Ο πολιτισμός στη μετά-κορονοϊό εποχή

Στις 17 Απριλίου 2020, ο ΟΑΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) διοργάνωσε ένα σημαντικό διαδικτυακό σεμινάριο για τον πολιτισμό μετά τον κορονοϊό. Το σεμινάριο αυτό επικεντρώθηκε, μεταξύ άλλων, στις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της τρέχουσας κρίσης στους πολιτιστικούς και δημιουργικούς τομείς, στις καινοτόμες λύσεις που εφαρμόζουν αυτοί σε όλες τις χώρες και στην πολιτική εθνικών/τοπικών κυβερνήσεων που υποστηρίζει την ανακούφιση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων του κορονοϊού στον πολιτισμό.

Ο τομέας του πολιτισμού, μετά το πέρας του κορονοϊού, καλείται να αντιμετωπίσει κάποιες από τις σημαντικότερες προκλήσεις. Η πολιτιστική βιομηχανία αποτελεί, γενικά, μια τεμαχισμένη κοινότητα. Τα εμπλεκόμενα μέρη δεν είναι ενωμένα και ως αποτέλεσμα αυτού, το βάρος που θα πρέπει να σηκώσουν οι μικρές και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι τεράστιο. Το κλείδωμα των εισοδημάτων μαζί με την περιορισμένη πρόσβαση στα έσοδα μπορεί εύκολα να διαγράψει μεγάλες και επίπονες διαδικασίες της παραγωγικής διαδικασίας. Επιπροσθέτως η ψηφιακή πρόσβαση αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς και θα αποτελέσει ενα σημείο κλειδί για τη νέα καθημερινότητα.

Πέρα από τις πλατφόρμες που είναι εδραιωμένες στο χώρο, είναι αρκετά δύσκολο να εξοικειωθούν οι επισκέπτες στο να πληρώσουν για υπηρεσίες, προϊόντα και περιεχόμενα που νέες πλατφόρμες προσφέρουν. Για το λόγο αυτό δημιουργείται η ανάγκη μια τεράστιας επένδυσης, για την προώθηση σε τεχνολογικό αλλά και επίπεδο ικανοτήτων. Ακόμα, η κρίση αυτή αποκάλυψε τον σημαντικότατο ρόλο του πολιτισμού στην προώθηση κοινωνικής συνοχής, αλλά και του ψυχολογικού ευ-ζην (well being).

Υπάρχει μία πιθανότητα, για τους εμπλεκόμενους στο χώρο του πολιτισμού, στο να εξερευνήσουν και να να αποκαλύψουν την προοπτική και δυναμική επίδραση του πολιτισμού και των τεχνών στο κομμάτι της κοινωνίας, αλλά και της υγείας. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται νέες ευκαιρίες στην αγορά αλλά και επαγγελματικοί δρόμοι. Όπως τόνισε η Justine SIMONS OBE (αντιδήμαρχος του Culture and Creative Industries, London και πρόεδρος του World Cities Culture Forum) η προσοχή εστιάζεται σε 9 σημεία κλειδιά, σε 40 παγκόσμιες πόλεις από όλες τις χώρες:

1. Στην καταγραφή δεδομένων – όλοι θέλουν να γνωρίζουν το οικονομικό αντίκτυπο του COVID-19 στις CCI
2. Στη βιασύνη για ψηφιοποίηση – ο πολιτισμός κινείται online, δημιουργώντας ευκαιρίες και απειλές. Δίνεται και πρέπει να συνεχίσει να δίνεται μεγάλη προσοχή στη γενναιοδωρία των καλλιτεχνών να χαρίζουν υλικό τους στο διαδίκτυο. Πρέπει να βρεθούν τρόποι να πληρώνονται γι’ αυτά που κάνουν.
3. Στην εστίαση ώστε να τοποθετηθεί ο πολιτισμός στο τραπέζι των «μεγάλων» συζητήσεων, χτίζοντας ισχυρά επιχειρήματα για το που ο κλάδος αυτός συνεισφέρει.
4. Στον πολιτισμό και την πνευματική υγεία (mental health) – Μεγάλο περιεχόμενο παραστάσεων, δωρεάν βιβλίων και μουσικών πρότζεκτ για την ψυχαγωγία των ανθρώπων που είναι στα σπίτια τους – αναγνώριση της αξίας του πολιτισμού.
5. Στην ενοποίηση του κλάδου στην αγορά εργασίας. Καλλιτέχνες, ελεύθεροι επαγγελματίες και όλοι οι συσχετιζόμενοι χρειάζεται να ενωθούν
6. Στην ευκαιρία της επανατοποθέτησης του πολιτισμού ως αρωγός για την επιτάχυνση των προγραμμάτων ανάκτησης στις πόλεις
7. Στην εξωτερικοποίηση της κουλτούρας, σε μια περίοδο απομόνωσης και αναγνώριση της σημασίας των ζωντανών εκδηλώσεων.
8. Στην αλλαγή συμπεριφοράς και την κοινωνική αυτοπεποίθηση. Η ομαλή επιστροφή των ανθρώπων στις αίθουσες των μουσείων, των θεάτρων και των συναυλιών.
9. Στη δικαιοσύνη και την ένταξη κυρίως των περιθωριοποιημένων ατόμων και των σκληρά εργαζομένων για την κάλυψη των ανισοτήτων.

