Εκλογές στην εποχή του κορονοϊού – Που, πότε, πως

Η επέλαση του κορωνοϊού επηρέασε και επηρεάζει, σε αρκετές χώρες, τις εκλογές που ήταν προγραμματισμένες και διεξήχθησαν ή αναβλήθηκαν. Παραλλήλως όμως, φαίνεται ορατό το ενδεχόμενο, η πανδημία να προκαλέσει εκλογικές αναμετρήσεις, κυρίως υπό το βάρος των οικονομικών συνεπειών που έχει επιφέρει και, εξαιτίας των διαφωνιών για τα σχέδια ανάταξης της οικονομίας.

Η αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, ιδιαίτερα στις χώρες που επλήγησαν σφόδρα, απαίτησε τη μέγιστη δυνατή πολιτική και κοινωνική συναίνεση. Κάτι που επιτεύχθηκε σχεδόν παντού, αλλού με δημοκρατικές διαδικασίες και αλλού με κάποιον αυταρχισμό. Η επόμενη ημέρα, ο τρόπος αντιμετώπισης των οικονομικών συνεπειών και ο σχεδιασμός της επανεκκίνησης φέρνουν, ωστόσο, στο προσκήνιο τις διαφορετικές προσεγγίσεις και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει να υπάρξουν ανάλογες πολιτικές διεργασίες, ακόμη και προκηρύξεις πρόωρων εκλογών.

Στην Ελλάδα, όπου όλα τα κόμματα φαίνεται πως συμφώνησαν στην αναγκαστική, έκτακτη και προσωρινή  περιστολή συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών, προκειμένου να περιοριστεί η εξάπλωση του ιού, οι κυβερνητικές παρεμβάσεις για την άμβλυνση των οικονομικών συνεπειών προκάλεσαν αντιδράσεις από την αντιπολίτευση. Αυτές όμως έγιναν εντονότερες με το ξεδίπλωμα του σχεδίου ανάταξης της οικονομίας, το πολιτικό πρόσημο του οποίου σήμανε και το τέλος της πολιτικής συναίνεσης.

Δεν είναι μόνο στην Ελλάδα

Στο πλαίσιο αυτό, ο Αλέξης Τσίπρας άνοιξε, πριν δύο εβδομάδες, με την εισήγησή του στο Πολιτικό Συμβούλιο του ΣΥΡΙΖΑ, τη συζήτηση για το ενδεχόμενο έκτακτης προσφυγής στις κάλπες. Κάτι που όπως είπε χαρακτηριστικά δεν το ευνοούν ούτε το επιτρέπουν οι συνθήκες, αλλά μπορεί να καταστεί αναγκαίο. Από την πλευρά τους, κυβέρνηση και πρωθυπουργός εμφανίζονται να θωρακίζονται πίσω από την επιτυχημένη αντιμετώπιση της πρώτης φάσης της πανδημίας και να προχωρούν το πρόγραμμά τους, αποκλείοντας αυτό το ενδεχόμενο. Αρκετά κυβερνητικά στελέχη χαρακτηρίζουν μάλιστα τη φημολογία για πρόωρες εκλογές ως “προσδοκίες και όνειρα” της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Η εκλογολογία δεν αποτελεί, ωστόσο, ελληνικό φαινόμενο αυτή την περίοδο, αν και ως χώρα φημιζόμαστε για τις επιδόσεις μας σε αυτόν τον τομέα. Ανάλογες συζητήσεις έχουν ανοίξει και αλλού. Οι λόγοι είναι βεβαίως πολλοί και σχετίζονται όχι μόνον με το γεγονός ότι ο σχεδιασμός για την έξοδο από την κρίση απαιτεί τη στοιχειώδη εθνική συναίνεση, αλλά και με τις εκτιμήσεις, ότι κάποιοι ηγέτες που τα πήγαν καλά θα επιδιώξουν να αξιοποιήσουν πολιτικά αυτή την επιτυχία.

Τέτοιου είδους σενάρια έκαναν την εμφάνισή τους και στην Αυστρία, μια χώρα που ομολογουμένως αντιμετώπισε πολύ αποτελεσματικά την υγειονομική κρίση και πέρασε πρώτη στη σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων. Ο καγκελάριος Κουρτς έβαλε, ωστόσο, πάγο σε αυτά τα σενάρια, χαρακτηρίζοντάς τα εικασίες. Πέρασε μάλιστα στην αντεπίθεση, δηλώνοντας ότι η κυβέρνηση συνασπισμού με τους Πράσινους, της οποίας ηγείται, θα εξετάσει το ενδεχόμενο να υιοθετήσει κάποιες προτάσεις των Σοσιαλδημοκρατών, κυρίως στο θέμα της αύξησης του επιδόματος ανεργίας.

Θέλουν να γίνει της Κορέας

Τα σενάρια αυτά είχαν πυροδοτηθεί και από την συντριπτική νίκη που πέτυχε στη Νότια Κορέα ο πρόεδρος Μουν Τζε-ιν, ένας ηγέτης που δέχθηκε τα εύσημα της διεθνούς κοινότητας για το μοντέλο που εφάρμοσε στην καταπολέμηση της εξάπλωσης του κορωνοϊού. Ο Κορεάτης πρόεδρος “κεφαλαιοποίησε” αυτή την επιτυχία, αποσπώντας στις πρώτες εθνικής εμβέλειας εκλογές που έγιναν εν μέσω πανδημίας, στις 15 Απριλίου, ποσοστό 49,9%. Την μεγαλύτερη δηλαδή  πλειοψηφία που έχει πετύχει ποτέ κόμμα από την νοτιοκορεατική “μεταπολίτευση” του 1987.

