Κόντρες και θρίλερ στο Eurogroup, αλλά στο τέλος κερδίζει η Μέρκελ

 

Μετά από έντονο παρασκήνιο το Eurogroup κατέληξε τελικά σε συμφωνία για το πρόγραμμα βοήθειας των χωρών που πλήττονται από την πανδημία. Οι διαφορές της Ολλανδίας με την Ιταλία “ξεπεράστηκαν” και οι υπουργοί Οικονομικών χειροκρότησαν μια “νέα μεγάλη νίκη της Ενωμένης Ευρώπης”. Ο πραγματικός νικητής, ωστόσο, είναι η Μέρκελ, αφού η συζήτηση περιορίστηκε τελικά στο γνωστό “εφικτό και διαθέσιμο πακέτο”, όπως το έχουν βαφτίσει αρκετοί Γερμανοί και κοινοτικοί αξιωματούχοι.

Το μεγαλύτερο μέρος του προγράμματος βοήθειας είχε συμφωνηθεί, άλλωστε,  ήδη από το Eurogroup της Τρίτης, το οποίο κατέληξε σε ναυάγιο μετά το βέτο της Ολλανδίας. Η Χάγη ζητούσε όρους και προϋποθέσεις για τις χώρες που θα πάρουν δάνεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Παραλλήλως,  μαζί με το Βερολίνο και τη Βιέννη, δεν συζητούσε τίποτα περισσότερο από το υφιστάμενο πακέτο των περίπου 500 δισεκατομμυρίων και ειδικά το θέμα της αμοιβαιοποίησης του νέου χρέους, τα γνωστά “κορονοομόλογα”.

Μεσολάβησαν έντονες παρασκηνιακές διαβουλεύσεις, οι οποίες είχαν ως στόχο να πείσουν την Ολλανδία να αποσύρει τις ενστάσεις της, αν και απ΄ ό,τι διαφαίνεται οι πιέσεις ήταν και προς το μπλοκ των εννέα χωρών, οι ηγέτες των οποίων υποστηρίζουν την προοπτική της έκδοσης κοινού χρέους. Τι αποφάσισαν όμως σήμερα οι υπουργοί του Eurogroup και για ποιο ακριβώς πράγμα πανηγύρισαν, σε μια τηλεδιάσκεψη, στην οποία εξαρχής μπήκε ο όρος “ή θα συμφωνήσουμε ή δεν θα γίνει”;

Η συμφωνία “άμεσης δράσης”

Όπως ανακοίνωσε αμέσως μετά την τηλεδιάσκεψη, ο επικεφαλής του Eurogroup, οι υπουργοί Οικονομικών κατέληξαν σε ένα πακέτο μέτρων, ύψους περίπου μισού τρισεκατομμυρίου ευρώ, το οποίο περιλαμβάνει τρεις άξονες:

• Στήριξη των εργαζομένων για προστασία από την ανεργία με ένα πακέτο 100 δισ. ευρώ που θα δοθεί από την Κομισιόν στα εθνικά συστήματα των κρατών-μελών
• Στήριξη των επιχειρήσεων, κυρίως των μικρομεσαίων, με δάνεια ύψους 200 δισ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, και
• Στήριξη των κρατών-μελών με πιστωτικές γραμμές από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας στο ύψος του 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας, με το συνολικό ποσό να φτάνει τα 240 δισ. ευρώ.

Οι χώρες βέβαια που θα χρησιμοποιήσουν τις πιστωτικές γραμμές θα υπόκεινται στην εποπτεία των οικονομιών τους από την ΕΕ, όπως προβλέπει ο ΕΜΣ, ενώ είναι υποχρεωμένες να χρησιμοποιήσουν αυτά τα ποσά μόνο για άμεσες και έμμεσες δαπάνες που σχετίζονται με την πανδημία. Σε αυτό το σημείο φαίνεται να κερδίζουν οι Ιταλοί, καθώς φεύγουν από τη μέση οι προϋποθέσεις (ουσιαστικά μνημόνιο) που ζητούσε η Ολλανδία. Παραμένει βεβαίως το θέμα της “συνήθους επιτήρησης”, η οποία είναι αναπόφευκτη.

