Φόρμουλα Στέιτ Ντιπάρτμεντ για δικοινοτικό αέριο – Μια θανάσιμη παγίδα για Ελλάδα-Κύπρο

Ιδέες για μια φόρμουλα αξιοποίησης του φυσικού αερίου χωρίς την επίτευξη συμφωνίας στο Κυπριακό, έχουν επεξεργαστεί στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Σύμφωνα με πληροφορίες, η φόρμουλα αυτή αποσκοπεί πρωτίστως να ξεπεραστούν οι τουρκικές αντιδράσεις και ενέργειες στην κυπριακή ΑΟΖ και είναι προφανές πως αυτό, κατά την αμερικανική προσέγγιση, θα γίνει μέσα από την εμπλοκή της στα ενεργειακά, αρχικά διά των Τουρκοκυπρίων.

Ενημερωμένες πηγές αναφέρουν πως αυτή η φόρμουλα δεν αποτελεί -ακόμη- επίσημη πολιτική (υπάρχουν και διαφορετικές προσεγγίσεις), αλλά προφανώς στοχεύει σε πρώτη φάση στην καταγραφή αντιδράσεων. Το αφήγημα των εμπνευστών της φόρμουλας αυτής είναι πως οι Τουρκοκύπριοι «δεν μπορούν να περιμένουν» καθώς όπως σημειώνεται «δεν διαφαίνονται στην παρούσα προοπτικές επίλυσης του Κυπριακού».

Η αμερικανική πλευρά υποδεικνύει την ανάγκη να ξεκινήσει μια συζήτηση μεταξύ των δύο κοινοτήτων, στη βάση, ενδεχομένως, των προτάσεων που έχουν ήδη κατατεθεί αναφορικά με το ενεργειακό. Υπενθυμίζεται συναφώς πως τον Ιούλιο του 2019, ο κατοχικός ηγέτης, Μουσταφά Ακιντζί, κατέθεσε πρόταση, που ειρήσθω εν παρόδω είχε ετοιμαστεί στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών. Η πρόταση είχε διαβιβασθεί στον Πρόεδρο Αναστασιάδη, μέσω των Ηνωμένων Εθνών.

Η τουρκική πρόταση περιλαμβάνει τη σύσταση κοινής επιτροπής, υπό την αιγίδα και καλές υπηρεσίες των Η.Ε και συμμετοχή, με καθεστώς παρατηρητή της Ε.Ε. Αυτή η επιτροπή –σε δικοινοτικό επίπεδο και χωρίς την Κυπριακή Δημοκρατία– θα έχει ρόλο συνδιαχείρισης του φυσικού πλούτου της Κύπρου. Με βάση την πρόταση διασφαλίζονται τα δικαιώματα των εταιρειών που έχουν αδειοδοτηθεί ήδη, τοποθετώντας στη μεγάλη εικόνα και την τουρκική ΤΡΑΟ, που παρανόμως ενεργεί στην κυπριακή ΑΟΖ. Περαιτέρω, η προτεινόμενη επιτροπή θα συστήσει Ταμείο όπου θα κατατίθενται όλα τα έσοδα μεγάλο μέρος των οποίων θα κατακρατηθεί για να συμβάλει στην αποκατάσταση των περιουσιακών ζητημάτων μετά από λύση, αλλά και για την ισότιμη ανάπτυξη των δύο κοινοτήτων.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε απαντήσει με non paper στην τουρκική πρόταση. Μεταξύ άλλων, πρότεινε τη σύσταση μηχανισμού ενημέρωσης της τουρκοκυπριακής κοινότητας για τις αποφάσεις και εξελίξεις στη διαχείριση του φυσικού αερίου. Επίσης, δημιουργία συνδεδεμένου με το Ταμείο Υδρογονανθράκων τραπεζικού λογαριασμού, στον οποίο να καταλήγει το μέρος των εσόδων από το φυσικό αέριο που θα αναλογεί στους Τουρκοκύπριους (30%). Η Λευκωσία παραπέμπει, πάντως, στις συγκλίσεις που έχουν επιτευχθεί κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, που τοποθετούν τη διαχείριση του φυσικού πλούτου στην κεντρική κυβέρνηση.

