπή σας, ντροπή στην Ευρώπη. Σταματήστε αυτό το τσίρκο τώρα».

Παρασκήνιο και γαλλική “γέφυρα”

Την έκδοση κορωνοομολόγων, εκτός από την Ρώμη, υποστηρίζει σθεναρά κι η Μαδρίτη. Ισπανοί υπουργοί, αλλά και η κυβερνητική εκπρόσωπος, σχολιάζοντας τις εξελίξεις στο Eurogroup, υπογράμμισαν για άλλη μία φορά ότι κινδυνεύει το μέλλον της ΕΕ, εάν δεν καταστεί εφικτή μια συμφωνία για μια κοινή οικονομική απάντηση στις συνέπειες της πανδημίας.

Την ίδια ώρα, αρχίζει να εκδηλώνεται μια γαλλογερμανική “γέφυρα” με τους υπουργούς Οικονομικών Μπρουνό Λεμέρ (Γαλλία) και Όλαφ Σολτς (Γερμανία) να καλούν τα ευρωπαϊκά κράτη να ξεπεράσουν τις διαφορές. Ο Λεμέρ ζητά από τα κράτη της Ευρωζώνης «να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων» και ο Σολτς «να διευκολύνουν έναν καλό συμβιβασμό για όλους». Οι υπουργοί των δύο ισχυρότερων κρατών της ΕΕ δεν παραλείπουν να αναφέρουν, στις αναρτήσεις τους στο Twitter, το “μαζί” (ο ένας για τον άλλον). Αυτό το “μαζί” του Λεμέρ προκαλεί, ωστόσο, κάποια ερωτήματα, καθώς το  Παρίσι είναι “μαζί” και με τους εννέα ηγέτες που προωθούν το αίτημα για την έκδοση ευρωομολόγων.

Οι υπουργοί Οικονομικών κλήθηκαν να  συμφωνήσουν σε ένα τεραστίων διαστάσεων πακέτο, η συζήτηση όμως επικαλύφθηκε από το αίτημα για τα ευρωομόλογα. Η Ιταλία και η Ισπανία, χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από την επιδημία, επέμειναν δυναμικά στο θέμα της έκδοσης ευρωομολόγων, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η βαθιά ύφεση χωρίς να διευρυνθούν και άλλο οι ανισότητες Βορρά-Νότου.

Στη μάχη αυτή, οι δύο χώρες του ευρωπαϊκού νότου έχουν στο πλευρό τους την κοινή δήλωση των, υπό τον Μακρόν, εννέα ηγετών, οι οποίοι ζητούν αμοιβαιοποίηση του νέου χρέους. Ανάμεσά τους είναι και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Από την άλλη, η Γερμανία κυρίως, αλλά και οι δορυφόροι Ολλανδία και Αυστρία, προβάλουν σθεναρή αντίσταση στο αίτημα για την έκδοση κορωνοομολόγων, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει τέτοια ανάγκη τώρα, καθώς όλες οι χώρες της Ευρωζώνης εξακολουθούν να δανείζονται φθηνά από τις αγορές.

To “γερμανικό” μπλοκ 

Το μπλοκ των βόρειων, το οποίο ουσιαστικά στηρίζει τις “πολιτικές Σόιμπλε” και τον “γερμανικό οικονομικό εθνικισμό” προβάλει ως επιχείρημα ότι η έκδοση ευρωομολόγου είναι μια μακροχρόνια διαδικασία, σε αντίθεση με τα υφιστάμενα εργαλεία του ESM, τα οποία είναι άμεσα διαθέσιμα. Στα επιχειρήματά τους, οι αρνητές του κοινού ευρωπαϊκού ομολόγου εντάσσουν επίσης το γεγονός ότι έχουν ήδη αρθεί οι περιορισμοί της ΕΕ σχετικά με τα ελλείμματα (Σύμφωνο Δημοσιονομικής Σταθερότητας), καθώς και την απόφαση της ΕΚΤ να παρεμβαίνει στην δευτερογενή αγορά και να στηρίζει με αγορές τα ομόλογα των κρατών της Ευρωζώνης.