Τα κορονοομόλογα

Οι μεγάλες διαφορές, ήδη από το ναυάγιο της Τρίτης, αφορούσαν, ωστόσο, το σχέδιο για την ανάκαμψη των ευρωπαϊκών οικονομιών, μετά το τέλος της πανδημίας, η οποία σύμφωνα με τις νεότερες προειδοποιήσεις του ΔΝΤ θα μπορούσε να προκαλέσει «τις χειρότερες οικονομικές συνέπειες από τη Μεγάλη Ύφεση» του 1929.

Η Γαλλία προωθούσε την άποψη, τα ποσά αυτά, τα οποία θα μπορούσαν να φτάνουν στο 3% του ΑΕΠ της ΕΕ, να τα δανείζονται όλες οι χώρες της ΕΕ από κοινού, με τα γνωστά “κορονοομόλογα”, τα οποία υποστηρίζουν συνολικά εννέα χώρες. Η Γερμανία, όμως, και μαζί η Ολλανδία, η Αυστρία και η Φινλανδία είναι αντίθετες σε οποιαδήποτε έκδοση κοινού χρέους, ακόμη και για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας.

Το πρόβλημα ξεπεράστηκε τεχνικά από το Eurogroup με την συμφωνία για τη δημιουργία ενός προσωρινού ταμείου, το οποίο θα ενισχύσει τις επενδύσεις που πρέπει να γίνουν. Την λύση αυτή είχαν προαναγγείλει κοινοτικοί αξιωματούχοι και την επιβεβαίωσε ο Σεντένο, χωρίς όμως να ορίζεται ούτε το μέγεθός του ούτε ο τρόπος χρηματοδότησης του ταμείου. Αυτό παραπέμπεται στους ηγέτες, όπως, άλλωστε, και η τελική έγκριση της συμφωνίας του Eurogroup.

Οι υπουργοί Οικονομικών της Γαλλίας και της Ιταλίας, Μπρουνό Λεμέρ και ο  Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι, βλέπουν σε αυτή τη διατύπωση την επίτευξη του στόχου τους να παραμείνουν στο τραπέζι τα ευρωομόλογα και να ανοίξει ο δρόμος για την έκδοσή τους. Από την ιδέα των ευρωομολόγων δεν παραιτείται ούτε η Ισπανία, με την υπουργό Οικονομικών, Νάντια Καλβίνο, να δηλώνει ότι «θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για τους κοινούς οικονομικούς μηχανισμούς οικονομικής ανάκαμψης». Ο Ολλανδός ομόλογός τους όμως, Βόπκε Χούξτρα, εκφράζει εντελώς διαφορετική άποψη, σημειώνοντας ότι η Χάγη δεν θα αποδεχθεί ποτέ την έκδοση κοινού χρέους και επιμένοντας στην εθελοντική συνεισφορά στο προαναφερόμενο ταμείο.

Κάτι από τα παλιά

Η συζήτηση στο Eurogroup έφερε στο προσκήνιο, για άλλη μία φορά, τις σημαντικές διαφορές των κρατών της Ευρωζώνης, οι οποίες προσεγγίζουν από εντελώς διαφορετική σκοπιά τόσο το πρόγραμμα άμεσης αντιμετώπισης των επιτακτικών αναγκών όσο και τα σχέδια για το μέλλον. Οι διαφορές αυτές ξεκινούν από το γεγονός ότι οι οικονομίες της Ευρωζώνης δεν είναι στην ίδια κατάσταση και επομένως δεν δέχονται το ίδιο καταστροφικά τις συνέπειες.

Πρόκειται ουσιαστικά για την ίδια συζήτηση που είχε απασχολήσει την Ευρωζώνη και κατά την κρίση χρέους του 2010-2012, κυρίως σε ότι αφορά τον επιμερισμό του χρηματοδοτικού βάρους των κρατών μελών. Κοντολογίς, τα κράτη χωρίς “κομπόδεμα”, τα οποία δανείζονται ακριβά, ζητούν από τα κράτη με “κομπόδεμα”, που δανείζονται φθηνότερα, να τους παρέχουν όχι τα χρήματα των φορολογουμένων τους, όπως ψευδώς μας είπαν το 2010-2012, αλλά “αξιόχρεο”, όπως σωστά επισήμανε ο Πρόεδρος της Βουλής, Κώστας Τασούλας. Αυτή η “χορηγία αξιόχρεου” μεταφράζεται όμως σε “φθηνότερο χρήμα για όλους” και αυτό το “για όλους” είναι που δεν θέλουν το Βερολίνο, οι δορυφόροι του και οι ελεγχόμενοι από αυτό “Ευρωπαϊκοί Θεσμοί”.