Προσπάθεια προσέγγισης

Η Ουάσινγκτον, σαφώς και θέλει να ξεπερασθεί η ένταση στην περιοχή, την οποία προκαλεί η κατοχική Τουρκία, καθώς, μεταξύ άλλων, οι ΗΠΑ έχουν συμφέροντα, μέσω και της εταιρείας Exxon Mobil. Περαιτέρω, είτε γιατί δεν έχει τη διάθεση, την πρόθεση, είτε –μάλλον– δεν θέλει να παρέμβει αποφασιστικά προς την Τουρκία, θεωρεί πως η κατάσταση θα εκτονωθεί μέσα… από διάλογο.

Για να αξιολογηθούν οι αμερικανικές κινήσεις θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη το γεγονός ότι υπάρχει μεταξύ Ουάσινγκτον και Άγκυρας προσπάθεια επαναπροσέγγισης. Ο Ερντογάν προσεγγίζει τις ΗΠΑ και λόγω των οικονομικών προβλημάτων και επιδιώκει την παρέμβαση της Ουάσινγκτον, στην περίπτωση που θα προσφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο με «καλούς όρους». Ο Ερντογάν θέλει να αποφύγει, βέβαια, το ΔΝΤ αλλά αυτό φαίνεται πως φαντάζει ανέφικτο. Οι Αμερικανοί από την πλευρά τους δεν εγκατέλειψαν ποτέ την προσπάθεια -παρά τα προβλήματα στις σχέσεις τους- να παραμείνει η Άγκυρα στο «δυτικό μαντρί».

Η αμερικανική φόρμουλα έχει πολλά κενά, αδυναμίες ενώ επί της ουσίας είναι επικίνδυνη. Η υπόδειξη “βρείτε λύση”, «συνομιλείτε», που γίνεται και από άλλους διεθνείς παίκτες, μπορεί να θεωρείται μια «φυσιολογική εξέλιξη», διέξοδος, δεν λαμβάνει, ωστόσο, υπόψη τα εξής:

• Εάν ξεκινήσουν συζητήσεις για το φυσικό αέριο, αυτό μπορεί να έχει την τύχη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό. Χρονοβόρες και αδιέξοδες και θα θέσουν εκτός τροχιάς και το ίδιο το πολιτικό πρόβλημα.
• Εάν αρχίσουν συζητήσεις για συνδιαχείριση του φυσικού αερίου πριν την επίτευξη συμφωνίας στο Κυπριακό, οι Τούρκοι δεν θα έχουν κίνητρο για λύση.

Υπάρχουν, όμως, κι άλλα θέματα. Η τουρκική πλευρά δεν αποδέχεται την κυπριακή ΑΟΖ, όπως έχει καθοριστεί στη βάση διεθνών συμφωνιών, στη βάση του διεθνούς δικαίου. Η Άγκυρα θεωρεί «δική της» περιοχή το 44% της κυπριακής ΑΟΖ. Για την υπόλοιπη αποδέχεται να συζητούν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι! Σημειώνεται συναφώς πως όταν η Τουρκία είχε προτείνει μορατόριουμ στα ενεργειακά, αυτό αφορούσε μόνο τις περιοχές που δεν αμφισβητεί. Κι αυτό προφανώς και δίνει απαντήσεις και στην αμερικανική φόρμουλα.