Τι έγινε όμως σε άλλες χώρες; Στις 15 Μαρτίου, στη Γαλλία, την ώρα που είχε αρχίσει ήδη να εξαπλώνεται η επιδημία, διεξήχθη ο πρώτος γύρος των δημοτικών εκλογών. Η αποχή ήταν βεβαίως ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς έφτασε στο 55,25% (από το ήδη υψηλό 36,5% του 2014) και ο Μακρόν κατηγορήθηκε ότι για να έχει στα χέρια του ένα αδιάψευστο γκάλοπ εξέθεσε τον πληθυσμό σε κίνδυνο. Την επομένη ο Γάλλος πρόεδρος ανέβαλε τον δεύτερο γύρο για τις 21 Ιουνίου και προχώρησε στη λήψη αυστηρών περιοριστικών μέτρων.

Στη Βόρεια Μακεδονία, στα μέσα Μαρτίου, μετά από συμφωνία των κομμάτων αναβλήθηκαν οι πρόωρες εκλογές που είχε προκηρύξει για τις 12 Απριλίου ο Ζάεφ, όταν στις αρχές τους έτους, εξαιτίας του γαλλικού βέτο στην ενταξιακή πορεία των Σκοπίων στην ΕΕ, αμφισβητήθηκαν οι χειρισμοί του κατά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Η αναβολή αυτή, ωστόσο, φαίνεται ότι ευνοεί τον Ζάεφ, καθώς το γαλλικό βέτο πλέον δεν υπάρχει και τα Σκόπια βρήκαν δρόμο προς τις Βρυξέλλες.

Την ίδια ώρα, κανονικά φαίνεται ότι θα γίνουν στις 21 Ιουνίου οι βουλευτικές και δημοτικές εκλογές στη Σερβία, οι οποίες είχαν προκηρυχθεί για τις 26 Απριλίου και αναβλήθηκαν, αφού κάποια από τα κόμματα του αντιπολιτευόμενου συνασπισμού “Συμμαχία για τη Σερβία” έχουν δηλώσει ότι θα συμμετέχουν. Η “Συμμαχία” είχε αποφασίσει αρχικά να μποϋκοτάρει τις εκλογές, καταγγέλλοντας την απουσία δημοκρατικών και ελεύθερων συνθηκών. Το μέτωπο αυτό έχει σπάσει, ωστόσο, και την ερχόμενη εβδομάδα αναμένεται όλα τα κόμματα να επανεξετάσουν τη στάση τους.

“Virtual” οι Πολωνοί, “εθισμένοι” οι Βέλγοι 

Αναβολή δεν διαφαίνεται ούτε για τις προγραμματισμένες, για τις 9 Αυγούστου, εκλογές στη Λευκορωσία, μια χώρα που, έτσι κι αλλιώς, δεν εφαρμόζει υποχρεωτικούς περιορισμούς και δεν σταμάτησε ούτε το πρωτάθλημα ποδοσφαίρου. Ο ίδιος ο πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο, ο οποίος θα διεκδικήσει μια έκτη θητεία, σνομπάρει τον κίνδυνο από τον κορωνοϊό και συνεχίζει το αγαπημένο του σπορ χόκεϊ επί πάγου, αν και συμπαίκτης του βρέθηκε θετικός στα μέσα Απριλίου.

Στην Πολωνία πάντως, σήμερα Κυριακή 10 Μαϊου, “γίνονται χωρίς να γίνουν” οι προγραμματισμένες από τον Φεβρουάριο προεδρικές εκλογές. Οι εκλογές υποτίθεται ότι θα διεξαχθούν με επιστολική ψήφο, βάση ενός νόμου που ψηφίστηκε μόλις την περασμένη Πέμπτη από την Κάτω Βουλή. Αύριο, ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο αναμένεται να τις κηρύξει άκυρες και ο πρόεδρος της Κάτω Βουλής θα ανακοινώσει τη διεξαγωγή νέας ψηφοφορίας «την πρώτη δυνατή ημερομηνία».

Όλες οι παραπάνω αναμετρήσεις αφορούν εκλογές που είχαν προκηρυχθεί πριν την έναρξη της πανδημίας. Η σταδιακή άρση των μέτρων όμως, που έχει ήδη ξεκινήσει σε διαφορετικό βαθμό σε πολλές χώρες, φέρνει στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης την αποτελεσματικότητά τους και τον προγραμματισμό για την επόμενη ημέρα. Στο πλαίσιο αυτό, οι χειρισμοί πολλών κυβερνήσεων αντιμετωπίζουν κριτική από την αντιπολίτευση και όσο καθαρίζει το τοπίο σχετικά με την ένταση του υγειονομικού κινδύνου οι αντιπαραθέσεις θα οξύνονται.

Αυτοί πάντως που μάλλον δεν θα έχουν  τέτοια ζητήματα είναι οι Βέλγοι, οι οποίοι είναι εθισμένοι στην “ακυβερνησία”, καθώς έχουν αντιμετωπίσει αρκετές τέτοιες περιόδους. Άλλωστε, τον Μάρτιο, η μειοψηφούσα “κυβέρνηση τρεχουσών υποθέσεων”, η οποία διαδέχθηκε την πτώση της “κυβέρνησης Σαρλ Μισέλ” στις 21 Δεκεμβρίου του 2018, μετατράπηκε σε “τρίμηνη κυβέρνηση κορωνοϊού” με απόφαση του βελγικού Κοινοβουλίου. Αλλού όμως έχουν ήδη αρχίσει τα όργανα.