Οι αντιρρήσεις των Ολλανδών στο προχθεσινό eurogroup δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ο “λαγός” για να περιοριστεί η συζήτηση στο αν ο δανεισμός από τον ΕΜΣ θα είναι ή όχι με όρους και προϋποθέσεις. Ήδη μετά τη λήξη του πρώτου αποτυχημένου Eurogroup, και ακόμη πιο έντονα τις ώρες πριν την τηλεδιάσκεψη της Πέμπτης, ένας μετά τον άλλον, ευρωπαϊκές χώρες, Θεσμοί και προσωπικότητες κατάγγειλαν το ολλανδικό βέτο και ζήτησαν την άρση του. Οι ίδιοι άφηναν στο απυρόβλητο το Βερολίνο και, παραλλήλως, οι περισσότεροι έβαζαν στην άκρη κάθε συζήτηση για έκδοση κοινού χρέους.

Πιέσεις για συμβιβασμό

Μετά τις διαρροές της γαλλικής προεδρίας, που χαρακτήριζαν ακατανόητες τις ολλανδικές αντιδράσεις, η συνήθως “τσιγκούνα” σε ζητήματα κοινοτικού προϋπολογισμού Αυστρία δήλωσε πρόθυμη για μια συμφωνία, αρκεί τα ευρωομόλογα «να παραμένουν εκτός συζήτησης». Να μην επικεντρωθεί η συζήτηση στα κορονοομόλογα ζήτησε η επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, προσθέτοντας ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν «και άλλες μορφές αλληλεγγύης, όπως δαπάνες από τον κοινό προϋπολογισμό ή ένα ταμείο ανασυγκρότησης».

«Ανεύθυνο» χαρακτήρισε το ολλανδικό βέτο και ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ειδικά σε συνδυασμό με την εκτίμηση ότι «ο ΕΜΣ δεν θα είναι αρκετός για την ανάκαμψη των ευρωπαϊκών οικονομιών». Ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν τάχθηκε όμως υπέρ της έκδοσης “κορονοομολόγων”, αφού αυτά θα αφορούν μελλοντικό και όχι τον υφιστάμενο δανεισμό των χωρών-μελών της ευρωζώνης. Χαρακτήρισε όμως «ανεύθυνο» και τον αποκλεισμό του ΕΜΣ, «λόγω της εμμονικής, ιδεολογικής, θρησκευτικής επιμονής στην εφαρμογή αυστηρής επιβολής όρων».

Ο Γιούνκερ έστειλε με αυτόν τον τρόπο μήνυμα και στη Ρώμη και στην Χάγη να διευκολύνουν την άμεση χρήση του “εφικτού και υφιστάμενου πακέτου”, κρατώντας πάντως στο τραπέζι ανοιχτό το θέμα της έκδοσης κοινού χρέους, που ούτως ή άλλως απαιτεί περισσότερο χρόνο. Με τις δηλώσεις του, ο πρώην πρόεδρος της Κομισιόν ώθησε προς την κατεύθυνση εξεύρεσης λύσης, κάτι για το οποίο και ο Ολλανδός πρωθυπουργός Ρούτε εξέφρασε την πεποίθηση ότι είναι δυνατόν.

Την ίδια ώρα, αισιόδοξη για την επίτευξη συμφωνίας ήταν και η Άγγελα Μέρκελ, η οποία εμφανίστηκε για άλλη μία φορά ανένδοτη στο θέμα των “κορονοομολόγων”. Η καγκελάριος είπε ότι η Γερμανία είναι πρόθυμη και υποχρεωμένη να βοηθήσει, τόνισε όμως ότι η ΕΕ δεν μπορεί να εξελιχθεί σε ένωση μεταφοράς χρέους! Η Μέρκελ αναφέρθηκε στα υφιστάμενα εργαλεία που διαθέτει η ΕΕ, τονίζοντας ότι είναι επαρκή για την αντιμετώπιση της κρίσης και παρέπεμψε στο πρόγραμμα ανάκαμψης που θα εφαρμοστεί μετά.