Στα αζήτητα το Κυπριακό

Η υιοθέτηση μιας τέτοιας ιδέας, που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από τη Λευκωσία, ουσιαστικά θα στείλει στα αζήτητα τη λύση του Κυπριακού ενώ θα μετατρέψει σε δικοινοτικό θέμα το κεφάλαιο της ενέργειας. Και η Κυπριακή Δημοκρατία; Δεν θα έχει ρόλο εκτός κι εάν εξισωθεί με το ψευδοκράτος. Είναι προφανές πως μια τέτοια ιδέα θα ευνοούσε την κατοχική Τουρκία, που επιδιώκει είτε να εξουδετερώσει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας είτε να καταστεί η ίδια μέρος αυτού, πρώτα διά των Τουρκοκυπρίων. Είναι σαφές πως μπορεί, μέσα από τέτοιες επεξεργασμένες ιδέες, να συνδυασθούν τα δύο τουρκικά σενάρια.

Η βλάβη στον αγωγό μεταφοράς νερού προς τα κατεχόμενα τέσσερα περίπου ναυτικά μίλια ανοικτά του ακρωτηρίου Αναμούρ της Τουρκίας, κρίνεται πολύ σοβαρή. Για την επιδιόρθωση χρειάζονται περίπου 150 ημέρες και το κόστος υπολογίζεται στα 500 εκατομμύρια τουρκικές λίρες και το ποσό αυτό θα καλυφθεί από τον προϋπολογισμό της Τουρκικής Προεδρίας. Είναι, δηλαδή, υπόθεση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού αναμένεται ότι θα καθυστερήσει το έργο αποκατάστασης (εισαγωγή υλικών κ.λπ). Για τις ανάγκες αυτές θα δοθεί για χρήση στην εταιρεία, που ανέλαβε το έργο, λιμάνι για έξι μήνες, με δικαίωμα ανανέωσης άλλους δυο. Η εταιρεία έχει τοποθετήσει φωτεινές σημαδούρες γύρω από την περιοχή στη ζημιά, ενώ έχουν σταλεί 14 ειδικοί στα κατεχόμενα για να εξετάσουν τις υποδομές. Αρχικά, πάντως, οι Τούρκοι ισχυρίσθηκαν πως η βλάβη ήταν αποτέλεσμα δολιοφθοράς!

Τουρκικές μεθοδεύσεις

Η τουρκική πλευρά επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά το θέμα των οδοφραγμάτων. Η απόφασή της  να κλείσει όλα τα οδοφράγματα αλλά και η επιβολή απαγόρευσης διακίνησης τόσο των Ηνωμένων Εθνών όσο και των μελών των ξένων διπλωματικών αποστολών στην Κυπριακή Δημοκρατία, αποτελεί διαχείριση που γίνεται με στόχο να οδηγήσει σε τετελεσμένα. Μόνιμος στόχος της τουρκικής πλευράς είναι να δημιουργηθούν οι συνθήκες για να δίνει το κατοχικό καθεστώς τη συγκατάθεσή του για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Πληροφορίες αναφέρουν πως η τουρκική πλευρά θέλει να αξιοποιήσει στην παρούσα κατάσταση δυο ζητήματα.

Πρώτο, τη φόρμουλα που προωθούν τα Ηνωμένα Έθνη για τη δημιουργία μηχανισμών επίλυσης των προβλημάτων με απευθείας επαφές και χωρίς τη διαμεσολάβηση του Διεθνούς Οργανισμού. Αυτό μεταφέρει τη διαχείριση όλων των ζητημάτων ( νεκρή ζώνη κ.λπ) στις «δυο πλευρές», οι οποίες θα έχουν την ευθύνη. Ο κατοχικός στρατός δεν θα είναι πάντα εμπλεκόμενος.

Δεύτερο, το κλείσιμο των οδοφραγμάτων και τις συζητήσεις που μπορεί να έχει το κατοχικό καθεστώς για το άνοιγμά τους. Υπενθυμίζεται συναφώς πως στην πρόσφατη επιστολή του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ προς τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον κ. Ακιντζί, τους ζητά να συζητήσουν το θέμα της επαναλειτουργίας των οδοφραγμάτων. Αυτό, ως γνωστό, ήταν πρόταση Ακιντζί.