Και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ η Κομισιόν

Πακέτο μαμούθ, συνολικού ύψους 1,85 τρισεκατομμυρίου Ευρώ, πρότεινε σήμερα η Κομισιόν για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, ο οποίος περιλαμβάνει και το Ταμείο Ανάκαμψης για τις χώρες που επλήγησαν από την πανδημία. Ειδικά για το Ταμείο, οι Βρυξέλλες παρουσίασαν, όπως ήταν αναμενόμενο, μια συμβιβαστική λύση, η οποία παίρνει ως βάση την πρόταση Μέρκελ-Μακρόν, προσθέτοντας και τις ενστάσεις της αντιπρότασης Κουρτς.

Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Επιτροπής, πρόκειται για ένα «νέο εργαλείο ανάκαμψης» που φέρει την ονομασία “Next Generation EU” κι εδράζεται εντός του ανανεωμένου μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της ΕΕ. Η πρόταση της Κομισιόν, για άλλη μία φορά, επιχειρεί να συνθέσει τις διαφωνίες των κρατών μελών σχετικά με την έκταση του προϋπολογισμού και το περιβόητο Ταμείο Ανάκαμψης, οι χορηγήσεις του οποίου υπήρξαν αντικείμενο έντονων αντιπαραθέσεων τις τελευταίες ημέρες.

Η Επιτροπή προτείνει να δοθούν στα κράτη-μέλη 500 δισεκατομμύρια ευρώ σε επιχορηγήσεις, όπως προβλέπει το σχέδιο Μέρκελ-Μακρόν, και επιπλέον άλλα 250 δισεκατομμύρια σε δάνεια, όπως αξίωναν η Ολλανδία, η Αυστρία, η Δανία και η Σουηδία. Αυτό το μεικτό σχήμα για το Ταμείο Ανάκαμψης ανακοίνωσε, μέσω Twitter, ο Ευρωπαίος επίτροπος για τις οικονομικές υποθέσεις Πάολο Τζεντιλόνι, κάνοντας λόγο για ένα «ευρωπαϊκό σημείο καμπής, με στόχο την αντιμετώπιση μιας άνευ προηγουμένου κρίσης».

Οι πρώτες αντιδράσεις 

Τον επιμερισμό των ποσών σε δάνεια και επιχορηγήσεις επιβεβαίωσαν και άλλοι ευρωπαίοι αξιωματούχοι, πριν την επίσημη ανακοίνωση του σχεδίου, κάνοντας λόγο για μια «λογική» πρόταση. Το σχέδιο που παρουσίασε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν βασίζεται στο αναθεωρημένο πρόγραμμα του ευρωπαϊκού πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και εμπλουτίζεται με το Ταμείο Ανάκαμψης, η χρηματοδότηση του οποίου θα προέλθει από έναν μεγάλης κλίμακας δανεισμό της Κομισιόν. Εάν μάλιστα γίνει αποδεκτό από τους ηγέτες της ΕΕ, τότε θα πρόκειται για το μεγαλύτερο πρόγραμμα ανάκαμψης στην ιστορία της ΕΕ.

Η ανακοίνωση του σχεδίου είχε άμεσο αντίκτυπο στις αγορές, καθώς πυροδότησε ένα “ράλι” στις αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων, κυρίως των χωρών του Νότου, οι οποίες βρέθηκαν στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο μηνών. Το ιταλικό δεκαετές υποχώρησε σε χαμηλό οκτώ εβδομάδων, ενώ τα αντίστοιχα ισπανικά και πορτογαλικά ομόλογα σε χαμηλό διμήνου. Άλμα κατέγραψε και το ευρώ στην ισοτιμία του έναντι του δολαρίου, όπως και οι μετοχές στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια.

Σε μια πρώτη αντίδραση, η Μαδρίτη χαρακτήρισε την πρόταση της Κομισιόν ως μια καλή βάση για διαπραγματεύσεις. Εξαιρετικό βρήκε το μήνυμα των Βρυξελλών και ο Κόντε. Το σχέδιο προτείνει, άλλωστε, τη μερίδα του λέοντος για την Ισπανία και την Ιταλία, οι οποίες αναμένεται να λάβουν αντίστοιχα 140 δισεκ. Ευρώ (77 δισεκ. σε επιχορηγήσεις και 63 σε δάνεια) και 173 δισεκ. (82 σε επιχορηγήσεις και 91 σε δάνεια). Για την Ελλάδα, σύμφωνα με το Bloomberg, από το ποσό των 500 δισεκ. αναλογούν περίπου 22,5 δισεκ. σε επιχρηγήσεις και για τη Γαλλία 39.

Μαδρίτη και Ρώμη θα προτιμούσαν βεβαίως όλες οι χορηγήσεις του ποσού των  750 δισεκ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης να δοθούν με τη μορφή επιχορηγήσεων. Αυτό, ωστόσο, συναντούσε την έντονη αντίδραση των χωρών που στηρίζουν την αντιπρόταση Κουρτς, σύμφωνα με την οποία όλα τα ποσά πρέπει να δοθούν με τη μορφή δανείων.

Δύο στρατόπεδα 

Μιλώντας στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η πρόεδρος της Κομισιόν κάλεσε τους Ευρωπαίους να «παραμερίσουν τις παλιές προκαταλήψεις» και να στηρίξουν το σχέδιό της, το οποίο, αν και δεν υιοθετεί πλήρως την πρόταση Μέρκελ-Μακρόν, φαίνεται ότι εξακολουθεί να προκαλεί την αντίδραση ορισμένων κρατών μελών. Το “κλαμπ των τεσσάρων” (Αυστρία, Ολλανδία, Δανία και Σουηδία) δεν έχει αντιδράσει ακόμα, ωστόσο, δεν υπάρχουν ενδείξεις για αλλαγή στάσης, βασική θέση της οποίας είναι ότι “τα δάνεια αποτελούν τον σωστό δρόμο” και ότι δεν χρειάζεται μεγάλη επέκταση του κοινοτικού προϋπολογισμού.