Πίσω από αυτά βρίσκεται, ωστόσο, η πάγια πολιτική του Βερολίνου για οικονομική κυριαρχία στην Ευρωζώνη, αφού η Γερμανία θα εξακολουθήσει να δανείζεται φθηνότερα από όλους τους υπόλοιπους εταίρους, τους οποίους σπρώχνει στον ESM. Παραλλήλως, μέσω των μηχανισμών του κοινού νομίσματος, θα συνεχίζεται η μεταφορά πλούτου προς τις πλούσιες χώρες του Βορρά, μεγαλώνοντας το χάσμα με τις οικονομίες του νότου. Θα συνεχιστεί δηλαδή η ίδια πολιτική με την προηγούμενη δεκαετία, που οδήγησε στη φτωχοποίηση των χωρών του ευρωπαϊκού νότου.

Παρά τις φωνές, εντός και εκτός Γερμανίας, που στηρίζουν την έκδοση ευρωομολόγου, το Βερολίνο παραμένει κάθετα αντίθετο. Στο τραπέζι έπεσαν και προτάσεις που επιχειρούν να κάνουν πιο ελκυστικό τον δανεισμό από τον ESM, ελαχιστοποιώντας τους όρους επιτήρησης που συνοδεύουν έναν τέτοιο δανεισμό. Αυτό βεβαίως, όπως αναφέρουν οι νεώτερες πληροφορίες το ανέτρεψαν οι Ολλανδοί στη χθεσινή συνεδρίαση.

Η ατζέντα του Eurogroup

Στην τηλεδιάσκεψη οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης επιχείρησαν τη μέγιστη δυνατή συναίνεση σε ένα πακέτο παρεμβατικών μέτρων, το οποίο να μπορεί να γίνει αποδεκτό από τους Ευρωπαίους ηγέτες στη Σύνοδο της 9ης Απριλίου. Το πρώτο μέτρο αφορά τις  προληπτικές πιστωτικές γραμμές από τον ESM έως το 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας, το συνολικό ύψος του οποίου είναι τα 240 δισ. ευρώ.

Το Eurogroup συζήτησε επίσης για μία συμφωνία για τη χορήγηση πρόσθετων εγγυήσεων ύψους 25 δισ. ευρώ στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, προκειμένου να μπορέσει να αυξήσει τον δανεισμό της κατά 200 δισ. ευρώ. Ένα τρίτο μέτρο είναι η στήριξη του σχεδίου της Κομισιόν για την άντληση 100 δισ. ευρώ από τις αγορές με εγγυήσεις ύψους 25 δισ. ευρώ από κάθε μία από τις 27 χώρες της ΕΕ. Τα ποσά αυτά προορίζονται για την επιδότηση μισθών εργαζομένων με στόχο οι επιχειρήσεις να μπορούν να κρατήσουν όλο το προσωπικό τους με μειωμένες ώρες απασχόλησης.

Μέχρι το απόγευμα της Τρίτης, λίγη ώρα πριν την έναρξη τους Eurogroup, όλοι στην Ευρώπη μιλούσαν για τη μέγιστη δυνατή αλληλεγγύη που πρέπει να επιδειχθεί για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας: Ο Σαρλ Μισέλ έβλεπε «μεγάλο περιθώριο αλληλεγγύης με τα υπάρχοντα μέσα και θεσμούς» και η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία έσπευσε αδικαιολόγητα να δικαιολογήσει τις γερμανικές θέσεις, ζητούσε μια “Λευκή Συμφωνία” για την Υγεία δίπλα στην “Πράσινη Συμφωνία” για το Κλίμα.

Περισσότερο ρεαλιστής και “κοινοτικός”, ο πρόεδρος του Eurogroup, Μάριο Σεντένο, είχε καλέσει τους Ευρωπαίους υπουργούς Οικονομικών να δεσμευτούν ξεκάθαρα σε ένα «συντονισμένο και μεγάλης κλίμακας σχέδιο ανάκαμψης». Ο ίδιος, χωρίς να αναφέρεται ευθέως στα ευρωομόλογα, είχε προσθέσει με νόημα ότι όλοι στην Ευρώπη γνωρίζουν πως «δεν είναι τώρα εποχή για συνηθισμένες πολιτικές». Όλοι μιλούσαν και εξακολουθούν  βεβαίως να μιλούν για την ανάγκη ενός “σχεδίου Μάρσαλ” για την Ευρώπη, με την Γερμανία να επιδιώκει όμως, να μην είναι εκεί, για άλλη μία φορά, την ώρα της αποπληρωμής του.