Εμπάθεια και διαπολιτιστικός διάλογος

Όπως προαναφέρθηκε, μεγάλη έμφαση δόθηκε στη σημασία που κρύβει ο τομέας του πολιτισμού για τη δημιουργία σύγχρονων λύσεων. Οι τέχνες μπορούν να προσφέρουν νέους τρόπους και καινοτόμες ιδέες για την προώθηση της επιστήμης και της τεχνολογίας. Επίσης, μπορεί να κάνει μια ολιστική διάγνωση των προβλημάτων που υπάρχουν στις κοινωνίες και να δημιουργήσει εμπάθεια και διαπολιτισμικό διάλογο, τόνισε ο Philippe Kern (Founder and Managing Director of KEA European Affairs). Οι πολιτικές που εφαρμόζονται είναι πολύ σημαντικές και για το λόγο αυτό δημιουργήσανε ένα χάρτη για την παρακολούθηση των εκάστοτε μέτρων που θέτονται σε ισχύ, λόγω του COVID-19, για τους πολιτιστικούς και δημιουργικούς τομείς.

Συμπληρωματικά, ο Hasan Bakhshi (Executive Director Creative Economy and Data Analytics, nesta) σημείωσε την αναγκαιότητα της τέχνης ώστε να ξεπεραστεί όσο πιο γρήγορα γίνεται αυτή η σκοτεινή περίοδος. Αυτή η αβεβαιότητα χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με καινοτόμες λύσεις και πειραματισμό, τόνισε. Φυσικά, υπάρχουν και κλάδοι οι οποίοι έχουν επωφεληθεί από αυτή την κατάσταση. Τρανταχτό παράδειγμα είναι η βιομηχανία των video games. Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, προωθείτε το κομμάτι της EdTec (Educational Technology), τα video games μπορούν να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό.

Η Joana Gomes Cardoso (President EGEAC, Portugal), τόνισε την ουσιαστική διαφορά του online με το offline στα θέματα που αφορούν την παρακολούθηση. Το ένα πρέπει να είναι συμπληρωματικο του άλλου και όχι το αντίθετο. Η online παρακολούθηση δεν θα πρέπει να υποκαθιστά την παρακολούθηση εκτός διαδικτύου. Μετά το τέλος της πανδημίας θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κινητοποιηθεί το κοινού ώστε να επιστρέψει στις αίθουσες τέχνης και να πληρώσει για κάτι που τώρα λαμβάνει δωρεάν.

Η Barbara Stacher (Policy Officer DG for Education and Culture, European Commission) αναφέρθηκε στα οικονομικά πακέτα που έχει ήδη δώσει και θα δώσει η EE. Θα διαθέσει στα κράτη μέλη πρόσβαση σε 37 δισεκατ. ευρώ για την ενίσχυση των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των βραχυπρόθεσμων προγραμμάτων εργασίας και των κοινοτικών υπηρεσιών, εμπεριέχοντας μέσα και τον κλάδο του πολιτισμού. Η Κομισιόν εξετάζει το θέμα και επιπρόσθετων πακέτων σχετικά με τον κλάδο.

Η κα. Stacher, αναφέρθηκε επίσης, στην αναζήτηση τρόπων για την μετατροπή αυτών των δωρεάν υλικών που παρέχουν οι καλλιτέχνες σε δυνητικά σε έσοδα για αυτούς. Ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα του COVID-19 είναι ότι έβγαλε στο φως τη συσχέτιση της τέχνης και του πολιτισμού με το ευ-ζην. Για το λόγο αυτό έχουν ξεκινήσει οι έρευνες για τη δημιουργία και δημοσιοποίηση αντίστοιχου δελτίου με τίτλο «Culture and Well-Being”

O πολιτισμός δεν είναι έτοιμος

Εν κατακλείδι, όπως ανέφερε ο Pier Luigi Sascco (Senior Advisor/Head OECD Venice Office on Culture and Local Development) αυτά που προκύπτουν είναι τα εξής:
• Ο τομέας του πολιτισμού δεν είναι ακόμα έτοιμος για την τεχνολογική ώθηση που απαιτούν οι συγκυρίες. Χρειάζεται τεχνολογική επιτάχυνση όχι μόνο στο κομμάτι της τεχνολογίας, αλλά και στη διερεύνηση των δεξιοτήτων.
• Πρέπει να δοθεί έμφαση στη σχετικότητα του πολιτισμού και με άλλα κομμάτια παραγωγής. Ο πολιτισμός και οι τέχνες έχουν να προσφέρουν λύσεις σε θέματα που αγγίζουν περισσότερους κλάδους, δημιουργώντας έτσι υγιείς αλληλεπιδράσεις.
• Πρόβλημα αποτελεί ότι οι άνθρωποι, σήμερα, αρρωσταίνουν όχι μόνο από ασθένειες, αλλά και από την απομόνωση και το φόβο. Η συμβολή του πολιτισμού στη ψυχική υγεία είναι σημαντική.
• Ο COVID αποτελεί ένα τεστ για την αξιοπιστία του κλάδου σε θέματα κοινωνικής ενσωμάτωσης. Οι τέχνες και ο πολιτισμός πρέπει να δημιουργήσουν γέφυρες με τους ανθρώπους, αποσυντίθοντας την ελιτίστικη αίσθηση που τους διακατέχει
• Καινοτομία στις πολιτικές που θα πρέπει να εφαρμοστούν και στους τρόπους εισχώρησης του CCI σε μεγαλύτερα θέματα.
• Η ευκαιρία της παγκοσμιοποίησης, δημιουργεί τεράστιο χώρο για μια παγκόσμια πολιτιστική κοινότητα.