Η Γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν κατέστησε βεβαίως σαφές στους ευρωβουλευτές ότι τα ποσά που θα δοθούν ως επιχορηγήσεις αποτελούν «επένδυση». Οριοθέτησε μάλιστα και τους τομείς που θα επιχορηγηθούν, τονίζοντας ότι τα χρήματα θα δοθούν για «την ενίσχυση της εσωτερικής αγοράς, την ψηφιοποίηση της οικονομίας και την Πράσινη Συμφωνία». Τόνισε επίσης ότι το σχέδιο της αποτελεί μια «επείγουσα και εξαιρετικού χαρακτήρα ανάγκη για μία επείγουσα και εξαιρετικού χαρακτήρα κρίση».

Σε συνέντευξή του πάντως στην γερμανική Die Welt, ο καγκελάριος της Αυστρίας, Σεμπάστιαν Κούρτς, καλούσε την Επιτροπή «να μην επικεντρωθεί υπερβολικά» στη γαλλογερμανική πρόταση, την γνωστή πρόταση Μέρκελ-Μακρόν, αλλά να λάβει υπόψη της και τις «ιδέες» που διατύπωσε “το κλαμπ των τεσσάρων”. Τόνιζε μάλιστα ότι στις διαπραγματεύσεις, οι τέσσερις χώρες θα διασφαλίσουν ότι λαμβάνονται υπόψη και τα δικά τους συμφέροντα.

Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι οι τέσσερις “ταμειακώς εντάξει” χώρες της ΕΕ δεν αντιδρούν  μόνον στο να δοθούν, ως βοήθεια, χρήματα με τη μορφή επιχορηγήσεων. Ζητούν να υπάρξει και «χρονικό όριο» στο πρόγραμμα, προκειμένου να διασφαλιστεί ο χαρακτήρας του επείγοντος και να μην μετατραπεί η ΕΕ «σε μια μόνιμη ένωση χρέους από την πίσω πόρτα». Όλα αυτά τα ζητήματα αναμένεται, ωστόσο, να παραμείνουν ανοιχτά, τουλάχιστον μέχρι την επόμενη Σύνοδο Κορυφής, στις 18 Ιουνίου, η οποία προβλέπεται ότι θα γίνει δια ζώσης και όχι μέσω τηλεδιάσκεψης.

Γρίφος η λήψη απόφασης

Το να ληφθεί πάντως μία απόφαση, ακόμη και στη Σύνοδο του Ιουνίου, είναι μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Μπορεί η Ισπανία του Σάντσεθ να βρίσκει μια καλή βάση για διαπραγμάτευση και ο πιεζόμενος από την ανάγκη Κόντε να μιλά για μια εξαιρετική απάντηση από τις Βρυξέλλες. Από την άλλη όμως, οι  υπερασπιστές της “δημοσιονομικής ορθοδοξίας” (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία και Σουηδία) επιμένουν για χορήγηση δανείων που θα πρέπει να αποπληρωθούν.

Ο Κουρτς αφήνει βέβαια μια χαραμάδα στην έκκλησή του προς την Κομισιόν να μην λάβει υπόψη της μόνο την γαλλογερμανική πρόταση (μια πρόταση που για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια έχει κάνει σχεδόν όλη την Ευρώπη να στηρίζει την Μέρκελ), αλλά να λάβει υπόψη της και τις “ιδέες” των τεσσάρων. Αυτές οι τέσσερις χώρες έχουν όμως και άλλο ένα κοινό χαρακτηριστικό, πέραν της καλής  δημοσιονομικής κατάστασής τους.

Πρόκειται για χώρες “καθαρής συνεισφοράς” στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, την επέκταση του οποίου θέλουν να κρατήσουν σε σχετικά χαμηλά όρια. Ήδη πριν την πανδημία, άλλωστε, οι 27 δεν είχαν καταφέρει να συμφωνήσουν για τον πολυετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό 2021-2027, ύψους 1.000 δισεκατομμυρίων ευρώ. Η πρόεδρος της Κομισιόν όμως, φέρεται να επιδιώκει την αύξηση των ίδιων πόρων στο 2% του ΑΕΠ, από 1,2% που ισχύει σήμερα.

Ο νέος πολυετής ευρωπαϊκός προϋπολογισμός θα τεθεί όμως σε ισχύ το 2021, ενώ οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, ιδιαίτερα η Ιταλία, “καίγονται” για ρευστότητα. Με αυτά τα δεδομένα, οι ευρωπαίοι ηγέτες θα χρειαστεί να βρουν στη Σύνοδο του Ιουνίου μια πολιτική λύση, προκειμένου η χρηματοδότηση των χωρών που έχουν πληγεί να είναι άμεσα διαθέσιμη από το φθινόπωρο. Αυτό ζήτησε και ο εκ των αντιπροέδρων της Κομισιόν, Μάρος Σέφκοβιτς, μία ημέρα πριν η Επιτροπή παρουσιάσει στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την πρότασή της. Για δύσκολες διαπραγματεύσεις μίλησε, άλλωστε, και η Μέρκελ, προβλέποντας παραλλήλως ότι αυτές δεν θα ολοκληρωθούν στο προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.